Σημειώσεις πάνω στη «Κριτική του Προγράμματος της Γκότα», κεφάλαιο IV (Μαρξ & Ένγκελς, Διαλεκτά Έργα, τόμος Β)
«Δεν είναι καθόλου σκοπός των εργατών, που απαλλάχτηκαν από την περιορισμένη νοοτροπία του υπηκόου, να κάνουν το κράτος ελεύθερο…Ελευθερία είναι να μεταβάλλουμε το κράτος από όργανο που στέκεται πάνω από την κοινωνία, σε όργανο πέρα για πέρα υποταγμένο στην κοινωνία. Και σήμερα ακόμα οι κρατικές μορφές είναι πιο ελεύθερες, ή πιο ανελεύθερες ανάλογα με το βαθμό που περιορίζουν την ‘ελευθερία του κράτους’.»
«Ανάμεσα στην κεφαλαιοκρατική και την κομμουνιστική κοινωνία βρίσκεται η περίοδος της επαναστατικής μετατροπής της μιας στην άλλη. Και σε αυτή την περίοδο αντιστοιχεί μια πολιτική μεταβατική περίοδος, που το κράτος της δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά η επαναστατική δικτατορία του προλεταριάτου.»
Σημειώσεις πάνω στο «Κράτος και Επανάσταση» (Λένιν, τ.33)
1.Η τοποθέτηση του ζητήματος από τον Μαρξ: Ο Λένιν ξεκινά επισημαίνοντας πως μια επιφανειακή και τμηματική μελέτη των αναφορών των Μαρξ και Ένγκελς (στις επιστολές τους προς τους Μπράκε και Μπέμπελ αντίστοιχα) θα μπορούσε να οδηγήσει στην λανθασμένη εκτίμηση πως οι απόψεις των δύο σχετικά με το κράτος είναι διαφορετικές (με τον Μαρξ να παρουσιάζεται περισσότερο «οπαδός της κρατικής οργάνωσης» από ότι ο Ένγκελς).
Η φαινομενική διαφορά ανάμεσα στον Μαρξ και τον Ένγκελς, αναφέρει ο Λένιν, βρίσκεται στην διαφορά των θεμάτων που ανάλαβε ο καθένας τους και των σκοπών που επιδίωκαν. Ο Ένγκελς έβαλε σαν σκοπό του να εξηγήσει στον Μπέμπελ παραστατικά, χτυπητά, σε γενικές γραμμές όλη την ανοησία των προλήψεων που ήταν διαδεδομένες σχετικά με το κράτος. Μαρξ θίγει αυτό το ζήτημα μόνο ευκαιριακά, γιατί τον ενδιαφέρει άλλο θέμα: η εξέλιξη της κομμουνιστικής κοινωνίας.
Με βάση όμως πια δεδομένα μπορεί να τεθεί το ζήτημα της μελλοντικής εξέλιξης του μελλοντικού κομμουνισμού; Με βάση το γεγονός ότι ο κομμουνισμός προέρχεται από τον καπιταλισμό, είναι αποτέλεσμα της δράσης μιας τέτοιας κοινωνικής δύναμης, που την γέννησε ο καπιταλισμός. Στον Μαρξ δεν υπάρχει ίχνος προσπάθειας να δημιουργήσει ουτοπίες, να μαντέψει στα τυφλά εκείνο που δε μπορεί να το ξέρει κανείς.
Λέει ο Μαρξ, ξεδιαλύνοντας τη σύγχυση που προκάλεσε το πρόγραμμα της Γκότα στο ζήτημα της σχέσης κράτους και κοινωνίας: Το ‘σημερινό κράτος’ είναι πλάσμα φαντασίας δεδομένου ότι αλλάζει με τα σύνορα της κάθε χώρας. Ωστόσο, παρά την μεγάλη πολυμορφία τους, έχουν το εξής κοινό: ότι στέκονται πάνω στο έδαφος της σύγχρονης αστικής κοινωνίας, που είναι λίγο πολύ ανεπτυγμένη καπιταλιστικά. Με αυτή την έννοια μπορεί κανείς να μιλά για ‘σημερινό κράτος’ σε αντίθεση με το μέλλον, όπου θα έχει απονεκρωθεί η σημερινή του ρίζα, η αστική κοινωνία.
