Οι εξελίξεις στον αθλητισμό και η γύμνια του μοντέλου των χορηγών

Η υγειονομική κρίση της πανδημίας Covid-19 για άλλη μια φορά ξεγύμνωσε τον «βασιλιά», ένα σύστημα χρεοκοπημένο που χρειάζεται οι λαοί να συνειδητοποιήσουν ότι πρέπει να ανατραπεί. Είναι γνωστό τι συμβαίνει σε πολλές ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες όλο αυτό το διάστημα σε σχέση με τις υποδομές στο χώρο της δημόσιας Υγείας και πώς τελικά «αντιμετώπισαν» την πανδημία: Εκατόμβες νεκρών, ομαδικοί τάφοι στη Νέα Υόρκη και όχι μόνο, επιλογή τού ποιος θα παλέψει για να ζήσει ή να πεθάνει πάνω σε ένα κρεβάτι ΜΕΘ.

Την ίδια ώρα έχει «ανάψει» η συζήτηση για την «επόμενη μέρα» σε όλες τις εκφάνσεις της οικονομίας, έτσι και στο χώρο του εμπορευματοποιημένου αθλητισμού. Εκεί το θέμα είναι αν και πότε θα ξαναρχίσουν πρωταθλήματα και άλλα σημαντικά αθλητικά γεγονότα (Φόρμουλα 1, Μαραθώνιοι, ATP γκραν σλαμ κ.ο.κ.), φέρνοντας στο μυαλό τη γνωστή ατάκα από ελληνική ταινία: «Είναι πολλά τα λεφτά Αρη»...

Η χασούρα πολυεθνικών και χορηγών...

Οι προβλέψεις είναι εξαιρετικά δυσοίωνες για τους εμπόρους της βιομηχανίας του αθλητικού «προϊόντος», οι δε σχεδιασμοί που γίνονται έχουν ως πρώτο κριτήριο το μέγεθος της χασούρας και των κεφαλαίων, και σε δεύτερη μοίρα τους αθλητές και τους θεατές. Αυτό επιβεβαίωσε και η στάση της UEFA, αλλά και των διοργανωτών των πλέον εμπορικών πρωταθλημάτων ποδοσφαίρου (Πρέμιερ Λιγκ, Μπουντεσλίγκα, Λα Λίγκα κ.λπ.), που στο «και πέντε» ανέβαλαν τις διοργανώσεις τους, και ενώ υπήρχε έντονη ανησυχία μετά και από κρούσματα ποδοσφαιριστών.

Οι οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας στον εμπορευματοποιημένο αθλητισμό, λοιπόν, θα προσεγγίσουν τα 57 δισ. ευρώ, με βάση εκτιμήσεις που παρουσίασε η εταιρεία «Two Circles» (συνεργάζεται με την Πρέμιερ Λιγκ και τη γαλλική Λιγκ 1) και δημοσίευσε η ισπανική εφημερίδα «Expansion». Εκτιμάται επίσης ότι ο κύκλος εργασιών θα πέσει στο 50% των σχεδόν 135 δισ. που τζιράρονται σε ετήσια βάση. Ενώ μέχρι στιγμής ο περιορισμός στις αθλητικές διοργανώσεις έχει διακόψει 120.000 προσφορές χορηγιών με περισσότερες από 5.000 εμπορικές φίρμες.
Αυτήν την πραγματικότητα επιβεβαιώνουν και οι δηλώσεις παραγόντων του ελληνικού αθλητισμού, που μεταξύ άλλων επισημαίνουν την αλλαγή στα ήδη υπογεγραμμένα χορηγικά συμβόλαια αθλητικών ομοσπονδιών και ομάδων, όπως και την πρόθεση χορηγών να διεκδικήσουν επιστροφή χρημάτων μέσα από ρήτρες συμβολαίων. Οι τελευταίες είναι ένα νέο ασφαλιστικό προϊόν, που μέχρι τώρα δεν υπήρχε εκτεταμένα, καθώς ήταν απειροελάχιστες οι πιθανότητες μη πραγματοποίησης μεγάλων αθλητικών διοργανώσεων, όπως οι Ολυμπιακοί Αγώνες, μεγάλων - εμπορικών πρωταθλημάτων ποδοσφαίρου και μπάσκετ κ.ο.κ.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η ΔΟΕ π.χ. είχε εξασφαλισμένο ασφαλιστικό συμβόλαιο ύψους 21 εκατ. ευρώ για μη διεξαγωγή των Αγώνων στο Τόκιο, που θα της αποφέρει το μερίδιό της, ύψους 870 εκατ. ευρώ, τα οποία θα κέρδιζε ούτως ή άλλως από το «Τόκιο 2020». Βέβαια για τους διοργανωτές και τους χορηγούς η χασούρα υπολογίζεται σε πάνω από 33 δισ. ευρώ, γι' αυτό και τρέναραν την απόφαση αναβολής για πάνω από δυο μήνες εν μέσω πανδημίας, ενώ πιέζουν τις διεθνείς ομοσπονδίες να τσοντάρουν για τη μείωση της χασούρας.

