Για την ταξική πάλη

Για την ταξική πάλη

«Η ιστορία όλων των ως τα τώρα κοινωνιών είναι ιστορία ταξικών αγώνων. Ελεύθερος και δούλος, πατρίκιος και πληβείος, βαρόνος και δουλοπάροικος, μάστορας και κάλφας, με μια λέξη καταπιεστής και καταπιεζόμενος, βρίσκονται σε μια ακατάπαυστη αντίθεση μεταξύ τους. Κάνουν αδιάκοπο αγώνα, πότε ανοιχτό, πότε σκεπασμένο, έναν αγώνα που τελειώνει κάθε φορά με τον μετασχηματισμό ολόκληρης της κοινωνίας ή με την από κοινού καταστροφή των τάξεων». (Κ. Μαρξ Φ. Ενγκελς, «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος»)


Τ
ι είναι οι ταξικοί αγώνες, η ταξική πάλη; Ποια είναι η βάση εκδήλωσής της, ποιες οι βαθύτερες αιτίες εμφάνισης και ανάπτυξής της; Ολες οι ταξικές κοινωνίες μαστίζονται από ανειρήνευτες κοινωνικές αντιθέσεις, η βάση των οποίων βρίσκεται, σε τελευταία ανάλυση, στις εκμεταλλευτικές σχέσεις παραγωγής. Οι ταξικές κοινωνίες είναι διαιρεμένες σε τάξεις, εκ των οποίων μία, η κυρίαρχη, αυτή που έχει επιβάλει τις δικές της σχέσεις παραγωγής και βρίσκεται στην εξουσία, πραγματοποιεί τα δικά της συμφέροντα, εκμεταλλευόμενη βασικά την άλλη, την κυριαρχούμενη τάξη, αλλά και άλλα ενδιάμεσα κοινωνικά στρώματα. Πίσω, λοιπόν, από την εκδήλωση των αντιθέσεων, υπάρχουν συγκεκριμένα ταξικά συμφέροντα. Αντικειμενικά, λοιπόν, οι ταξικές αντιθέσεις είναι η βάση εκδήλωσης της ταξικής πάλης, ανάμεσα στους εκμεταλλευτές και τους εκμεταλλευόμενους, που εκφράζει το ασυμβίβαστο των συμφερόντων των διαφόρων κοινωνικών τάξεων.




Τι είναι, όμως, τα ταξικά συμφέροντα και από τι καθορίζονται; Ορισμένοι κοινωνιολόγοι, άλλοι θεωρητικοί υποστηρίζουν ότι τα ταξικά συμφέροντα καθορίζονται από το επίπεδο της συνείδησης της δοσμένης τάξης. Αυτή η άποψη είναι πέρα για πέρα λαθεμένη. Αλλο ζήτημα είναι τα αντικειμενικά ταξικά συμφέροντα και διαφορετικό το επίπεδο συνειδητοποίησής τους. Για παράδειγμα, η εργατική τάξη μιας καπιταλιστικής χώρας μπορεί να μην έχει συνειδητοποιήσει τα γενικά, τα θεμελιακά της συμφέροντα, που συνίστανται, σε τελευταία ανάλυση, στην κατάργηση της αιτίας της εκμετάλλευσης, η οποία βρίσκεται στην ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής από τους καπιταλιστές. Ετσι, για μια περίοδο η πάλη της μπορεί να περιορίζεται σε ορισμένα άμεσα επιμέρους ζητήματα, όπως η βελτίωση των όρων πώλησης της εργατικής της δύναμης, η βελτίωση των όρων ζωής της, του βιοτικού επιπέδου. Αυτό δε σημαίνει ότι αυτά είναι τα ταξικά της συμφέροντα, τα οποία υπάρχουν αντικειμενικά και οφείλονται στη θέση της στο δοσμένο ιστορικά σύστημα παραγωγής, ως τάξη που την εκμεταλλεύονται, γιατί στερείται ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής. Αντικειμενικά, λοιπόν, τα ταξικά της συμφέροντα συνίστανται στην κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής και την εγκαθίδρυση κοινωνικής ιδιοκτησίας σ' αυτά, δηλαδή ιδιοκτησία ολόκληρης της κοινωνίας. Η εργατική τάξη ενδιαφέρεται αντικειμενικά για την κατάργηση του καπιταλισμού, σε αντίθεση με τους καπιταλιστές που ενδιαφέρονται για τη διαιώνισή του.


