ΗΦΑΙΣΤΟΣ

15 Ιαν 2012

Για την αντιπαράθεση με τα οπορτουνιστικά ρεύματα στο ΚΚ της ΕΣΣΔ τις δεκαετίες 1920 και 1930

Η σταθερή προσήλωση του Λένιν στην κατεύθυνση της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ φαίνεται και στα έργα του της περιόδου 1922 - 1924: «Για το φόρο σε είδος», «Για την επανάστασή μας», «Για το συνεταιρισμό» κ.ά. Στα έργα αυτά, σε συνθήκες που έχει νικήσει η εργατική εξουσία, ο Λένιν δίνει συγκεκριμένη κατεύθυνση για την πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

Ως προϋπόθεση θεωρεί την πλήρη κατάργηση των καπιταλιστικών σχέσεων και την κυριαρχία του συνεταιρισμού πρώτα απ' όλα στην αγροτική παραγωγή. Η υποχώρηση της ΝΕΠ (Νέα Οικονομική Πολιτική) αποσκοπούσε στη γρήγορη ανασυγκρότηση της βιομηχανίας από τις μεγάλες καταστροφές του εμφυλίου και στη διαμόρφωση των όρων για να πραγματοποιηθεί ο συνεταιρισμός.

Παραθέτουμε ορισμένα χαρακτηριστικά αποσπάσματα:

«"Νέα Οικονομική Πολιτική"! Περίεργη ονομασία. Η πολιτική αυτή ονομάστηκε νέα οικονομική πολιτική, γιατί κάνει στροφή προς τα πίσω. Εμείς τώρα υποχωρούμε, σαν να πηγαίνουμε προς τα πίσω, μα το κάνουμε για να κάνουμε πρώτα πίσω, και να πάρουμε μετά φόρα και να κάνουμε ένα άλμα πιο μεγάλο προς τα μπρος».⁵

«Ο σοσιαλισμός δεν είναι τώρα πια πρόβλημα που ανήκει στο μακρινό μέλλον, δεν είναι αφηρημένη έννοια ή εικόνα [...]. Το σοσιαλισμό τον βγάλαμε στην καθημερινή ζωή, κι αυτό πρέπει εδώ να το καταλάβουμε καλά [...] όλοι μαζί, όχι αύριο, μα σε μερικά χρόνια, όλοι μαζί θα εκπληρώσουμε οπωσδήποτε αυτό το καθήκον, έτσι που από τη Ρωσία της ΝΕΠ θα βγει η σοσιαλιστική Ρωσία».⁶

«Η εξουσία του κράτους πάνω σε όλα τα σημαντικά μέσα παραγωγής, η εξουσία του κράτους στα χέρια του προλεταριάτου, η συμμαχία αυτού του προλεταριάτου με τα πολλά εκατομμύρια των μικρών και πολύ μικρών αγροτών, η εξασφάλιση της καθοδήγησης της αγροτιάς από το προλεταριάτο αυτό κ.τ.λ. - όλα αυτά δεν είναι μήπως ό,τι μας χρειάζεται για να χτίσουμε το συνεταιρισμό [...] μήπως όλα αυτά δεν είναι ό,τι χρειάζεται για το χτίσιμο της ολοκληρωμένης σοσιαλιστικής κοινωνίας;»⁷

«... το σύστημα των πολιτισμένων συνεταιρισμών, όταν υπάρχει κοινωνική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, και όταν το προλεταριάτο έχει νικήσει ταξικά την αστική τάξη, αυτό ακριβώς και είναι το σύστημα του σοσιαλισμού».⁸