Τότε θα ρωτήσει κανείς: ποιες μεταβολές θα υποστεί το κράτος στην κομμουνιστική κοινωνία; Με άλλα λόγια, ποιες κοινωνικές λειτουργίες απομένουν τότε ανάλογες με τις σημερινές κρατικές λειτουργίες; Σε αυτό το πρόβλημα μπορεί να απαντήσει κανείς μόνο επιστημονικά. Και το πρώτο που μπορεί να διαπιστωθεί με απόλυτη ακρίβεια όλη η θεωρεία της εξέλιξης και γενικά όλη επιστήμη είναι το γεγονός ότι ιστορικά πρέπει αναμφισβήτητα να υπάρξει ένα ιδιαίτερο στάδιο ή ένας ιδιαίτερος σταθμός περάσματος από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό.
2.Το πέρασμα από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό: Το κράτος αυτής της περιόδου δε μπορεί να είναι τίποτε άλλο από την επαναστατική δικτατορία του προλεταριάτου.
Ο Μαρξ εντόπισε την ουσία της καπιταλιστικής δημοκρατίας (Κομμούνα): «μια φορά στα τόσα χρόνια επιτρέπουν στους καταπιεζόμενους να αποφασίζουν ποιοι ακριβώς από τους εκπροσώπους της τάξης των καταπιεστών θα τους εκπροσωπούν και θα τους καταπιέζουν στην βουλή!» Η προχωρητική όμως εξέλιξη από αυτή την καπιταλιστική δημοκρατία δεν προχωράει απλά, ευθύγραμμα και ομαλά, «προς μια ολοένα μεγαλύτερη δημοκρατία», όπως το φαντάζονται οι φιλελεύθεροι καθηγητές και οι μικροαστοί οπορτουνιστές. Αντίθετα, περνάει μέσα από την δικτατορία του προλεταριάτου, δηλαδή την οργάνωση της πρωτοπορίας των καταπιεζόμενων σε κυρίαρχη τάξη για την καθυπόταξη των καταπιεστών.
Ο Ένγκελς ανέφερε σχετικά πως «το προλεταριάτο έχει ανάγκη από το κράτος, όχι προς το συμφέρον της ελευθερίας, άλλα της καθυπόταξης των αντιπάλων του, και από τη στιγμή που θα μπορεί κανείς να μιλάει για ελευθερία, παύει το κράτος να υπάρχει σαν τέτοιο.» Μόνο στην κομμουνιστική κοινωνία, όταν η αντίσταση των καπιταλιστών θα έχει τσακιστεί οριστικά, όταν θα έχουν εξαφανιστεί οι καπιταλιστές, όταν δεν θα υπάρχουν τάξεις (δηλαδή δεν θα υπάρχουν διακρίσεις ανάμεσα στα μέλη της κοινωνίας ως προς τη σχέση τους με τα κοινωνικά μέσα παραγωγής) –μόνο τότε «εξαφανίζεται το κράτος και μπορούμε να μιλάμε για ελευθερία.» Και μόνο τότε η δημοκρατία θα αρχίσει να απονεκρώνεται για τον απλούστατο λόγο ότι οι άνθρωποι θα συνηθίσουν σιγά-σιγά να τηρούν τους στοιχειώδης κανόνες συμβίωσης, που είναι γνωστοί από αιώνες και επαναλαμβάνονται εδώ και χιλιάδες χρόνια σε όλους τους κώδικες, να τους τηρούν δίχως βία, δίχως καταναγκασμό, δίχως υποταγή, δίχως τον ειδικό μηχανισμό καταναγκασμού που λέγεται κράτος.
Με την διεύρυνση της δημοκρατίας η ιδιαίτερη και πολυσύνθετη μηχανή καταπίεσης που είχαν δημιουργήσει οι καπιταλιστές δίνει την θέση της στον λαό, ο οποίος μπορεί να καθυποτάξει τους εκμεταλλευτές και με μια πολύ απλή ‘μηχανή’, σχεδόν δίχως ‘μηχανή’, δίχως ειδικό μηχανισμό, με την απλή οργάνωση των ένοπλων μαζών. Εν τέλει, μόνο ο κομμουνισμός θα κάνει εντελώς περιττό το κράτος, γιατί δεν έχει ποιον να καθυποτάξει –ποιον με την έννοια της τάξης, με την έννοια της συστηματικής καταπολέμησης ορισμένης μερίδας του πληθυσμού.
