Ολυμπιακά παραμύθια - 6. Η ξεφτίλα των διανοουμένων

Ολυμπιακά παραμύθια - 6. Η ξεφτίλα των διανοουμένων 
 Λέγαμε χτες ότι στους κάθε λογής φαντασμένους βασιλείς, τυράννους και κάθε λογής άρχοντες δεν αρκούσε ο τίτλος του ολυμπιονίκη. Άλλωστε, το ποθούμενο γι' αυτούς δεν ήταν ο κότινος καθ' εαυτόν (εδώ γελάμε!) αλλά η φήμη και η δόξα που τον συνόδευαν. Έτσι, λοιπόν, αφού δεν δίσταζαν να ξοδέψουν χρήμα για να "αγοράσουν" έναν κότινο, είναι φυσικό πώς ήσαν διατεθειμένοι να ξοδέψουν πολλά περισσότερα για να "αγοράσουν" φήμη και δόξα. Κι όπως συμβαίνει ανά τους αιώνες, πρόθυμοι να τους βοηθήσουν (πάντοτε με το αζημίωτο!) αποδείχτηκαν οι άνθρωποι των γραμμάτων. Οι "ακαδημαϊκοί", όπως θα λέγαμε σήμερα.


 Ηχεί παράξενα στ' αφτιά των αμύητων αλλά ένας από τους φανατικούς υμνητές των ολυμπιονικών ήταν ο μεγάλος Πλάτων. Αριστοκράτης ο ίδιος, μπαινόβγαινε με ιδιαίτερη χαρά στα σπίτια τους και τους συναναστρεφόταν δημοσίως, υμνώντας και επαινώντας τους σε κάθε ευκαιρία: "...θα ζουν πιο μακάρια κι από την μακαριστή ζωή που κάνουν οι ολυμπιονίκες (...) εκείνους τους μακαρίζουν...γιατί και η νίκη τους είναι μεγαλύτερη αφού η νίκη τους είναι η σωτηρία ολόκληρης της πόλης..." (...ζήσουσί τε του μακαριστού βίου ον οι ολυμπιονίκαι ζώσι μακαριώτερον (...) ευδαιμονίζονται εκείνοι...νίκην τε γαρ νικώσι συμπάσης της πόλεως σωτηρίαν... - Πλάτων, "Πολιτεία", βιβλίο Ε, 465d). Κατά τον Πλάτωνα, λοιπόν, μια ολυμπιακή νίκη συνιστά σωτηρία τής πόλης! Δεν είναι τυχαίο που τα τσούγκρισε με τον Σωκράτη, όταν ο δάσκαλός του υποστήριξε ότι οι ολυμπιονίκες δεν πρέπει να σιτίζονται τζάμπα στο πρυτανείο.


 Αλλά εκείνος που έγινε διάσημος ως ο πιο ξεπουλημένος υμνητής των ολυμπιονικών τυράννων είναι ο Πίνδαρος. Ο βοιωτός ποιητής, εκμεταλλευόμενος την άνεσή του στην στιχοπλοκή, έγινε ο πιο ακριβοπληρωμένος "κατά παραγγελίαν υμνολόγος" τής Ιστορίας. Δεν άφησε βασιλικό οίκο και αρχοντική αυλή που να μη μπει για να πάρει παραγγελία. Με το ακόρεστο πάθος του για πλουτισμό, αναδείχθηκε ως ο πλέον διεφθαρμένος διανοούμενος του αρχαίου κόσμου, υμνώντας με την πέννα του αιμοσταγείς τυράννους και πολεμοχαρείς ηγεμόνες. Ακόμη και ολόκληρες πόλεις κατέφευγαν στις ακριβοπληρωμένες υπηρεσίες του, όπως η Αθήνα, η οποία όχι μόνο τον χρύσωσε αλλά του έστησε και χάλκινο άγαλμα!


