ΗΦΑΙΣΤΟΣ : Η οργάνωση του επαναστατημένου λαού

15 Ιαν 2012

Η οργάνωση του επαναστατημένου λαού

"Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι χωρίς αυτό το γνώρισμα - χωρίς επαναστατική βία - το προλεταριάτο δε θα μπορούσε να νικήσει, όμως δεν μπορεί να υπάρχει αμφιβολία και ότι η επαναστατική βία αποτελούσε απαραίτητη και δικαιολογημένη μέθοδο της επανάστασης σε ορισμένες μόνο στιγμές ανάπτυξής της, μόνο όταν υπήρχαν ορισμένες και ειδικές συνθήκες, ενώ η οργάνωση των προλεταριακών μαζών, η οργάνωση των εργαζομένων ήταν και παραμένει η πολύ πιο βαθιά, μόνιμη ιδιότητα αυτής της επανάστασης και όρος της νίκης της. Να, σ' αυτή την οργάνωση των εκατομμυρίων εργαζομένων βρίσκονται και οι καλύτεροι όροι της επανάστασης, η πιο βαθιά πηγή των νικών της".

Β. Ι. Λένιν 20/3/1919 (1)

μιουργικότητα, η αυτενέργεια του λαού, ξεχειλίζοντας με εκρηκτικούς ρυθμούς μέσα στις συνθήκες της επαναστατικής κατάστασης, γέννησε τα σοβιέτ (συμβούλια εργατών και στρατιωτών αντιπροσώπων).

Γύρω από το κορυφαίο ερώτημα τι είναι, τι εκπροσωπούν και τι οφείλουν να κάνουν τα σοβιέτ, έγινε σκληρή ιδεολογική και πολιτική αντιπαράθεση ανάμεσα στους μπολσεβίκους και τους οπορτουνιστές. Η απάντηση σ' αυτό το ερώτημα ήταν καθοριστική για τη φύση, το χαρακτήρα κάθε πολιτικής δύναμης και, βέβαια, για την τύχη της επανάστασης. H αντιπαράθεση αυτή πήρε και διεθνείς διαστάσεις (π. χ. πολεμική Λένιν κατά Κάουτσκι, στο έργο "Η προλεταριακή επανάσταση και ο αποστάτης Κάουτσκι" (1918), όπου δίνεται - για μια ακόμη φορά - μια ολοκληρωμένη απάντηση στις οπορτουνιστικές αντιλήψεις γύρω από το ζήτημα της επανάστασης και του κράτους, με βάση την πείρα του 1917).

Οι πρόγονοι

Δεν ήταν η πρώτη φορά, το 1917, που εμφανίζονταν τα σοβιέτ στη Ρωσία. Η ηττημένη επανάσταση του 1905 είχε δώσει ήδη πολύτιμη εμπειρία. Εκείνη την εποχή, από την πρώτη στιγμή, αν και βρισκόταν αναγκαστικά ξενιτεμένος, ο Λένιν διέβλεψε με μεγάλη διορατικότητα και ακρίβεια το χαρακτήρα των σοβιέτ και την προοπτική τους σε σχέση με την εξέλιξη της επανάστασης. Οι αναλύσεις του Μαρξ για την "έφοδο του προλεταριάτου προς τον ουρανό", την ιστορική εμπειρία που είχε καταθέσει στο θησαυροφυλάκιο της ιστορίας η Παρισινή Κομμούνα, 34 χρόνια πριν, στέκονται πυξίδα για τη γενίκευση της πείρας του 1905.