3.Πρώτη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας: Ο Μαρξ αναφέρει για την καινούργια κοινωνία που γεννιέται: «Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με μια κομμουνιστική κοινωνία, που αναπτύχθηκε πάνω στην δική της βάση, αλλά με μια τέτοια κοινωνία που μόλις τώρα βγαίνει από την καπιταλιστική κοινωνία και που γιαυτό από κάθε άποψη, οικονομική, ηθική, πνευματική, φέρνει πάνω της ακόμη την σφραγίδα της παλιάς κοινωνίας, από τα σπλάχνα της οποίας και βγήκε.» Ο Μαρξ ονομάζει αυτή την περίοδο, ‘πρώτη’ ή κατώτερη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας.
Η πρώτη φάση του κομμουνισμού δεν μπορεί ακόμη να εξασφαλίσει την δικαιοσύνη και την ισότητα: θα μείνουν οι διαφορές στον πλούτο και μάλιστα διαφορές άδικες, άλλα δε θα μπορεί να γίνεται εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, γιατί θα είναι αδύνατο να γίνουν ατομική ιδιοκτησία τα μέσα παραγωγής.
Εφόσον ο κάθε άνθρωπος δεν είναι ίσος με τον άλλο (ανάλογα με τις ικανότητες και τις ανάγκες του) ο Μαρξ συμπεραίνει πως: «με ίση απόδοση εργασίας και επομένως ίση συμμετοχή στο κοινωνικό καταναλωτικό απόθεμα ο ένας στην πραγματικότητα παίρνει περισσότερα από τον άλλο, ο ένας είναι πλουσιότερος από τον άλλον κλπ. Για να αποφευχθούν όλα αυτά, θα έπρεπε το δίκαιο, αντί για να είναι ίσο, να είναι μάλλον άνισο…»
Επίσης, δεν εξαλείφονται οι ελλείψεις κατανομής και της ανισότητας του αστικού δικαίου το οποίο εξακολουθεί να κυριαρχεί εφόσον τα προϊόντα κατανέμονται ‘ανάλογα με την εργασία’. «Το δίκαιο δε μπορεί ποτέ να είναι ανώτερο», σημειώνει ο Μαρξ, «από το οικονομικό σύστημα και την καθορισμένη από αυτό πολιτική ανάπτυξη της κοινωνίας…» Αστικό δίκαιο βέβαια όχι στο θέμα στης ιδιοκτησίας, άλλα στον τομέα της κατανομής: «όποιος δεν εργάζεται δεν τρώει», «για ίση ποσότητα εργασίας, ίση ποσότητα προϊόντων»: αυτές είναι οι σοσιαλιστικές αρχές που έχουν πια πραγματοποιηθεί.
4.Ανώτερη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας: Για την φάση αυτή ο Μαρξ αναφέρει πως «όταν θα έχει εξαφανιστεί η υποδουλωτική υποταγή των ατόμων στον καταμερισμό εργασίας και μαζί της και η αντίθεση ανάμεσα στην πνευματική και στη σωματική εργασία, όταν η εργασία θα έχει γίνει όχι μόνο μέσο για να ζεις, άλλα και η πρώτιστη ανάγκη της ζωής, όταν με την ολόπλευρη ανάπτυξη των ατόμων θα έχουν αναπτυχθεί και οι παραγωγικές δυνάμεις και αναβλύζουν πιο άφθονα όλες οι πηγές του κοινωνικού πλούτου, τότε μόνο θα είναι δυνατό να ξεπεραστεί ολότελα ο ορίζοντας του αστικού δικαίου και η κοινωνία θα μπορούσε να γράψει στην σημαία της: ‘ο καθένας ανάλογα με τις ικανότητές του, στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του’.»
