Η κατάληψη της Νομικης

ικήςΑν ο Φλεβάρης του 17' προετοίμασε κι ήταν προϋπόθεση για τον κόκκινο Οχτώβρη την ίδια χρονιά, τότε τηρουμένων των αναλογιών -σε μια δυσθεώρητη κλίμακα χίλια προς ένα ή μάλλον 1917 προς 1- η κατάληψη της Νομικής το 73' ήταν η γενική δοκιμή για το Πολυτεχνείο. Και θα μπορούσε να βγει μια μπροσούρα "από το Φλεβάρη στο Νοέμβρη" που να εκθέτει τα βασικά συμπεράσματα για την εξέλιξη του φοιτητικού κινήματος κι αυτά που κατάφερε να πετύχει.

Η χτεσινή εκδήλωση της Σπουδάζουσας στο ιστορικό κτίριο της Σόλωνος είχε: ένα κατάμεστο αμφιθέατρο και κόσμο κάτω στο φουαγιέ να την παρακολουθεί ζωντανά από μια συνδεμένη οθόνη. Ένα υπόγειο κόχλασμα που γινόταν σε κάποιες στιγμές εκρηκτικός ενθουσιασμός και οφειλόταν εν μέρει στην ατμόσφαιρα που μύριζε Μεταπολίτευση κι εν μέρει στο προεκλογικό κλίμα, εν όψει των φοιτητικών εκλογών, στις 17 του μήνα. Μια αφίσα με ένα κλασικό στιγμιότυπο της κατάληψης και το σύνθημα "ελευθερία', που για εμάς είναι μια ωραία γυναίκα, για άλλους ένα ωραίο @ (παπάκι), αγνώστου φύλου και ταξικότητας, και για άλλους μια κοινή γυναίκα, ελεύθερη να εκδίδει το σώμα της και να το χρησιμοποιεί, όπως θέλει.

Είχε έναν ενθουσιώδη χαιρετισμό από το μικρό Κωτσαντή, που είπε σωστά πως δεν πρέπει να βλέπουμε μόνο τις μεγάλες ηρωικές στιγμές και τις κορυφώσεις της ταξικής πάλης, αλλά και τα μεσοδιαστήματα που τις προετοιμάζουν -αργά και βασανιστικά, αλλά μεθοδικά. Και μας θύμισε μια φράση του Ένγκελς, πως το μέλλον ανήκει στους καινοτόμους και τη νεολαία.

Κι είχε έναν ακόμα πιο ενθουσιώδη ομιλητή-ρήτορα, με θεατρική σχεδόν επαφή με το κοινό του, που παίρνει δύναμη απ' αυτό και την επιστρέφει πίσω πολλαπλάσια, ιδίως όταν μιλάει εκτός κειμένου -νομικός γαρ. Αν και δεν πρέπει να ήταν στην Αθήνα εκείνο τον καιρό, και δεν είπε πολλά πράγματα για αυτό καθαυτό το ιστορικό γεγονός της κατάληψης, αλλά κάποιες γενικές εκτιμήσεις για την περίοδο της χούντας και τη σύνδεση με το σήμερα.
(Μπορεί να φανεί παράδοξο, αλλά μια πολύ ενδιαφέρουσα μαρτυρία-ιστορικό για την κατάληψη της Νομικής το 73' μπορεί να διαβάσει κανείς στο βιβλίο "προχωρώντας κι αναθεωρώντας" του Νίκου Μπίστη, που τότε ήταν δικός μας).

Την ομιλία του Παφίλη, μπορείτε να τη δείτε ολόκληρη στο βίντεο που ακολουθεί. Εδώ στέκομαι επιλεκτικά σε κάποια σημεία και τα παρουσιάζω κωδικοποιημένα.



Το κόμμα μελετά αυτήν την περίοδο (1967-74) όχι μόνο για να φωτίσει τα γεγονότα που διαστρεβλώνουν διάφορα αστικά παπαγαλάκια, αλλά για να βγάλει πολύτιμα συμπεράσματα, όπως ότι η αστική τάξη δε διστάζει να χρησιμοποιήσει κάθε μέσο (όπως τη χούντα) για να θωρακίσει την εξουσία της.
Δεύτερο και άκρως σημαντικό συμπέρασμα ότι οι λαϊκές μάζες μπορούν να αντιδρούν, παρά την ωμή βία και καταστολή. Κι αυτό αποκτά ιδιαίτερη σημασία στις μέρες μας που στο όνομα κάποιων δυσκολιών και του αρνητικού συσχετισμού, καλλιεργείται η μοιρολατρία, η λογική "τίποτα δε γίνεται".
Αλλά η ιστορία δε σταματά, και το κόμμα καλείται να οργανώσει τις αντιστάσεις, όπως έκανε και τότε, παρά τα προβλήματα (η απουσία παράνομων οργανώσεων, τα προβλήματα στρατηγικής), πόσο μάλλον στις σημερινές -λιγότερο δυσμενείς- συνθήκες.

Στην ταξική της ουσία, η χούντα ήταν δικτατορία του κεφαλαίου, κι αυτό μόνο το κόμμα το σημειώνει σήμερα (οι όποιοι δισταγμοί μιας μερίδας της αστικής τάξης κάμφθηκαν μετά από τα οικονομικά μέτρα της δικτατορίας που μεγάλωναν την κερδοφορία τους). Η μεταπολίτευση ήταν μια εναλλαγή, κι αυτό δεν το λέμε γιατί αδιαφορούμε για τη μορφή του πολιτεύματος, τις δημοκρατικές ελευθερίες, κτλ, αλλά για να εστιάσουμε στο κύριο και την ουσία.

Η χούντα δεν έγινε γιατί υπήρχε σοβαρός κομμουνιστικός κίνδυνος (εξάλλου η στρατηγική του κόμματος, παρά τους ηρωικούς αγώνες και τους νεκρούς που έπεσαν στο πεδίο της μάχης, προσανατολιζόταν σε δημοκρατικές αλλαγές του καθεστώτος). Ούτε έγινε από μερικούς επίορκους αξιωματικούς, όπως ισχυρίζονται απλοϊκά οι δεξιοί, ξεχνώντας ότι ο ίδιος ο Καραμανμλής μιλούσε ανοιχτά το 66' για ένα πιθανό πραξικόπημα. Ούτε φυσικά για να αποτρέψει την επικείμενη εκλογική νίκη της Ένωσης Κέντρου, όπως έλεγε το ΠαΣοΚ.

Έγινε για να επιλύσει τις αντιθέσεις του αστικού κόσμου και ενός παρωχημένου πολιτικού συστήματος, που χρησιμοποιούσε πχ ως σύμβολο της "δημοκρατίας" κατά του κομμουνισμού τη Φρειδερίκη, που ήταν μέλος της ναζιστικής νεολαίας. Το πραξικόπημα ανέτρεψε πχ τον παραδοσιακό έλεγχο του παλατιού στο στρατό κι έθεσε ντε φάκτο στο χρονοντούλαπο της ιστορίας το βασιλιά και τα παλιά αστικά κόμματα.

Ο Παφίλης στηλίτευσε όσους προσπαθούν να βγάλουν έξω από το κάδρο των ευθυνών τις ΗΠΑ, που έδειξαν ανοχή αν όχι ενεργό στήριξη στο πραξικόπημα και είχαν έντονο γεωστρατηγικό ενδιαφέρον για την Ελλάδα, που ήταν προκεχωρημένο φυλάκιό τους στα Βαλκάνια, ενάντια στις σοσιαλιστικές χώρες.

Ανέλυσε το σημαντικό, πρωτοπόρο ρόλο που έπαιξε το φοιτητικό κίνημα και τις αιτίες που τον καθόρισαν.
-Το φοιτητικό κίνημα είχε τις δικές του μαχητικές παραδόσεις, που δεν ήταν ξεκομμένες από τους μεγάλους λαϊκούς αγώνες των περασμένων δεκαετιών (Μάης 36', Αντίσταση, ΔΣΕ). Και είχε επίσης εξεγερσιακό πνεύμα και πείρα σκληρών αγώνων για ελευθερίες στα Πανεπιστήμια, που είναι από τη φύση τους χώρος διακίνησης και ζύμωσης ριζοσπαστικών ιδεών.
Η χούντα αντιμετώπισε τους φοιτητές με την τακτική του καρότου (φοιτητικά δάνεια, συγγράμματα και παροχές) και του μαστιγίου: υποχρεωτικές στρατεύσεις, αναβολή αρχαιρεσιών, απολύσεις καθηγητών (αν και η πλειοψηφία των τελευταίων σιωπούσε ή ανεχόταν το καθεστώς).
-Στα παραπάνω βάρυναν οι χιλιάδες συλλήψεις που άφησαν αποκεφαλισμένο το εργατικό κίνημα, αλλά και τα προβλήματα στρατηγικής του κόμματος.

Παρά τα προβλήματα αυτά, το ΚΚΕ ήταν η ψυχή της αντιδικτατορικής πάλης. Αντιτάχθηκε στο μασκάρεμα της δικτατορίας και το τυράκι της φιλελευθεροποίησης κι έβλεπε τον οργανωμένο λαϊκό παράγοντα ως καθοριστικό για να ανατραπεί η δικτατορία, χωρίς να περιμένει την πτώση της από το εξωτερικό ή από τις αστικές δυνάμεις. Έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επώδυνη ανασύνταξη και το συντονισμό του κινήματος (από εκείνη την εποχή έμεινε και το σύνθημα: "έρχονται οι οικοδόμοι"), αξιοποίησε κάθε μέσο, όπως τους τοπικούς συλλόγους (αφού οι άλλοι ήταν παράνομοι), καλώντας το λαό ακόμα και σε ένοπλη πάλη.

Έπαιξε σπουδαίο ρόλο, με τις δυνάμεις της ΚΝΕ, στην εξέγερση του Πολυτεχνείου, παρά τις χυδαίες προβοκατόρικες επιθέσεις που δέχεται από συγκεκριμένους χώρους -τους ξέρετε εσείς καλύτερα, είπε- για τη στάση της. Το κόμμα έχει αποδείξει ότι δε διστάζει να κάνει αυτοκριτική, διαπιστώνοντας πως έπρεπε να είναι πολύ καλύτερα προετοιμασμένο, ανεξάρτητα από τις δυσκολίες, και βγάζοντας διαχρονικά συμπεράσματα:

-για τη σημασία της αυτοτελής του δράσης και της οργανωτικής του αυτοτέλειας σε οποιεσδήποτε συνθήκες
-για την καθυστέρηση στην αφομοίωση της επαναστατικής θεωρίας, που φέρνει αναπόφευκτα λάθη στρατηγικής, παρά τις καλές προθέσεις.
-να μην αιφνιδιάζεται από τις εξελίξεις, να αντέχει σε μη επαναστατικές συνθήκες, στον ανήφορο και τον κατήφορο, για να μπορεί να τρέξει στο ίσιωμα.
-χωρίς γερές οργανώσεις σε εργοστάσια, χώρους δουλειάς και βασικούς τομείς της παραγωγής, το κόμμα δεν μπορεί να επιτελέσει τον ιστορικό του ρόλο..

Το δεύτερο μέρος της ομιλίας ήταν κάτι μεταξύ πολιτικής εισήγησης και τοποθέτησης στη Βουλή -αλλά μπορεί να μείνει κάβα, για να αξιοποιηθεί σε επόμενη ανάρτηση.
Ως δικό μου επίλογο, βάζω τον προβληματισμό για το πόσο δύσκολη μπορεί να είναι η συγκεκριμένη ανάλυση κι ο χειρισμός μιας κατάστασης, η χάραξη επαναστατικής τακτικής στη δοσμένη συγκυρία της χούντας, όπου δεν αρκούσε προφανώς να μπουν συνθηματολογικά πιο προωθημένοι στόχοι, και όπου πολλές φορές, τα προωθημένα συνθήματα (πχ κάτω το κράτος) χρησιμοποιούνταν και από τους μηχανισμούς της ασφάλειας, για να φοβίσουν τον αμύητο κόσμο και να απομονώσουν τους φοιτητές που πάλευαν να μαζικοποιήσουν τον αγώνα τους.