Περιγράφοντας την πορεία των σοβιέτ, ο Λένιν γράφει πως αυτά εμφανίστηκαν ως "όργανα απεργιακής πάλης". Κάτω από την πίεση της ανάγκης, πολύ γρήγορα έγιναν "όργανα γενικής επαναστατικής πάλης" ενάντια στην κυβέρνηση. Μετατράπηκαν, ακολουθώντας την επαναστατική πλημμυρίδα, σε "όργανα εξέγερσης" (2). Τα αποκαλεί επίσης "μια μη διατυπωμένη επίσημα πλατιά μαχητική συμμαχία των σοσιαλιστών και των επαναστατών δημοκρατών", αλλά ακόμη και των "ακομματικών" επαναστατών εργατών (3). Μα πάνω απ' όλα τονίζει ότι τα σοβιέτ του 1905 ήταν τα έμβρυα μιας νέας εξουσίας, της δικτατορίας του προλεταριάτου και της αγροτιάς. Και ήταν, πρόβλεψε ο μεγάλος επαναστάτης, αναπόφευκτο να ξαναεμφανιστούν σε μια νέα άνοδο της επανάστασης.

1917 - Η επανεμφάνιση

Πραγματικά, το 1917 τα σοβιέτ επανεμφανίζονται το Φλεβάρη, στο πρώτο στάδιο της επανάστασης, το αστικοδημοκρατικό. Τώρα είναι σοβιέτ εργατών και στρατιωτών μαζί (ο μεγάλος όγκος του στρατού αποτελείται από αγρότες). Εμφανίζονται και αμιγή σοβιέτ αγροτών. Ηγετική δύναμη αναδείχνεται "με το σπαθί της" η εργατική τάξη, πρώτα απ' όλα οι εργάτες των μεγάλων εργοστασίων. Τα σοβιέτ είναι νέου τύπου μαζικές πολιτικές οργανώσεις, ένα επαναστατικό μέτωπο, με την έννοια ότι συσπειρώνουν, οργανώνουν, καθοδηγούν την επαναστατική πάλη των καταπιεζομένων τάξεων, ότι εκφράζουν τη συμμαχία της εργατικής τάξης με τους μισοπρολετάριους και την αγροτιά (στην εξέλιξή τους με τη φτωχολογιά του χωριού). Συμμετέχουν και δρουν μέσα σ' αυτά διάφορες πολιτικές δυνάμεις. "Τα σοβιέτ ήταν γνήσιες οργανώσεις των μαζών του λαού, των εργατών και των αγροτών ...της τεράστιας πλειοψηφίας του λαού" (4). Και επειδή είναι όλα αυτά μαζί, όπως και το 1905, τα σοβιέτ είναι, πρώτα απ' όλα και πάνω απ' όλα, τα φύτρα της νέας εξουσίας, της δικτατορίας του προλεταριάτου.

Τα εμβρυώδη όργανα της νέας εξουσίας είναι αδιάσπαστα δεμένα με τον επαναστατημένο λαό. Οι αντιπρόσωποι είναι εκλεγμένοι και ανακλητοί κάθε στιγμή. Τα σοβιέτ εκφράζουν με τη μεγαλύτερη δυνατή πιστότητα τις διαθέσεις των επαναστατημένων μαζών. Τσακίζουν την προηγούμενη κρατική μηχανή, δρώντας έξω από κάθε νομιμότητα, επιβάλλουν με τη βία, με τη δύναμη, με τα ένοπλα τμήματά τους και με μαζικές ενέργειες το δίκαιο των εκατομμυρίων καταπιεζομένων ενάντια στη χούφτα των καταπιεστών τους. Ετσι εκφράζουν μια ταξική δικτατορία και ταυτόχρονα έναν ανώτερο τύπο δημοκρατίας.