Πόσο γρήγορα θα προχωρήσει η ανάπτυξη αυτή δεν το ξέρουμε και ούτε μπορούμε να το ξέρουμε. Επομένως έχουμε το δικαίωμα να μιλάμε μόνο για την αναπόφευκτη απονέκρωση του κράτους, υπογραμμίζοντας την διάρκεια αυτού του προτσές, την εξάρτησή του από την ταχύτητα ανάπτυξης της ανώτερης φάσης του κομμουνισμού και αφήνοντας εντελώς ανοιχτό το ζήτημα των χρονικών περιόδων και των συγκεκριμένων μορφών που θα πάρει η απονέκρωση, γιατί δεν υπάρχουν στοιχεία για να λύσουμε τα ζητήματα αυτά. Το κράτος θα μπορέσει να απονεκρωθεί ολοκληρωτικά, όταν η κοινωνία εφαρμόσει τον κανόνα: ‘ο καθένας ανάλογα με τις ικανότητές του, στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του’, δηλαδή όταν οι άνθρωποι θα έχουν σε τέτοιο βαθμό συνηθίσει να τηρούν τους βασικούς κανόνες συμβίωσης και η εργασίας τους θα έχει γίνει τόσο παραγωγική, που προαιρετικά θα εργάζονται ανάλογα με τις ικανότητές τους. Η κατανομή δε των προϊόντων δεν θα απαιτεί τότε από την κοινωνία ρύθμιση του ποσού των προϊόντων που θα παίρνει ο καθένας. Το κάθε άτομο θα παίρνει ελεύθερα ανάλογα με τις ανάγκες του.
Ως την ώρα που θα έλθει η ‘ανώτερη’ φάση του κομμουνισμού, οι σοσιαλιστές απαιτούν αυστηρότατο έλεγχο από την κοινωνία και το κράτος πάνω στο μέτρο της εργασίας και της κατανάλωσης, μόνο που αυτός ο έλεγχος πρέπει να αρχίσει με την απαλλοτρίωση των καπιταλιστών, με τον έλεγχο των εργατών πάνω στους καπιταλιστές και να ασκείται όχι από τον κράτος των γραφειοκρατών, άλλα από το κράτος των ένοπλων εργατών.
Συνάγεται επομένως το συμπέρασμα ότι στον κομμουνισμό για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα μένει όχι μόνο το αστικό δίκαιο, άλλα ακόμη και το αστικό κράτος –δίχως την αστική τάξη!
Δημοκρατία σημαίνει ισότητα. Είναι ευνόητο, πόσο μεγάλη σημασία έχει η πάλη του προλεταριάτου για την ισότητα και το σύνθημα της ισότητας, όταν το καταλαβαίνουμε σωστά με την έννοια της εξάλειψης των τάξεων. Και αυτό γιατί δημοκρατία σημαίνει τυπική ισότητα, που για να γίνει ουσιαστική πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή η αρχή ‘ο καθένας ανάλογα με τις ικανότητές του, στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του’. Εδώ η ποσότητα περνάει στην ποιότητα, όπου ο βαθμός δημοκρατισμού συνδέεται με το ξεπέρασμα των πλαισίων της αστικής κοινωνίας, με την έναρξη του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού της.
Αφού έχουν πραγματοποιηθεί οι οικονομικές προϋποθέσεις είναι κατορθωτό να περάσουμε στο έργο του ελέγχου της παραγωγής και της κατανομής, στο έργο της καταγραφής της εργασίας και των προϊόντων, το οποίο είναι και το κύριο που χρειάζεται για την ρύθμιση, για την σωστή λειτουργία της πρώτης φάσης της κομμουνιστικής κοινωνίας.
Όταν η πλειοψηφία του λαού θα αρχίσει να κάνει μόνη της και παντού αυτή την καταγραφή, αυτό τον έλεγχο στους καπιταλιστές (που θα έχουν μετατραπεί σε υπαλλήλους) και στους κυρίους διανοούμενους, που εξακολουθούν να διατηρούν τις καπιταλιστικές συνήθειες, ο έλεγχος αυτός θα γίνει τότε πραγματικά καθολικός, γενικός, παλλαϊκός, τότε κανείς δε θα μπορεί να ξεφύγει από αυτόν, ‘δεν θα έχει που να κρυφτεί.’
Εν κατακλείδι, όταν μάθουν όλοι να διοικούν και πραγματικά θα διοικούν μόνοι τους την κοινωνική παραγωγή, μόνοι τους θα καταγράφουν και θα ελέγχουν τους χαραμοφάηδες, τα αρχοντόπουλα, τους απατεώνες, και τους παρόμοιους ‘θεματοφύλακες των παραδόσεων του καπιταλισμού’, -τότε αναπόφευκτα θα γίνει τόσο απίστευτα δύσκολο να ξεφύγει κανείς από την παλλαϊκή καταγραφή και έλεγχο, θα γίνει τόσο πολύ σπάνια εξαίρεση και θα συνοδεύεται ασφαλώς από μια τόσο γρήγορη και αυστηρή τιμωρία και η ανάγκη να τηρούνται οι απλοί, βασικοί κανόνες κάθε ανθρώπινης συμβίωσης θα γίνει πολύ γρήγορα συνήθεια.