«Τώρα έχουμε το δικαίωμα να πούμε ότι η απλή ανάπτυξη του συνεταιρισμού στη χώρα μας είναι ταυτόσημη [...] με την ανάπτυξη του σοσιαλισμού και ταυτόχρονα είμαστε αναγκασμένοι να παραδεχτούμε ότι άλλαξε ριζικά όλη η άποψή μας για το σοσιαλισμό. Η ριζική αυτή αλλαγή βρίσκεται στο γεγονός ότι πριν το κέντρο βάρους το ρίχναμε, και ήμασταν υποχρεωμένοι να το ρίχνουμε, στην πολιτική πάλη, στην επανάσταση, στην κατάκτηση της εξουσίας κ.τ.λ. Τώρα όμως το κέντρο βάρους αλλάζει και μετατοπίζεται προς την ειρηνική οργανωτική "πολιτιστική" δουλειά [...]. Τώρα μας φτάνει η πολιτιστική αυτή επανάσταση για να γίνουμε πέρα για πέρα σοσιαλιστική χώρα».⁹

Ο Λένιν απέρριπτε ως οπορτουνιστικές τις θεωρίες που μίλαγαν για ανωριμότητα ή μη ύπαρξη του κατάλληλου πολιτιστικού επιπέδου για την πραγματοποίηση του σοσιαλισμού. Θεωρούσε ότι δεν εξηγούσαν γιατί αυτό το επίπεδο πολιτισμού δεν μπορούσε να πραγματοποιηθεί μέσα στα καθήκοντα της μεταβατικής περιόδου από τη δικτατορία του προλεταριάτου. Επίσης, ο Λένιν έθετε το ζήτημα ότι από μια άποψη σε καμία χώρα δεν υπήρχε το ίδιο επίπεδο ανάπτυξης του καπιταλισμού ως αποτέλεσμα της ανισόμετρης οικονομικής ανάπτυξης, κατά συνέπεια δεν μπορούσε κανείς να ορίσει ακριβώς ποιο ήταν το επίπεδο που θα έπρεπε να θεωρείται ως κριτήριο.

Απαντώντας σε όσους προέβαλλαν «...ένα απίθανα σχηματικό επιχείρημα, που το έχουν αποστηθίσει στο διάστημα της ανάπτυξης της δυτικοευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας και που έγκειται στο ότι δεν ωριμάσαμε ακόμη για το σοσιαλισμό, ότι δεν έχουμε, όπως εκφράζονται οι διάφοροι "φωστήρες " απ' αυτούς τους κυρίους, τις αντικειμενικές οικονομικές προϋποθέσεις για το σοσιαλισμό»¹⁰, ο Λένιν το 1923 έθετε το εξής ερώτημα: «Αν για τη δημιουργία του σοσιαλισμού απαιτείται ένα ορισμένο επίπεδο πολιτισμού (αν και κανένας δεν μπορεί να πει ποιο είναι ακριβώς αυτό το ορισμένο "επίπεδο πολιτισμού" γιατί κάθε δυτικοευρωπαϊκό κράτος έχει και διαφορετικό επίπεδο), τότε γιατί δεν μπορούμε να αρχίσουμε πρώτα από την κατάκτηση με επαναστατικό τρόπο των προϋποθέσεων γι' αυτό το ορισμένο επίπεδο και μετά πια, βασισμένοι στην εργατοαγροτική εξουσία και στο σοβιετικό καθεστώς, να προχωρήσουμε για να φτάσουμε τους άλλους λαούς;»¹¹

Ο Λένιν σημείωνε ότι μια σειρά από μεταβατικά μέτρα ήταν αναπόφευκτα για μια χώρα όπως η Ρωσία, για να πραγματοποιηθεί η σοσιαλιστική οικοδόμηση, δε θα ήταν όμως το ίδιο αναγκαία ή δε θα είχαν το ίδιο περιεχόμενο για μια σειρά χώρες, όπου μπορούσε σχετικά πιο άμεσα να προχωρήσει η σοσιαλιστική οικοδόμηση.