Ωστόσο, ο Λένιν δεν αποσπάται καθόλου από τις προϋποθέσεις ύπαρξης των σοβιέτ, δεν τα "αγιοποιεί". Τονίζει εμφαντικά τη σημασία του συσχετισμού των δυνάμεων μέσα σ' αυτά, για την εξέλιξη και το ρόλο τους. Βασίζει την τακτική του μπολσεβίκικου κόμματος όχι σε αφηρημένα σχήματα, αλλά στη συγκεκριμένη ανάλυση του τι αντιπροσωπεύουν σε κάθε στιγμή της επανάστασης τα σοβιέτ. Δε διστάζει να χρησιμοποιήσει τις πιο βαριές λέξεις για να περιγράψει την πραγματικότητα. Ετσι το σύνθημα του Απρίλη του 1917 "Ολη η εξουσία στα σοβιέτ" αποσύρεται τον Ιούλη, γιατί τα σοβιέτ "πρόδωσαν". "Πνιγμένα", διαβρωμένα από το μικροαστικό κύμα, παρέδωσαν την εξουσία, που είχαν ουσιαστικά στα χέρια τους, στους αστούς. Οι μικροαστοί οπορτουνιστές, οι εσέροι και οι μενσεβίκοι ηγέτες, "εκπόρνευσαν"τα σοβιέτ (5). Τα έκαναν εξαρτήματα της αστικής τάξης, συμμάχους της στο χτύπημα της επανάστασης, στις διώξεις κατά των μπολσεβίκων.

Ομως τα σοβιέτ, τονίζει ο Λένιν, θα μπορούν να αναπτυχθούν πραγματικά, μόνο όταν πάρουν όλη την κρατική εξουσία, γιατί αλλιώς δεν έχουν τι να κάνουν, αλλιώς είναι ή απλά έμβρυα (κι ένα έμβρυο δεν μπορεί να παραμείνει για πολύ καιρό έμβρυο) ή παιχνιδάκια. Η "δυαδική εξουσία" σημαίνει παράλυση των σοβιέτ (6). Σοβιέτ και αστική δημοκρατία δε συμβιβάζονται. Η μπροστά προς ένα νέο τύπο κράτους, τη δικτατορία του προλεταριάτου, ή πίσω προς τη δικτατορία της αστικής τάξης. Μέσος δρόμος δεν υπάρχει.

Το Σεπτέμβρη, μετά από σκληρότατη διαπάλη με τους οπορτουνιστές μικροαστούς, οι μπολσεβίκοι παίρνουν για πρώτη φορά την πλειοψηφία στα σοβιέτ. Ηταν η καθοριστική στροφή για την επανάσταση. Κάτω από την καθοδήγηση του κομμουνιστικού κόμματος τα σοβιέτ ξαναγεννιούνται, εκφράζουν πάλι την επαναστατική δυναμική. Το σύνθημα "Ολη η εξουσία στα σοβιέτ" επανέρχεται. Γίνεται πράξη με την ένοπλη εξέγερση και την κατάληψη της εξουσίας στις 24 Οχτώβρη (7 Νοέμβρη με το νέο ημερολόγιο) 1917.

Ο Λένιν συμπυκνώνει τον καθοριστικό ρόλο των σοβιέτ στα εξής λίγα λόγια: "Αν η λαϊκή δημιουργία των επαναστατικών τάξεων δεν είχε δημιουργήσει τα σοβιέτ, τότε η προλεταριακή επανάσταση θα ήταν στη Ρωσία υπόθεση χαμένη, γιατί είναι αναμφισβήτητο πως το προλεταριάτο δε θα μπορούσε να κρατήσει την εξουσία με τον παλιό μηχανισμό και ένας καινούριος μηχανισμός δεν μπορεί να δημιουργηθεί αμέσως" (7).

Η αξιοποίηση της πείρας

Τα επαναστατικά κινήματα, που ξέσπασαν από τότε στον κόσμο, είτε πέτυχαν είτε απέτυχαν στους σκοπούς τους, επιβεβαίωσαν την εμπειρία της μεγάλης επανάστασης του Οχτώβρη. Οι επαναστατημένοι λαοί δημιουργούν, μέσα στις ιδιαίτερες συνθήκες της πάλης τους, μαζικά επαναστατικά κοινωνικοπολιτικά μέτωπα, όργανα εξέγερσης και συνάμα έμβρυα μιας νέας λαϊκής εξουσίας. Ανάλογη πλούσια εμπειρία έχουμε και στην Ελλάδα. Η ένδοξη για το επαναστατικό μας κίνημα, και καθοριστική για τη νεότερη ελληνική ιστορία, δεκαετία 1940-'50 δίνει πολύτιμα διδάγματα και χρειάζεται να μελετηθεί ακόμη περισσότερο από αυτή την άποψη.