Η κοσμοθεωρία του μαρξισμού, για πρώτη φορά, θεμελίωσε την επιστημονική αντίληψη της πάλης των τάξεων σαν κινητήρια δύναμη της κοινωνικής εξέλιξης, σ' όλες τις ταξικές κοινωνίες. Απέδειξε ότι η έκβαση της ταξικής πάλης είναι το πέρασμα από έναν κοινωνικοοικονομικό σχηματισμό σε έναν άλλο, ανώτερο σε σχέση με τον προηγούμενο. Απέδειξε, επίσης, ότι στην καπιταλιστική κοινωνία, η ταξική πάλη οδηγεί αναπόφευκτα στη σοσιαλιστική επανάσταση και στη δικτατορία του προλεταριάτου, που οδηγεί στην οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας, με προοπτική την εξάλειψη όλων των τάξεων και τη δημιουργία μιας κομμουνιστικής κοινωνίας.


«Οσο για μένα - γράφει ο Μαρξ - δε μου ανήκει η τιμή, ούτε ότι εγώ ανακάλυψα την ύπαρξη των τάξεων στη σύγχρονη κοινωνία, ούτε ότι εγώ ανακάλυψα την πάλη ανάμεσά τους. Πολύ πριν από μένα, αστοί ιστορικοί είχαν περιγράψει την ιστορική εξέλιξη αυτής της πάλης των τάξεων και αστοί οικονομολόγοι την οικονομική ανατομία των τάξεων. Ο,τι καινούριο έκανα εγώ, ήταν για να αποδείξω:


1. Οτι η ύπαρξη των τάξεων συνδέεται απλώς με ορισμένες φάσεις ανάπτυξης της παραγωγής.


2. Οτι η ταξική πάλη οδηγεί αναγκαστικά στη δικτατορία του προλεταριάτου.


3. Οτι η ίδια αυτή η δικτατορία αποτελεί μονάχα το πέρασμα στην κατάργηση όλων των τάξεων και σε μια αταξική κοινωνία». (Πηγή: Κ. Μαρξ - Φ. Ενγκελς, «Διαλεκτά Εργα», τ. 1, σελ. 530).


Ο
ι αστοί θεωρητικοί, κοινωνιολόγοι, πολιτικοί κ.ά. υποστηρίζουν ότι η ταξική πάλη δεν είναι αποτέλεσμα των ολοκληρωτικά αντίθετων ταξικών συμφερόντων, αλλά αποτέλεσμα μη αμοιβαίας κατανόησης των τάξεων μεταξύ τους, είτε λόγω προσωρινής διαταραχής από τη μη κατανόηση των εξελίξεων και των αναγκών ολόκληρης της κοινωνίας, ή από την προσωρινή μη σωστή άσκηση πολιτικής, ή ακόμη και από τα κακώς εννοούμενα συμφέροντα ορισμένων κοινωνικών ομάδων, οι οποίες τα διεκδικούν σε βάρος της κοινωνίας. Δεν είναι τυχαία η αστική προπαγάνδα περί συντεχνιών και συντεχνιακών συμφερόντων. Αλλωστε, η αστική θεωρία, η αστική πολιτική και προπαγάνδα, δεν επιδιώκει απλά και μόνο να συσκοτίσει την ύπαρξη αντίθετων ταξικών συμφερόντων και την αντικειμενική τους βάση, τις αιτίες τους. Σκοπός της είναι η στήριξη και διαιώνιση του καπιταλισμού, συνεπώς και η αντιμετώπιση της ταξικής πάλης της εργατικής τάξης και των άλλων καταπιεσμένων λαϊκών στρωμάτων, των συμμάχων της. Ετσι, επιδιώκεται η προβολή και στήριξη της θεωρίας για τη συνεργασία των τάξεων και την ταξική ειρήνη. Γι' αυτό επιδιώκει, τόσο τη συγκάλυψη των αντίθετων ταξικών συμφερόντων, όσο και τη συσκότιση των αντικειμενικών νόμων της κοινωνικής εξέλιξης.




Ο μαρξισμός - λενινισμός, με την επεξεργασία και ανάπτυξη της θεωρίας για την ταξική πάλη, το νομοτελειακό της χαρακτήρα και ρόλο στην κοινωνική εξέλιξη, απάντησε, από επιστημονική άποψη για τις κοινωνικές επιστήμες, στις παραπάνω θεμελιακά λαθεμένες και αντιεπιστημονικές αντιλήψεις.


«Ο μαρξισμός, λέει ο Λένιν, μας πρόσφερε το νήμα (μίτο), με τη βοήθεια του οποίου - μέσα απ' αυτόν το λαβύρινθο και το φαινομενικό χάος - θα ανακαλύψουμε και θα φέρουμε στο φως τους νόμους: Τη θεωρία της πάλης των τάξεων. Μόνο η μελέτη του συνόλου των βλέψεων, των επιδιώξεων όλων των μελών μιας κοινωνίας ή μιας ομάδας ατόμων μας επιτρέπει να προσδιορίσουμε με επιστημονική ακρίβεια το αποτέλεσμα αυτών των βλέψεων. Συνεπώς, οι αντιφατικές βλέψεις γεννιούνται από τη διαφορά θέσης και τις συνθήκες ζωής των τάξεων, από τις οποίες απαρτίζεται κάθε κοινωνία». («Λένιν: Μαρξ - Ενγκελς, Μαρξισμός»).