«Δύο λόγια για τη θεωρητική σημασία ή το θεωρητικό αντίκρισμα αυτού του ζητήματος. Δεν χωράει αμφιβολία πως σε μια χώρα, όπου η τεράστια πλειοψηφία του πληθυσμού ανήκει στους μικροαγρότες - παραγωγούς, η σοσιαλιστική επανάσταση μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο ύστερα από μια ολόκληρη σειρά από ειδικά μεταβατικά μέτρα, που θα ήταν εντελώς περιττά στις χώρες του ανεπτυγμένου καπιταλισμού, όπου οι μισθωτοί εργάτες στη βιομηχανία και στη γεωργία αποτελούν την τεράστια πλειοψηφία. Στις χώρες του ανεπτυγμένου καπιταλισμού υπάρχει η τάξη των μισθωτών εργατών γης που σχηματίστηκε στη διάρκεια δεκάδων χρόνων. Μόνο μια τέτοια τάξη μπορεί κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά να σταθεί στήριγμα για το άμεσο πέρασμα στο σοσιαλισμό».¹²

Αλλού σημειώνει: «Αν είχαμε κράτος που υπερισχύει η μεγάλη βιομηχανία ή, ας πούμε μάλιστα όχι υπερισχύει, αλλά είναι πάρα πολύ ανεπτυγμένη, και είναι πολύ ανεπτυγμένη η μεγάλη παραγωγή στη γεωργία, τότε το άμεσο πέρασμα στον κομμουνισμό είναι πραγματοποιήσιμο».¹³

Βεβαίως, σε μια σειρά έργα του, άρθρα, ομιλίες, ο Λένιν έδινε έμφαση στην παγκόσμια διεθνή διάσταση της σοσιαλιστικής επανάστασης.

Κρίνοντας τη γενική κατεύθυνση της σκέψης του Λένιν και όχι αποσπασματικά ορισμένα κείμενα μπορούμε να σημειώσουμε τα εξής: Η έμφαση αυτή δεν έχει να κάνει με την άρνηση της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στη Ρωσία, αλλά με το γεγονός ότι η Οχτωβριανή Επανάσταση άνοιξε μια ολόκληρη εποχή σοσιαλιστικών επαναστάσεων, με την ελπίδα των μπολσεβίκων για τη νίκη των επαναστάσεων στη Γερμανία και την Ουγγαρία, με τη θέση πως ο ολοκληρωμένος σοσιαλισμός μπορεί να προκύψει μόνο με την επαναστατική συνεργασία των προλεταρίων όλων των χωρών, θέση που άλλωστε δεν εγκαταλείφθηκε από την ηγεσία του ΚΚ της Σοβιετικής Ενωσης μετά το θάνατό του.¹⁴

Οι θέσεις αυτές έχουν μεγάλη σημασία όχι μόνο για τη Ρωσία των πρώτων χρόνων της επανάστασης, αλλά γενικά για το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα. Αυτή η γραμμή της οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ ακολουθήθηκε με συνέπεια από την ηγεσία του ΚΚ(μπ) και μετά το θάνατο του Λένιν. Η σοβιετική ηγεσία με επικεφαλής τον Στάλιν ήρθε αντιμέτωπη με νέα καθήκοντα, με την ανάγκη να πραγματοποιηθούν συγκεκριμένα βήματα στην κατεύθυνση της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Η σταθερότητα σε αυτή τη γραμμή επιβεβαιώθηκε από την ίδια τη ζωή, επιτυγχάνοντας την πλήρη κατάργηση των καπιταλιστικών σχέσεων ως προϋπόθεση για την παραπέρα ανάπτυξη του σοσιαλισμού.

(ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ)

Σημειώσεις:

5. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 45, σελ. 302.

6. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 45, σελ. 309.

7. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 45, σελ. 370.

8. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή,», τ. 45, σελ. 373.

9. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 45, σελ. 376 - 377.

10. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 45, σελ. 380.

11. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 45, σελ. 381.

12. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 43, σελ. 57.

13. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 43, σελ. 79.

14. Ι.Β. Στάλιν: «Ζητήματα Λενινισμού», σελ. 176 - 178.