Και τότε θα ανοίξουν διάπλατα οι πόρτες για το πέρασμα από την πρώτη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας στην ανώτερη φάση της και μαζί της στην ολοκλήρωση της απονέκρωσης του κράτους.
Σημειώσεις από «Η προλεταριακή επανάσταση και ο αποστάτης Κάουτσκι» (Λένιν, τ37)
Ο Κάουτσκι γράφει πως η λέξη δικτατορία σημαίνει κατάργηση της δημοκρατίας. Για ένα φιλελεύθερο, επισημαίνει ο Λένιν, είναι φυσικό να μιλάει για δημοκρατία γενικά. Ένας μαρξιστής ποτέ δε θα ξεχάσει να βάλει το ερώτημα: ‘για ποια τάξη’.
Για να μετατρέψουμε το φιλελεύθερο και ψεύτικο χαρακτηρισμό του Κάουτσκι σε μαρξιστικό και αληθινό, πρέπει να πούμε: η δικτατορία δεν σημαίνει αναγκαστικά κατάργηση της δημοκρατίας για την τάξη που ασκεί αυτή την δικτατορία πάνω στις άλλες τάξεις, σημαίνει όμως υποχρεωτικά κατάργηση (είτε ουσιαστικό περιορισμό, που είναι μια μορφή της) της δημοκρατίας για την τάξη που πάνω της ή εναντίον της ασκείται η δικτατορία.
Μιλώντας για δικτατορία (την επαναστατική δικτατορία του προλεταριάτου) ο Μαρξ εννοούσε την εξουσία που κατακτήθηκε και διατηρείται με την βία του προλεταριάτου πάνω στην αστική τάξη, εξουσία που δεν δεσμεύεται από κανένα νόμο. Ναι, άλλα αυτό δεν οδηγεί τον δρόμο για καταχρήσεις εξουσίας-ποιες οι εγγυήσεις και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί που θα αποτρέψουν κάτι τέτοιο; Ο Κάουτσκι λέει ότι για τον Μαρξ οι λέξεις περί δικτατορίας της τάξης δεν έχουν κυριολεκτική έννοια (μα μια έννοια όπου η δικτατορία δε σημαίνει επαναστατική βία, άλλα ‘ειρηνική’ κατάκτηση της πλειοψηφίας στις συνθήκες –σημειώστε το αυτό- της αστικής δημοκρατίας). Ποιο το ιδιαίτερο όμως νόημα για την Γερμανία της εποχής;
Για τον Κάουτσκι, η «κατάσταση κυριαρχίας» είναι μια κατάσταση όπου μπορεί να υπάρχει οποιαδήποτε πλειοψηφία σε συνθήκες…δημοκρατίας! Ο Λένιν λέει πως αποτελεί παραποίηση του Μαρξ όταν ο Κάουτσκι μιλάει για μορφή διακυβέρνησης και όχι για τη μορφή ή τον τύπο του κράτους.
Αν ο Κάουτσκι ήθελε να κρίνει σοβαρά και τίμια, θα αναρωτιόταν: υπάρχουν άραγε ιστορικοί νόμοι που αφορούν την επανάσταση και για τους οποίους δεν υπάρχουν εξαιρέσεις; Η απάντηση θα ήταν: όχι τέτοιοι νόμοι δεν υπάρχουν. Οι τέτοιοι νόμοι αφορούν μόνο αυτό που είναι τυπικό, αυτό που ο Μαρξ αποκάλεσε κάποτε ‘ιδανικό’, με την έννοια του μέσου, κανονικού, τυπικού καπιταλισμού.
Εκτίμηση του Ένγκελς για την Κομμούνα: «Μια επανάσταση είναι σαφώς το αυταρχικότερο πράγμα που υπάρχει. Είναι μια πράξη, με την οποία ένα μέρος του πληθυσμού επιβάλλει την θέλησή του στο άλλο με τα όπλα…δηλαδή με τα πιο αυταρχικά μέσα που μπορούσε να φανταστεί κανείς. Και η νικήτρια μερίδα είναι κατανάγκη υποχρεωμένη να διατηρήσει την κυριαρχία της με τον τρόμο που εμπνέουν τα όπλα της στους αντιδραστικούς.