Η ιστορία όλων των κοινωνιών, αρχίζοντας από τη δουλοκτητική κοινωνία, είναι η ιστορία της πάλης των τάξεων. Διάφορες αντιεπιστημονικές αστικές θεωρίες, αλλά και μικροαστικές οπορτουνιστικές, προβάλλουν ότι η ταξική πάλη οδηγεί σε ανώφελες και επιζήμιες συγκρούσεις, ότι η επαναστατική πάλη του προλεταριάτου είναι αδιέξοδη, όπως, επίσης, και η παλιά θεωρία του Μπερνστάιν «το κίνημα είναι το παν, ο τελικός σκοπός τίποτα». Μ' αυτές τις θεωρίες, η αστική τάξη επιδιώκει το σταμάτημα της ιστορικής εξέλιξης ως τον καπιταλισμό με τη διαιώνισή του. Αναπαλαιωμένες τέτοιες θεωρίες ενισχύθηκαν μετά την αντεπανάσταση στις χώρες που οικοδομούσαν το σοσιαλισμό, όπως το τέλος της ιστορίας, το τέλος των ιδεολογιών, αλλά και άλλες κοινωνικές θεωρίες, όπως της μεταβιομηχανικής κοινωνίας, της κοινωνίας της γνώσης και της πληροφορίας κλπ., και επιδιώκουν να επιδράσουν στη συνείδηση της εργατικής τάξης και των άλλων λαϊκών στρωμάτων, ότι μπορεί να υπάρξει άλλο κοινωνικό σύστημα, έξω από το σοσιαλισμό, που μπορεί να δημιουργεί συνθήκες ευημερίας για ολόκληρη την κοινωνία, ότι ο καπιταλισμός μετεξελίσσεται κιόλας σ' αυτό το σύστημα. Οτι μειώνεται πλέον η εργατική τάξη και τείνει να εξαφανιστεί, ότι η ταξική πάλη είναι ουτοπία. Σ' αυτές τις θεωρίες, αφαιρούν το κύριο, που είναι οι σχέσεις παραγωγής, η ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, προκειμένου να αποπροσανατολίσουν από το κύριο την πάλη της εργατικής τάξης, δηλαδή την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας για να καταργηθεί η εκμετάλλευση.


Βεβαίως οι τάξεις, αλλά και η ταξική πάλη ως νομοτέλεια, δεν υπάρχουν, όπως και δεν εξαφανίζονται, γιατί αυτό υπάρχει ως ιδέα στα μυαλά ορισμένων απολογητών του καπιταλισμού. Οσο θα υπάρχει ο καπιταλισμός, οι αστοί και οι προλετάριοι, που διεξάγουν μια σκληρή ανειρήνευτη πάλη μεταξύ τους, θα εξακολουθούν να είναι ταυτόχρονα οικονομικά δεμένοι, σαν αναπόσπαστα μέρη της καπιταλιστικής κοινωνίας. Και αυτή η πραγματικότητα θα υπάρχει αντικειμενικά, ανεξάρτητα από τη θέληση των αστών θεωρητικών. Και η ταξική πάλη, νομοτελειακά, θα οδηγήσει στη δικτατορία του προλεταριάτου.


Η ταξική πάλη διεξάγεται σ' όλη τη σφαίρα της οικονομικής, πολιτικής και ιδεολογικής πραγματικότητας, όλων των ταξικών κοινωνιών. Οι βασικές μορφές πάλης του προλεταριάτου είναι η οικονομική, η πολιτική και η ιδεολογική πάλη. Η πολιτική πάλη, που είναι η ανώτερη μορφή και έχει στο επίκεντρό της το κράτος, την εξουσία, ολοκληρώνεται με τη σοσιαλιστική επανάσταση και την εγκαθίδρυση της δικτατορίας του προλεταριάτου, που είναι ο πρωταρχικός όρος για την απελευθέρωση της εργατικής τάξης και ολόκληρης της κοινωνίας από την εκμετάλλευση. Η οικονομική και ιδεολογική πάλη είναι υποταγμένες στις επιδιώξεις της πολιτικής πάλης.


Η ταξική πάλη δε σταματάει με την εγκαθίδρυση της δικτατορίας του προλεταριάτου, αλλά παίρνει νέες μορφές, γιατί συνεχίζεται η πάλη για την εξάλειψη της αντίστασης των εκμεταλλευτών που γίνεται ακόμη μεγαλύτερη, αφού διεκδικούν να πάρουν πίσω την πολιτική εξουσία και την οικονομική βάση την οποία έχασαν. Εχουν δε και τη στήριξη του διεθνούς κεφαλαίου. Η πείρα της αντεπανάστασης αυτό αποδεικνύει.