Η εμπειρία της δημιουργίας των σοβιέτ (η μετέπειτα εξέλιξή τους ξεφεύγει από τα όρια αυτού του σημειώματος) δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως επετειακή ανάμνηση, αλλά ως μια από τις ζωντανές πηγές από τις οποίες αντλεί το επαναστατικό εργατικό κίνημα, το κομμουνιστικό κίνημα στις μέρες μας. Πολύ περισσότερο που προβλέπουμε πως ο 21ος αιώνας "θα είναι ο αιώνας μιας καινούριας ανόδου του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος και μιας νέας σειράς κοινωνικών επαναστάσεων" (8).

Στο Πρόγραμμα του Κόμματός μας έγινε προσπάθεια να αξιοποιηθούν οι ιστορικές παρακαταθήκες των προηγούμενων "εφόδων προς τον ουρανό". Παραθέτουμε ένα μικρό, σχετικό με το θέμα μας, απόσπασμα:

"Στην πορεία της πάλης και στο βαθμό που βαθαίνει ο αντικαπιταλιστικός του χαρακτήρας (σ. σ. του αντιιμπεριαλιστικού αντιμονοπωλιακού μετώπου πάλης), αποκτά τα χαρακτηριστικά ενός επαναστατικού λαϊκού μετώπου, οργανωμένου από τα κάτω και από τα πάνω, ικανού να συσπειρώνει στη δράση όλο και ευρύτερες λαϊκές μάζες. Αποκτά ποιοτικά γνωρίσματα ανώτερα από τα μαζικά κινήματα και τις οργανώσεις τους.

Τα όργανα αυτού του Μετώπου είναι τα επιτελεία του αγώνα σε κάθε επίπεδο, οργανωτές, καθοδηγητές σκληρών ταξικών συγκρούσεων. Δεν περιορίζονται στην άσκηση πίεσης και ελέγχου πάνω στο αστικό κράτος και στους άλλους αστικούς θεσμούς. Κινητοποιούν το λαό, ώστε να ματαιώνει αντιλαϊκές επιλογές, να μην πειθαρχεί στους επάνω. Διαμορφώνουν μέσα στην πάλη νέους λαϊκούς θεσμούς, σε σύγκρουση με τους αστικούς θεσμούς που νομιμοποιούν τη δικτατορία των μονοπωλίων. Διαπαιδαγωγούν και προετοιμάζουν το λαό να αξιοποιεί όλες τις μορφές πάλης και να είναι σε θέση να τις εναλλάσσει γρήγορα και ανάλογα με τις εξελίξεις. Τα καθοδηγητικά όργανα του αντιιμπεριαλιστικού αντιμονοπωλιακού λαϊκού μετώπου, οι λαογέννητοι θεσμοί που εμφανίζονται στη διάρκεια της αναμέτρησης και των ταξικών αγώνων αποτελούν τα έμβρυα της νέας πολιτικής εξουσίας της εργατικής τάξης και των συμμάχων της" (9).

Ελένη ΚΑΤΡΟΔΑΥΛΗ

1. Β. Ι. Λένιν, "Απαντα", τ. 38, σελ. 74.

2. ο. π., τ. 12, σελ. 13.

3. ο. π., τ. 12, σελ. 130.

4. ο. π., τ. 34, σελ. 59.

5. ο. π., τ. 34, σελ. 305.

6. ο. π., τ. 34, σελ. 305.

7. ο. π., τ. 34, σελ. 305-306.

8. Πρόγραμμα του ΚΚΕ, εκδ. ΚΕ του ΚΚΕ, 1996, σελ.16.

9. ο. π., σελ. 30-31.

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

14/12/2008