Αστική και προλεταριακή δημοκρατία: Είναι φανερό ότι, αν δεν θέλουμε να κοροϊδεύουμε την κοινή λογική και την ιστορία, δεν μπορούμε να μιλάμε για ‘καθαρή δημοκρατία’ όσο θα υπάρχουν τάξεις, μα θα μπορούσαμε να μιλάμε μόνο για ταξική δημοκρατία.
Στο θέμα πλειοψηφίας-μειοψηφίας που θέτει ο Κάουτσκι ο Λένιν απαντά: «το κυρίαρχο κόμμα της αστικής δημοκρατίας παρέχει προστασία της μειοψηφίας μόνο σε ένα άλλο αστικό κόμμα, ενώ για το προλεταριάτο σε κάθε σοβαρό, βαθύ, θεμελιακό ζήτημα επιφυλάσσει αντί για ‘την προστασία της μειοψηφίας’ το στρατιωτικό νόμο ή τα πογκρόμ. Όσο πιο εξελιγμένη είναι η δημοκρατία, τόσο πιο κοντά βρίσκονται τα πογκρόμ ή ο εμφύλιος πόλεμος σε κάθε βαθιά πολιτική διάσταση, επικίνδυνη για την αστική τάξη.»
Ένας φιλελεύθερος μπορεί να ξεχνά τον ιστορικά περιορισμένο και συμβατικό χαρακτήρα του αστικού κοινοβουλευτισμού, όπως το ξεχνά και ο Κάουτσκι. Οι καταπιεζόμενες μάζες συναντούν στο κάθε βήμα, ακόμη και στο πιο δημοκρατικό αστικό κράτος, τη χτυπητή αντίφαση ανάμεσα στην τυπική ισότητα που διακηρύσσει η ‘δημοκρατία’ των καπιταλιστών και στους χιλιάδες πραγματικούς περιορισμούς και πονηριές που μετατρέπουν τους προλετάριους σε μισθωτούς δούλους.
Μπορεί να υπάρχει ισότητα ανάμεσα στον εκμεταλλευόμενο και στον εκμεταλλευτή; Κάουτκσι: «Το καθεστώς όμως που ξέρει ότι οι μάζες είναι με το μέρος του, θα ασκήσει βία μόνο για να περιφρουρήσει την δημοκρατία και όχι για να την εκμηδενίσει. Θα ισοδυναμούσε με καθαρή αυτοκτονία του, αν επιχειρούσε να παραμερίσει την πιο σίγουρη βάση του, το καθολικό εκλογικό δικαίωμα, βαθιά πηγή ισχυρού ηθικού κύρους.»
Ο Κάουτσκι ρωτάει: τι χρειάζεται η δικτατορία, όταν υπάρχει η πλειοψηφία; Ο Μαρξ και ο Ένγκελς το εξηγούν: α) Για να τσακίσουμε την αντίσταση της αστικής τάξης, β) για να εμπνέουμε τρόμο στους αντιδραστικούς, γ) για να διατηρήσουμε το κύρος του ένοπλου λαού ενάντια στην αστική τάξη, δ) για να μπορεί το προλεταριάτο να καταστέλλει με την βία τους αντιπάλους του.
Οι εκμεταλλευτές, για πολύ καιρό ύστερα από την επανάσταση διατηρούν αναπόφευκτα μια σειρά από τεράστια πραγματικά πλεονεκτήματα: τους μένουν τα λεφτά (το χρήμα δεν μπορεί να καταργηθεί αμέσως), κάποια κινητή περιουσία, συχνά σημαντική, τους μένουν οι σχέσεις, η αποκτημένη πείρα της οργάνωσης και της διοίκησης, η γνώση όλων των ‘μυστικών’ της διακυβέρνησης (συνήθειες, μέθοδοι, μέσα, δυνατότητες), τους μένει η ανώτερή τους μόρφωση, οι στενοί δεσμοί με το ανώτατο τεχνικό προσωπικό (που ζει και σκέφτεται αστικά), τους μένει μια ασύγκριτα μεγάλη πείρα στα στρατιωτικά ζητήματα, κλπ.
Αν οι εκμεταλλευτές τσακιστούν μόνο σε μια χώρα –και αυτή φυσικά είναι η τυπική περίπτωση, γιατί ταυτόχρονη επανάσταση σε μια σειρά χώρες είναι σπάνια εξαίρεση- παραμένουν μολαταύτα δυνατότεροι από τους εκμεταλλευόμενους, γιατί οι διεθνείς δεσμοί των εκμεταλλευτών είναι τεράστιοι.