...και το «βάλτε πλάτη παιδιά»

Το έργο «διεξόδου» από την κρίση και εδώ είναι χιλιοπαιγμένο. Οι παραινέσεις διευθυνόντων συμβούλων και ιδιοκτητών ομάδων προς τους εργαζομένους τους είναι παρόμοιες με εκείνες των καπιταλιστών σε άλλους εργασιακούς χώρους και των κυβερνήσεών τους, ότι δηλαδή «είμαστε όλοι μαζί στο καράβι» και «να βάλουμε πλάτη μη βουλιάξει». Γι' αυτό και η συζήτηση για μειώσεις συμβολαίων παικτών και προπονητών, για απληρωσιά των υπαλλήλων των ΠΑΕ και ΚΑΕ κ.λπ. βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη, μαζί φυσικά με μια συζήτηση που άνοιξε (όπως συμβαίνει σε κάθε κρίση υπερσυσσώρευσης) για απαξίωση κεφαλαίων στη βιομηχανία του αθλητικού θεάματος και ιδιαίτερα στο ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο. Αποτελεί φυσιολογική εξέλιξη να επιχειρείται να απαξιωθεί κεφάλαιο (βλέπε τιμή ποδοσφαιρικής αξίας), με σκοπό «να διορθώσει η αγορά» και να ανακάμψει η κερδοφορία.
Κι αν αυτά συμβαίνουν στο χώρο του εμπορευματοποιημένου αθλητισμού ή αλλιώς στη βιομηχανία του αθλητικού θεάματος, τι γίνεται στα ερασιτεχνικά; Και όταν λέμε «ερασιτεχνικά» εννοούμε και εκεί που υπάρχει οικονομική συναλλαγή, αλλά ίσως όχι συμβόλαιο, σε πρωταθλήματα Α' Εθνικής γυναικών ή σε αθλήματα λιγότερο δημοφιλή. Το «μια απ' τα ίδια και χειρότερα» θα ήταν απλά ένα λεκτικό κλισέ. Γιατί εδώ τα πράγματα βρίσκονται πραγματικά σε οριακό σημείο. Ολα αυτά τα χρόνια - και μιλάμε για δεκαετίες - μας πιπίλαγαν την «καραμέλα», οι διάφοροι κυβερνώντες και υπουργοί Αθλητισμού, ότι ο επαγγελματικός μπορεί να συνυπάρχει αρμονικά με τον «ερασιτεχνικό» αθλητισμό.

Ο χορηγός έγινε ο διακαής πόθος για κάθε σωματείο, παράγοντα και αθλητή, και το «κυνήγι» του ένα σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες. Σε κάθε βράβευση εκείνοι (οι χορηγοί) είχαν τη «μερίδα του λέοντος», και μάλιστα πιο πάνω και από τους πρωταγωνιστές του κάθε αθλήματος, τους αθλητές και προπονητές. Ετσι, το κράτος σταδιακά έφευγε από την υποχρέωση να στηρίξει τις αθλητικές ομοσπονδίες, και ιδιαίτερα μετά το 2004 φτάσαμε σε μια 15ετία στο ναδίρ (από τα 220 εκατ. ευρώ στα 22 εκατ. η ετήσια επιχορήγηση της ΓΓΑ!). Η κατηγοριοποίηση των αθλημάτων οδήγησε τα πιο δημοφιλή απ' αυτά στην «αγκαλιά» των χορηγών, με διαβαθμίσεις πάντα, ενώ για την πλειοψηφία των υπόλοιπων η ανάπτυξη στηρίχτηκε στις τσέπες των αθλουμένων, των παραγόντων και των οικογενειών τους.