 Το τι παπαριά έχει γράψει ο Πίνδαρος δεν περιγράφεται. Αλλά τις περισσότερες τις έγραψε για τον Ιέρωνα, τον τύραννο των Συρακουσών, από τον οποίο απέσπασε μυθώδη ποσά για να γίνει ο προσωπικός του υμνωδός. Τον ύμνησε ως ολυμπιονίκη: "απ' όλες τις κορφές, την πιο ψηλή", που "κρατάει βασιλικό σκήπτρο και κορφολογάει τις αρετές" (Ολυμπιονίκες, 1) και "βασιλιά λαοπρόβλητο σε βλέπει, περισσότερο από κάθε άλλον, η μοίρα η μεγάλη (Ολυμπιονίκες, 3). Τον ύμνησε και ως πυθιονίκη:  "να προστατεύει ο θεός τον Ιέρωνα κι ό,τι ποθεί να του το χαρίζει αμέσως" και "έχτισε ο Ιέρων την πόλη για να την κυβερνάει με θεοπρέπεια, με ελευθερία και άξιους νόμους" (Πυθιονίκες, 1) αλλά και "έχεις, βασιλιά, ψυχή ελευθερόφρονη...δεν βρέθηκαν στην Ελλάδα ως τώρα άλλοι πιο μεγάλοι στην δόξα και στα πλούτη από τον Ιέρωνα" (Πυθιονίκες, 2).


 Στον Ακράγαντα, κοντά στις Συρακούσες, ήταν την ίδια εποχή τύραννος ένας άλλος "ολυμπιονίκης", ο αιμοσταγής Θήρων. Ο Πίνδαρος, "εκστασιασμένος" από το "μεγαλείο" τού Θήρωνα, αναφωνεί: "ας γίνει ξακουστός στα πέρατα της οικουμένης, αυτός που προστατεύει το δίκιο των ξένων και είναι ο ανορθωτής τού Ακράγαντα" (Ολυμπιονίκες, 2). Μάλιστα, μιας και βρισκόταν στην Σικελία, δεν παρέλειψε να πεταχτεί μέχρι την Γέλα για να σκαρώσει δυο στιχάκια (πάντοτε με το αζημίωτο, έτσι;) και για τον περιβόητο τύραννο Γέλωνα. Κι αφού οι τύραννοι πλήρωναν αδρά, ο Πίνδαρος δεν είχε πρόβλημα να γράψει ύμνους και για τους ευνοούμενούς τους, όπως για τον κουνιάδο τού Ιέρωνα ή για τον φίλο του Αγησία


 Βέβαια, η ξεφτίλα των διανοουμένων δεν περιορίζεται στον Πίνδαρο. Από κοντά κι ο Βακχυλίδης, ο οποίος είχε εγκατασταθεί μόνιμα στο παλάτι τού Ιέρωνα, έκανε ότι μπορούσε: "εσύ έδειξες στους ανθρώπους τα πιο φανταχτερά λουλούδια"(!!) αλλά και "ο Ιέρων, βασιλιάς των Συρακουσών, κυβερνά ήμερος τους λαούς του, θαυμαστός στους ξένους σαν πατέρας" (Πυθιονίκες, 3). Κι από δίπλα, ο διάσημος επιγραμματοποιός τής αρχαιότητας, ο Σιμωνίδης ο Κείος. Και ξοπίσω, ο Επίχαρμος, ο κωμωδιογράφος από την Κω. Και παραδίπλα... 


 Φυσικά, στην υπηρεσία του ολυμπιακού πανηγυριού δεν είχαν μπει μοναχά οι ποιητές. Πιο πάνω είδαμε τον Πλάτωνα να θαυμάζει τους ολυμπιονίκες και να θεωρεί φυσιολογικά αλλά και επιβεβλημένα τα προνόμιά τους. Σε προηγούμενο σημείωμα είδαμε τον ρήτορα Υπερείδη να υπερασπίζεται τιμωρημένο επί δωροδοκία αθλητή τής Αθήνας. Αλλά και ο μεγάλος τραγικός Αισχύλος, βαδίζοντας στα βήματα του Πλάτωνα, υπερθεμάτιζε την ολυμπιακή καταξίωση, προκαλώντας τις ειρωνικές παρατηρήσεις τού άσπονδου αντιπάλου του Ευριπίδη. Επίσης, επαινετικούς στίχους για τους ολυμπιονίκες έχει γράψει και ο Αριστοφάνης. Συμπτωματικά, όλοι οι παραπάνω ήσαν αριστοκράτες, οπότε η θέση τους θεωρείται μάλλον φυσιολογική.


 Τελειώνοντας τούτο το σημείωμα, ας σκεφτούμε ότι όλα τα παραπάνω σπαράγματα είναι μερικά μόνον από εκείνα που σώθηκαν στο διάβα των αιώνων, ας συνυπολογίσουμε κι εκείνα -τα πολλά περισσότερα- που χάθηκαν και ας αναρωτηθούμε για ποιο "αρχαίο πνεύμα, αθάνατο"μιλάει ο ποιητής...