Τα Σοβιέτ να μην τολμήσουν να μετατραπούν σε κρατικές οργανώσεις: Πραγματικά, γιατί να επιτρέπεται στο προλεταριάτο, σε «μια τάξη», να κάνει αποφασιστικό πόλεμο ενάντια στο κεφάλαιο, που κυριαρχεί όχι μόνο πάνω στο προλεταριάτο, άλλα πάνω και σε όλο τον λαό, πάνω σε όλη την μικροαστική τάξη, πάνω σε όλη την αγροτιά, και να μην επιτρέπεται στο προλεταριάτο, σε «μια τάξη», να μετατρέψει την οργάνωσή του σε κρατική οργάνωση; Επειδή ένας μικροαστός φοβάται την ταξική πάλη και δεν την οδηγεί ως το τέλος, ως το κυριότερο.»
Σημειώσεις πάνω στη «Μεγάλη Πρωτοβουλία» (Λένιν, Άπαντα, τόμος 39)
«Η δικτατορία του προλεταριάτου…δεν είναι μόνο η άσκηση βίας πάνω στους εκμεταλλευτές και μάλιστα δεν είναι κυρίως βία. Η οικονομική βάση αυτής της επαναστατικής βίας, η εγγύηση για την ζωτικότητα και την επιτυχία της είναι ότι το προλεταριάτο, σε σύγκριση με τον καπιταλισμό, εκπροσωπεί και πραγματοποιεί έναν ανώτερο τύπο κοινωνικής οργάνωσης της εργασίας. Εδώ είναι η ουσία. Αυτή είναι η πηγή της δύναμης και η εγγύηση για την αναπόφευκτη ολοκληρωτική νίκη του κομμουνισμού.»
«Η κομμουνιστική οργάνωση της κοινωνικής εργασίας –ο σοσιαλισμός είναι το πρώτο βήμα προς αυτή- στηρίζεται στην ελεύθερη και συνειδητή πειθαρχία των ίδιων των εργαζομένων που ανάτρεψαν τον ζυγό τόσο των τσιφλικάδων, όσο και των καπιταλιστών.
Αυτή η νέα πειθαρχία δεν πέφτει από τον ουρανό και δεν είναι προϊόν ευσεβών πόθων. Γεννιέται και αναπτύσσεται μέσα από τους υλικούς όρους της μεγάλης καπιταλιστικής παραγωγής και μόνο από αυτούς. Χωρίς αυτούς είναι αδύνατο να γεννηθεί. Φορέας όμως αυτών των υλικών όρων ή εκείνος που τους πραγματοποιεί είναι μια καθορισμένη ιστορική τάξη που δημιουργήθηκε, οργανώθηκε, συσπειρώθηκε, διαπαιδαγωγήθηκε, μορφώθηκε, ατσαλώθηκε από τον μεγάλο καπιταλισμό. Η τάξη αυτή είναι το προλεταριάτο.»
«Όταν το προλεταριάτο κατακτήσει την πολιτική εξουσία δεν σταματά την ταξική πάλη, αλλά την συνεχίζει ως την κατάργηση των τάξεων, εννοείται όμως σε διαφορετικές συνθήκες, με διαφορετική μορφή, με διαφορετικά μέσα.»
«Όταν προσπαθεί κανείς να επιλύσει τα καθήκοντα του περάσματος από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό, ξεκινώντας από γενικές φράσεις για ελευθερία, ισότητα, δημοκρατία γενικά…από ιδεολογική άποψη σέρνεται δουλικά πίσω από την αστική τάξη. Τη σωστή επίλυση αυτού του καθήκοντος μπορεί να την δώσει μόνο η συγκεκριμένη μελέτη των ειδικών σχέσεων που υπάρχουν ανάμεσα στην ιδιαίτερη τάξη που κατέκτησε την πολιτική εξουσία, δηλαδή στο προλεταριάτο και σε όλη την μη προλεταριακή, καθώς και τη μισοπρολεταριακή μάζα του εργαζόμενου πληθυσμού. Και αυτές οι σχέσεις δεν διαμορφώνονται μέσα σε φανταστικές-αρμονικές, ‘ιδανικές’, συνθήκες, αλλά μέσα στην πραγματικότητα της λυσσαλέας και πολύμορφης αντίστασης που προβάλλει η αστική τάξη.»
