ΗΦΑΙΣΤΟΣ

15 Ιαν 2012

Ο οπορτουνισμός ως πολιτικό ρεύμα στο έδαφος του καπιταλισμού

Η συνεπής και αδιάλλακτη πάλη απέναντι στον οπορτουνισμό αποτελεί πλευρά του επαναστατικού χαρακτήρα του κομμουνιστικού κόμματος. Με τον όρο οπορτουνισμό εννοούμε την τάση άρνησης των επαναστατικών αρχών του κομμουνιστικού κινήματος. Είναι αποτέλεσμα της επίδρασης και διείσδυσης της αστικής και μικροαστικής ιδεολογίας. Εχει συγκεκριμένη υλική βάση. Στην ανάπτυξή του εκδηλώνεται ανοιχτά ως προδοσία των επαναστατικών αρχών ή ως αποστασία από το επαναστατικό κίνημα.

Με τον όρο αναθεωρητισμό εννοούμε την αντιεπιστημονική επανεξέταση των θέσεων του μαρξισμού - λενινισμού. Ο αναθεωρητισμός ως κατεύθυνση διαμορφώθηκε στο τέλος του 19ου αιώνα με πιο χαρακτηριστικό του εκπρόσωπο τον Μπερνστάιν. Ο Λένιν έδωσε τον εξής χαρακτηρισμό: «Σε τι συνίσταται η "νέα" κατεύθυνση που βλέπει "κριτικά" τον "παλιό δογματικό" μαρξισμό, αυτό μας το είπε αρκετά καθαρά ο Μπερνστάιν [...] το αίτημα της αποφασιστικής στροφής από την επαναστατική σοσιαλδημοκρατία προς τον αστικό σοσιαλρεφορμισμό συνοδευόταν από μια όχι λιγότερο αποφασιστική στροφή προς την αστική κριτική όλων των βασικών ιδεών του μαρξισμού».¹

Οι εκδηλώσεις του οπορτουνισμού στη θεωρία, την πολιτική και την οργάνωση

Ο οπορτουνισμός εκδηλώνεται με αναθεώρηση των αρχών του επαναστατικού κόμματος στη θεωρία, την πολιτική και τις αρχές συγκρότησης και λειτουργίας του κόμματος.

Στο επίπεδο της θεωρίας αρνείται την ενότητα του Μαρξισμού - Λενινισμού, υποτιμά ή διαστρεβλώνει τη λενινιστική θεωρία για τον ιμπεριαλισμό ή δεν εκτιμά σύγχρονα, νέα φαινόμενα της κοινωνικής εξέλιξης με βάση τις μαρξιστικές - λενινιστικές αρχές.

Στο επίπεδο της πολιτικής αρνείται τις νομοτέλειες της σοσιαλιστικής επανάστασης και οικοδόμησης, τη δικτατορία του προλεταριάτου, την κοινωνικοποίηση όλων των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής. Παραιτείται σε πολλές περιπτώσεις από τις αρχές του προλεταριακού διεθνισμού και περνά σε εθνικιστικές θέσεις ή στις θέσεις του αστικού κοσμοπολιτισμού.

Στο επίπεδο του κόμματος αρνείται τις μαρξιστικές - λενινιστικές αρχές συγκρότησης του ΚΚ. Διακηρύσσει την ελευθερία κριτικής απέναντι στην επιστημονική επαναστατική κοσμοθεωρία, επιτίθεται στο δημοκρατικό συγκεντρωτισμό, αρνείται τη μονολιθικότητα του κόμματος, οδηγεί σε διαλυτισμό, οργανωτικό φιλελευθερισμό.

Ο οπορτουνισμός οδηγεί σε κάθε περίπτωση στην υποταγή των συμφερόντων της εργατικής τάξης στα συμφέροντα του κεφαλαίου.

Στις σημερινές συνθήκες η ανατροπή του σοσιαλισμού και ο διεθνής αρνητικός συσχετισμός δύναμης, σε συνδυασμό με την ιμπεριαλιστική επιθετικότητα έχει ενισχύσει τη βάση για την ανάπτυξη οπορτουνιστικών απόψεων, έχει ενδυναμώσει τον οπορτουνισμό ως ρεύμα παγκοσμίως.

Ο οπορτουνισμός εκφράζεται με την αποθέωση των μεταρρυθμίσεων, τις ρεφορμιστικές αυταπάτες, τον κυβερνητισμό, την άρνηση της επανάστασης. Χαρακτηριστική ήταν η αντίληψη του Μπερνστάιν στις αρχές του 20ού αιώνα, όπου θεωρούσε ότι «το κίνημα είναι το παν, ο σκοπός τίποτα». Ο Λένιν σημείωνε ότι στόχος των οπορτουνιστών στην εποχή του ήταν:

«Η σοσιαλδημοκρατία πρέπει να μετατραπεί από κόμμα κοινωνικής επανάστασης σε δημοκρατικό κόμμα κοινωνικών μεταρρυθμίσεων [...]. Το αίτημα μιας αποφασιστικής στροφής από την επαναστατική σοσιαλδημοκρατία προς τον αστικό σοσιαλρεφορμισμό συνοδευόταν από μια όχι λιγότερο αποφασιστική στροφή προς την αστική κριτική όλων των βασικών ιδεών του μαρξισμού [...]. Αν η θεωρητική κριτική που έκανε ο Μπερνστάιν και οι διακαείς πολιτικοί πόθοι του παραμένουν ακόμα για μερικούς ασαφείς, οι Γάλλοι φρόντισαν να επιδείξουν κατά τρόπο χειροπιαστό τη "νέα" μέθοδο [...]. Ο Μιλεράν πρόσφερε ένα θαυμάσιο δείγμα του "πρακτικού μπερνσταϊνισμού" [...]. Αν η σοσιαλδημοκρατία είναι κόμμα μεταρρυθμίσεων και πρέπει να έχει το θάρρος να το αναγνωρίσει αυτό ανοιχτά, τότε ο σοσιαλιστής όχι μόνο έχει δικαίωμα να συμμετέχει σε αστική κυβέρνηση, αλλά και οφείλει να το επιδιώκει διαρκώς [...]. Και η αμοιβή για την έσχατη ταπείνωση και τον αυτοεξευτελισμό του σοσιαλισμού μπροστά σε όλο τον κόσμο, για τη διαφθορά της σοσιαλιστικής συνείδησης των εργατικών μαζών - της μοναδικής αυτής βάσης που μπορεί να μας εξασφαλίσει τη νίκη - η αμοιβή για όλα αυτά είναι τα πομπώδη σχέδια για κάτι τιποτένιες μεταρρυθμίσεις, τόσο τιποτένιες ώστε ακόμα και αστικές κυβερνήσεις να έχουν κατορθώσει να αποσπάσουν περισσότερα πράγματα».²

Σε πολλές περιπτώσεις ο οπορτουνισμός εκφράζεται με άρνηση των γενικών νομοτελειών της ταξικής πάλης (της δικτατορίας του προλεταριάτου, του ρόλου του κόμματος κλπ.) στο όνομα των εθνικών ιδιομορφιών ή ιδιαιτεροτήτων ή και ακόμα στο όνομα των περιφερειακών ιδιομορφιών.

Ο οπορτουνισμός, ως αντιδιαλεκτική σκέψη στο όνομα του καινούργιου, των νέων συνθηκών, οδηγείται σε απόρριψη της ιστορίας του κομμουνιστικού κινήματος, στη συνολική αναθεώρηση της θεωρίας που δήθεν δεν «ανταποκρίνεται στις συνθήκες».

Ιδιαίτερα έντονη είναι η συνολική αμφισβήτηση της υπόστασης της εργατικής τάξης, επομένως και του ρόλου της στη σημερινή καπιταλιστική αλλά και στη μελλοντική σοσιαλιστική κοινωνία.

Η αμφισβήτηση αυτή παρουσιάζεται με πολλές μορφές. Συνήθως γίνεται μια συστηματική προσπάθεια εκχυδαϊσμού ή διαστρέβλωσης των κριτηρίων που προσδιορίζουν την έννοια και το εύρος της εργατικής τάξης.

Σχετικό με το παραπάνω είναι ότι ο οπορτουνισμός εκφράζεται και με τη θεωρία της ταξικής συμφιλίωσης ή με την άρνηση της ταξικής πάλης σε όλη την έκταση και το βάθος της. Προβάλλονται ως εθνικά υποτιθέμενα κοινά συμφέροντα της εργατικής τάξης με την αστική τάξη. Ακόμα εκφράζεται ως τάση υποτίμησης των διαφορών ανάμεσα στην εργατική τάξη και τα σύμμαχα στρώματα.

Χαρακτηριστική για πολλές οπορτουνιστικές θεωρίες είναι η άρνηση του χαρακτήρα της εποχής, ως εποχής του ιμπεριαλισμού, δηλαδή ως μονοπωλιακού καπιταλισμού, ανώτατου σταδίου του καπιταλισμού, εποχή περάσματος από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό.

Ο Κάουτσκι, επιφανής θεωρητικός της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας και της Β' Διεθνούς, θεωρητικά υποστήριζε ότι ο καπιταλισμός εξελισσόταν σε «υπερ-ιμπεριαλισμό». Λέγοντας υπερ-ιμπεριαλισμό εννοούσε την αντικατάσταση της πάλης των εθνικών χρηματιστικών κεφαλαίων μεταξύ τους με την από κοινού εκμετάλλευση του κόσμου από το διεθνικά ενωμένο χρηματιστικό κεφάλαιο».³ Βεβαίως, συμπλήρωνε, δεν μπορούμε να ξέρουμε αν αυτή η φάση θα πραγματοποιηθεί. Ο Λένιν, ασκώντας κριτική στην οπορτουνιστική θεωρία του Κάουτσκι, έλεγε: «Ειδικά στην περίπτωση του Κάουτσκι, η ολοφάνερη ρήξη με το μαρξισμό [...] δεν πήρε τη μορφή απολογητικής του ιμπεριαλισμού, αλλά ονειροπολήματος για ειρηνικό καπιταλισμό [...]. Αν ονομάσουμε υπερ-ιμπεριαλισμό τη διεθνική συνένωση των εθνικών (πιο σωστά: των κρατικά χωριστών) ιμπεριαλισμών, που "θα μπορούσε" να παραμερίσει τις πολύ δυσάρεστες, πολύ επικίνδυνες και ανησυχητικές για ένα μικροαστό συγκρούσεις, σαν τους πολέμους, τους πολιτικούς κλονισμούς κλπ., τότε γατί να μη γυρίσουμε τις πλάτες στη σημερινή, υπαρκτή, γεμάτη από συγκρούσεις και καταστροφές εποχή του ιμπεριαλισμού, κάνοντας αθώα ονειροπολήματα για το σχετικά ειρηνικό, σχετικά χωρίς συγκρούσεις, σχετικά μη καταστροφικό υπερ-ιμπεριαλισμό;».⁴

Από τότε έχουν εμφανιστεί μια σειρά από οπορτουνιστικές θεωρίες (π.χ. της παγκοσμιοποίησης ή της αντι-παγκοσμιοποίησης κλπ.) που όλες τους έχουν ως κοινό την άρνηση του χαρακτήρα της εποχής, ως εποχής του ιμπεριαλισμού, ως εποχής των οξύτατων αντιθέσεων, ως «παραμονή της κοινωνικής επανάστασης του προλεταριάτου».⁵ Μάλιστα εμφανίζουν την ΕΕ ως συνιστώσα της παγκοσμιοποίησης την οποία πρέπει να αποδεχτεί το εργατικό - λαϊκό κίνημα.

---------------------------------------------------

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

(το άρθρο βασίζεται σε κείμενο της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ)

Σημειώσεις:

1. Β. Ι. Λένιν: «Τι να κάνουμε», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 12.

2. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 6, σελ. 7-9.

3. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 27, σελ. 111.

4. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 27, σελ. 98-99.

5. Β. Ι. Λένιν: «Ο Ιμπεριαλισμός ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 10.

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

10/1/2010

-- Ο οπορτουνισμός ως πολιτικό ρεύμα στο έδαφος του καπιταλισμού