Αποκαθήλωση του μοντέλου που στηρίζεται στο χορηγό

Η κρίση της πανδημίας ήρθε για να αποκαθηλώσει και εδώ το μοντέλο ανάπτυξης του αθλητισμού που στηρίζεται στο χορηγό. Γιατί οι χορηγοί, όπως γίνεται εύκολα κατανοητό, δεν δίνουν «τα ωραία τους λεφτά» αν δεν μπορούν να προβληθούν. Επίσης, οι οικονομικοί αυτοί πόροι που ρίχνονται στα διάφορα σπορ και στους ελίτ αθλητές αποτελούν μέρος της στρατηγικής μάρκετινγκ (διαφήμισης) της κάθε εταιρείας και του κάθε μεγαλόσχημου χορηγού.
Ετσι, εν μέσω πανδημίας ήταν προσφορότερη επένδυση η διαφήμιση της «εταιρικής ευθύνης» στο χώρο της Υγείας, και γι' αυτό οι επιχειρηματικοί όμιλοι διαφήμιζαν τις «αγαθοεργίες» τους, αγοράζοντας μάσκες και αντισηπτικά, αναπνευστήρες και ό,τι άλλο μπορούσαν να εκμεταλλευτούν στη στιγμή της έξαρσης. Ενώ το πολυδαφημισμένο δήθεν πρόγραμμα στήριξης του ελληνικού αθλητισμού από την ΕΟΕ, «Υιοθετήστε έναν Αθλητή στον Δρόμο για το Τόκιο», φαίνεται ότι θα αφήσει - για φέτος τουλάχιστον - αρκετά «ορφανά», καθώς αρκετοί «κηδεμόνες» (χορηγοί) προβληματίζονται. Ηδη σε πολλές ομοσπονδίες μιλάνε για ακύρωση συμβάσεων, με μείωση ή και διακοπή της χορηγίας μέχρι νεωτέρας. Ξαφνικά σταμάτησε ο αθλητισμός να είναι υπέρτατο αγαθό, το σωματείο κύτταρο, και ο αθλητής πρότυπο, γιατί κάτι τέτοια άκουγες από τους χορηγούς όταν τους γέμιζαν στεφάνια, λουλούδια και αγαλματάκια στις βραβεύσεις.
Από την άλλη, τα αθλητικά σωματεία όχι μόνο δεν ενισχύθηκαν, αλλά ορισμένοι δήμαρχοι και ΔΣ Εθνικών Αθλητικών Κέντρων θα τους ζητήσουν και τα νοίκια για χώρους που χρησιμοποιούν. Τα έξοδα της συμμετοχής στα πρωταθλήματα που διεξάγονταν δεν διαγράφηκαν και οι παράγοντες των αθλητικών σωματείων βρίσκονται σε απόγνωση. Οι προπονητές που δεν είχαν συμβάσεις έχουν μείνει και θα παραμείνουν απλήρωτοι, ενώ οι οικογένειες αθλητών και προπονητών μένουν εκτεθειμένοι στην πανδημία αλλά και στην επερχόμενη καπιταλιστική κρίση.
Οι δημόσιες εγκαταστάσεις δεν έχουν προετοιμαστεί για την «επανεκκίνηση», καθώς εδώ και χρόνια απουσίαζε προγραμματισμός μόνιμων προσλήψεων προσωπικού στα ΕΑΚ, στο Ολυμπιακό Στάδιο κ.α., ενώ οι ελλείψεις είναι τεράστιες και δεν πρόκειται να καλυφθούν από ορισμένους «κοινωφελητές του ΟΑΕΔ», όπου κι αν προσληφθούν για 12 μήνες.

Πάλη για αθλητισμό - δικαίωμα του λαού

Οι σκέψεις των ιθυνόντων των ομοσπονδιών για διεξαγωγή πρωταθλημάτων μέσα στο καλοκαίρι θα αποκαλύψουν το πραγματικό μέγεθος της ζημιάς και της απαξίωσης όπου έχει περιέλθει ο ελληνικός αθλητισμός από τις αντιλαϊκές πολιτικές των εκάστοτε κυβερνήσεων - ΠΑΣΟΚ/ ΚΙΝΑΛ, ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ - όλα αυτά τα χρόνια. Οι εξελίξεις φέρνουν στο προσκήνιο την τεράστια αναντιστοιχία της εποχής με τις παραγωγικές δυνατότητες για την ικανοποίηση των σύγχρονων αναγκών του λαού και στον τομέα της Φυσικής Αγωγής και του Αθλητισμού.
Φωτίζεται όλο και πιο πολύ η πραγματική διέξοδος για τη λύση του προβλήματος, και χρειάζεται οι πρωτοπόροι και εδώ με την πάλη τους να ανοίξουν το δρόμο για να μπει στην ημερήσια διάταξη η ανάγκη ο αθλητισμός να είναι δικαίωμα του λαού, και ιδιαίτερα της νεολαίας, και όχι πολυτέλεια για λίγους. Ωστε ο σχεδιασμός του κράτους για τον Αθλητισμό να δημιουργεί τις προϋποθέσεις (χρηματοδότηση, υλικοτεχνική υποδομή, επιστημονική στήριξη) ώστε όλα τα αθλήματα να αναπτύσσονται με βάση τις ανάγκες τους.
Σε μια κοινωνία όπου συνειδητά και σχεδιασμένα ένα κομμάτι του πλούτου που θα παράγεται θα δαπανάται γι' αυτόν το σκοπό. Θα επιστρέφει δηλαδή στο λαό με οργανωμένο και προγραμματισμένο τρόπο από το κράτος.
Γι' αυτό, στις σημερινές συνθήκες, και στο χώρο του Αθλητισμού το «Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα» είναι επίκαιρο όσο ποτέ.

Πέτρος ΚΡΙΚΗΣ
Μέλος του Τμήματος Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού της ΚΕ του ΚΚΕ