«Για να νικήσει, για να δημιουργήσει και να στερεώσει το σοσιαλισμό, το προλεταριάτο πρέπει να λύσει δύο καθήκοντα, ή ένα διπλό καθήκον»:
α) να τραβήξει στον επαναστατικό αγώνα του κεφαλαίου όλη τη μάζα των εργαζομένων και εκμεταλλευομένων, να την καθοδηγήσει στην ανατροπή της αστικής τάξης
β) να οδηγήσει τους παραπάνω συν τα μικροαστικά στρώματα στο δρόμο της νέας οικονομική οικοδόμησης, της δημιουργίας μιας νέας οικονομικής σχέσης, μιας νέας οργάνωσης της δουλειάς…
«Αυτό το δεύτερο καθήκον είναι πιο δύσκολο από το πρώτο…»
Σημειώσεις πάνω στο «Η οικονομία και η πολιτική της δικτατορίας του προλεταριάτου» (Λένιν, Άπαντα τόμος 39)
«Σοσιαλισμός σημαίνει εξάλειψη των τάξεων. Η δικτατορία του προλεταριάτου έκανε για την εξάλειψη αυτή ό,τι μπορούσε. Οι τάξεις όμως δεν μπορούν να εξαλειφθούν μεμιάς.
Οι τάξεις έμειναν και θα μείνουν στην εποχή της δικτατορίας του προλεταριάτου. Η δικτατορία θα είναι περιττή, όταν θα εξαλειφθούν οι τάξεις. Μα αυτές δεν θα εξαλειφθούν χωρίς την δικτατορία του προλεταριάτου.
Οι τάξεις έμειναν, αλλά η κάθε μια τους μεταβλήθηκε στην εποχή της δικτατορίας του προλεταριάτου. Άλλαξαν και οι σχέσεις μεταξύ τους. Η ταξική πάλη δεν εξαφανίζεται στη δικτατορία του προλεταριάτου, μονάχα παίρνει διαφορετικές μορφές.»
«Η τάξη των εκμεταλλευτών, των τσιφλικάδων και των καπιταλιστών, δεν εξαλείφθηκε και δεν μπορεί να εξαλειφθεί αμέσως στη δικτατορία του προλεταριάτου. Οι εκμεταλλευτές τσακίστηκαν αλλά δεν εξοντώθηκαν. Τους έμεινε η διεθνής βάση, το διεθνές κεφάλαιο, του οποίου αποτελούν τμήμα. Τους έμειναν ορισμένα μέσα παραγωγής, τους έμειναν χρήματα, τους έμειναν πολύ μεγάλες κοινωνικές σχέσεις. Μεγάλωσε εκατοντάδες και χιλιάδες φορές η δραστηριότητα της αντίστασής τους ακριβώς επειδή ηττήθηκαν. Η ‘τέχνη’ να διοικούν το κράτος, το στρατό, να διευθύνουν την οικονομία τους δίνει πολύ, πάρα πολύ υπεροχή, γι’ αυτό και σημασία τους σε σχέση με το ποσοστό τους στο σύνολο του πληθυσμού είναι ασύγκριτα μεγαλύτερη. Η ταξική πάλη των εκμεταλλευτών που ανατράπηκαν ενάντια στην πρωτοπορία των εκμεταλλευομένων που νίκησε, δηλαδή ενάντια στο προλεταριάτο, έγινε αφάνταστα πιο σκληρή. Και δεν μπορούσε να γίνει διαφορετικά, αν θέλουμε να μιλάμε για επανάσταση, αν δεν θέλουμε να υποκαταστήσουμε αυτή την έννοια (όπως κάνουν όλοι οι ήρωες της ΙΙ Διεθνούς) με ρεφορμιστικές αυταπάτες.»
Η αγροτιά και τα μικροαστικά στρώματα αμφιταλαντεύονται, παρουσιάζουν μεταστροφές, δισταγμούς. Το προλεταριάτο έχει καθήκον να εξασφαλίσει την ηγεσία, να αποκτήσει επιρροή σε αυτά τα στρώματα.
«Από την άποψη του προλεταριάτου το ζήτημα μπαίνει μόνο έτσι: απαλλαγή από την καταπίεση ποιας τάξης; Ισότητα ποιας τάξης με ποιαν; Δημοκρατία πάνω στην βάση της ατομικής ιδιοκτησίας ή πάνω στην βάση της πάλης για την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας, κ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου