Πώς τα διεθνή μονοπώλια μοιράζουν τον κόσμο

Πώς τα διεθνή μονοπώλια μοιράζουν τον κόσμο

Η εξαγωγή κεφαλαίων σαν χαρακτηριστικό γνώρισμα του καπιταλισμού στο ιμπεριαλιστικό του στάδιο μπορεί να αποκτά πρωτεύοντα ρόλο, σε σχέση με την εξαγωγή εμπορευμάτων, αλλά δε σταματά να γίνεται και εξαγωγή εμπορευμάτων. Ετσι τα μονοπώλια, το χρηματιστικό κεφάλαιο, αναπτύσσουν δράση έξω από τα σύνορα του έθνους - κράτους στο οποίο αρχικά αναπτύχθηκαν. Αντικειμενικά, με τη διεθνή δράση των μονοπωλίων δημιουργούνται συνθήκες οξύτατου ανταγωνισμού μεταξύ τους, τόσο για την τοποθέτηση κεφαλαίων στις διάφορες χώρες, όσο και για την εξαγωγή εμπορευμάτων στη διεθνή αγορά. Ταυτόχρονα, όμως, έχουν δημιουργηθεί συνθήκες για διεθνείς συμφωνίες ανάμεσα στα μονοπώλια και για διεθνείς ενώσεις. Είναι ένα από τα πέντε χαρακτηριστικά γνωρίσματα που ορίζουν το ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού, τον ιμπεριαλισμό.

Με τον όρο διεθνείς ενώσεις των μονοπωλίων εννοούμε συμφωνίες ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα μονοπώλια, από διάφορες χώρες, για τη δράση τους στη διεθνή αγορά. Αυτές οι συμφωνίες δίνουν πλεονέκτημα στην αντιμετώπιση του αδυσώπητου διεθνούς μονοπωλιακού ανταγωνισμού. Οι διεθνείς συμφωνίες των μονοπωλίων μπορεί να κλείνονται για διάφορες δραστηριότητες. Για παράδειγμα, μπορεί να κλείνονται συμφωνίες ανάμεσα σε μονοπώλια που παράγουν ομοειδή προϊόντα για το μοίρασμα της παγκόσμιας αγοράς ή για την αντιμετώπιση της δράσης άλλων μονοπωλίων ή διεθνών μονοπωλιακών ενώσεων, προκειμένου να κατακτήσουν μεγαλύτερο μερίδιο στην παγκόσμια αγορά. Ετσι π.χ. στις αρχές του 1996, η αγγλική BP και η αμερικανική «Mobil», μονοπώλια στο χώρο των καυσίμων, έκλεισαν συμφωνία για συγχώνευση των δραστηριοτήτων τους στην ευρωπαϊκή αγορά, προκειμένου να «χτυπήσουν» σ' αυτή την αγορά τις SHELL και EXXON, που επίσης είναι μονοπώλια στο χώρο των καυσίμων.

Μ' αυτές τις διεθνείς συμφωνίες, τα μονοπώλια επιτυγχάνουν τον έλεγχο ενός μέρους της παραγωγής, τις αγορές διάθεσης των προϊόντων τους, τις πηγές πρώτων υλών, αλλά και ενέργειας, ακόμη και τις επενδύσεις κεφαλαίων σε διάφορες χώρες στις οποίες δρουν. Ετσι η κάθε μονοπωλιακή ένωση διαμορφώνει και το δικό της τομέα κυριαρχίας, τη δική της σφαίρα επιρροής, πάνω στις διάφορες χώρες στις οποίες δραστηριοποιείται. Μ' αυτή τη διαδικασία οι διεθνείς μονοπωλιακές ενώσεις πραγματοποιούν το οικονομικό μοίρασμα του κόσμου. Βεβαίως, εκτός από τις διεθνείς ενώσεις των μονοπωλίων, ένα ξεχωριστό μονοπώλιο, μέσω της εξαγωγής κεφαλαίων κυρίως, αλλά και εμπορευμάτων, αναπτύσσει διεθνή δράση. Και αυτό επίσης διεκδικεί μερίδιο στο οικονομικό μοίρασμα του κόσμου.

Βεβαίως, το οικονομικό μοίρασμα πραγματοποιείται ανάλογα με τις διαστάσεις και τη δύναμη του κεφαλαίου των μονοπωλίων και των διεθνών μονοπωλιακών ενώσεων που συμμετέχουν στη μοιρασιά.

«Οι καπιταλιστές μοιράζουν τον κόσμο όχι από κάποια ιδιαίτερη κακία τους, αλλά γιατί ο βαθμός συγκέντρωσης που επιτεύχθηκε τους αναγκάζει να πάρουν αυτό το δρόμο να βγάζουν κέρδος. Συγκεκριμένα τον μοιράζουν "ανάλογα με τα κεφάλαιά τους", "ανάλογα με τη δύναμή τους" - άλλος τρόπος μοιράσματος δεν μπορεί να υπάρχει μέσα στο σύστημα της εμπορευματικής παραγωγής και του καπιταλισμού». (Λένιν, «Απαντα», τ. 27, σελ. 378).

Το οικονομικό μοίρασμα του καπιταλιστικού κόσμου στην εποχή του ιμπεριαλισμού αντικειμενικά οδηγεί και στο πολιτικό του μοίρασμα. Το πολιτικό μοίρασμα του κόσμου σημαίνει ότι η δημιουργία σφαιρών επιρροής, προκειμένου να εδραιώνεται και να αναπτύσσεται η δράση των μονοπωλίων στις συγκεκριμένες καπιταλιστικές χώρες στις οποίες δρουν, χρειάζεται η πολιτική εξουσία αυτών των χωρών να ασκεί πολιτική που να συμβάλλει στην ανεμπόδιστη και απρόσκοπτη δράση των μονοπωλίων ή των διεθνών μονοπωλιακών ενώσεων που εξάγουν σ' αυτές κεφάλαια, αλλά και εμπορεύματα ή εκμεταλλεύονται πηγές πρώτων υλών ή ενέργειας. Αυτό σημαίνει διασφάλιση με κάθε πρόσφορο μέσο και τρόπο των όρων ληστρικής εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης και των λαών αυτών των χωρών. Αντικειμενικά όμως αυτό σημαίνει συμφωνίες κρατών. Και βεβαίως τα ισχυρά καπιταλιστικά κράτη, τα οποία προστατεύουν τα συμφέροντα των μονοπωλίων τους που δρουν στην παγκόσμια αγορά, για να διασφαλίσουν τα συμφέροντα αυτών των μονοπωλίων στις άλλες χώρες, επιδιώκουν και επιβάλλουν ανάλογες συμφωνίες στις χώρες όπου δρουν.

Ετσι μπορούν να επεμβαίνουν, επιβάλλοντας τη διαμόρφωση της πολιτικής που εφαρμόζεται στις πιο αδύνατες καπιταλιστικές χώρες στις οποίες δρα ξένο κεφάλαιο, να επιβάλλουν ακόμη και καθεστώτα, κυβερνήσεις (το παράδειγμα των δικτατορικών καθεστώτων σε χώρες της Λατινικής Αμερικής με αμερικάνικες επεμβάσεις είναι χαρακτηριστικό). Σ' αυτές τις χώρες το ισχυρό καπιταλιστικό κράτος, εξαγωγέας κεφαλαίων, ενδιαφέρεται για την εφαρμογή πολιτικής σύμφωνα με τα συμφέροντα των μονοπωλίων, του χρηματιστικού κεφαλαίου, γιατί ως ισχυρό κράτος προστατεύει αυτά τα συμφέροντα όχι μόνο εντός των εθνικών ορίων του, αλλά και διεθνώς. Ετσι καθορίζονται και οι διεθνείς σχέσεις και η εξωτερική τους πολιτική, που για μεν τα ισχυρά καπιταλιστικά κράτη είναι σχέσεις αντικειμενικά κυριαρχίας, πολιτικής κυριαρχίας, για δε τα αδύνατα καπιταλιστικά κράτη σχέσεις εξάρτησης.

Το πολιτικό μοίρασμα του κόσμου με μια έννοια σημαίνει και εδαφικό μοίρασμά του. Οι σφαίρες επιρροής δημιουργούνται πάνω σε συγκεκριμένο έδαφος συγκεκριμένων χωρών, αλλά το πολιτικό μοίρασμα δεν ταυτίζεται απόλυτα με το εδαφικό μοίρασμα ανάμεσα σε μερικά ισχυρά καπιταλιστικά κράτη, όσο και αν το πολιτικό μοίρασμα εκφράζεται και με το μοίρασμα εδαφών στην εποχή του ιμπεριαλισμού. Για παράδειγμα, αυτό το φαινόμενο μπορούμε να το παρακολουθήσουμε στα Βαλκάνια, όπου δύο ιμπεριαλιστικά κέντρα, ΗΠΑ και Ευρωπαϊκή Ενωση, επεμβαίνουν από κοινού για τη διαμόρφωση συνθηκών ανάπτυξης της δράσης των μονοπωλίων, ακόμη και με πόλεμο, επιδιώκουν τη διαμόρφωση και σταθεροποίηση καθεστώτων και κυβερνήσεων που θα προσαρμόσουν τις βαλκανικές χώρες στη σύγχρονη ιμπεριαλιστική πραγματικότητα, δημιουργούν με τις επεμβάσεις κράτη - προτεκτοράτα, αλλά δεν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία του εδαφικού μοιράσματος με την έννοια ποια απ' αυτά τα κράτη είναι με το ένα ιμπεριαλιστικό κέντρο και ποια με το άλλο. Ζήτημα, βεβαίως, που εξελίσσεται και έχει άμεση σχέση με τον ανταγωνισμό ανάμεσα στα δυο ιμπεριαλιστικά κέντρα.

Βεβαίως, τις σχέσεις κυριαρχίας δεν πρέπει να τις κατανοούμε ως σχέσεις επιβολής της θέλησης του χρηματιστικού κεφαλαίου των ισχυρών καπιταλιστικών κρατών στην άρχουσα τάξη των υποδεέστερων καπιταλιστικών κρατών στο σύστημα του ιμπεριαλισμού. Η άρχουσα τάξη αυτών των κρατών πραγματοποιεί τα συμφέροντά της μέσω αυτών των σχέσεων με τα διεθνή μονοπώλια, δεν μπορεί να κάνει διαφορετικά, αφού οι διαστάσεις των κεφαλαίων της, άρα και η δύναμή της είναι μικρότερη. Επομένως, δρα συνειδητά, ενεργά στο εσωτερικό της χώρας της, επιβάλλει πολιτική, έχει ανάλογη εξωτερική πολιτική στα πλαίσια του διεθνούς ιμπεριαλισμού, υπέρ των συμφερόντων των διεθνών μονοπωλίων, γιατί μέσω αυτών ικανοποιούνται και τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης. Αυτό γίνεται απόλυτα φανερό και από τις ελληνικές κυβερνήσεις. Η πολιτική της ενσωμάτωσης στο ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ενωση εκφράζει τις ανάγκες απρόσκοπτης δράσης της ελληνικής ολιγαρχίας, το ίδιο και η πολιτική της στα Βαλκάνια και την ευρύτερη περιοχή. Εξυπηρετεί τα σχέδια των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ενωσης, γιατί έτσι το θέλει η αστική τάξη. Γι' αυτό και το ζήτημα της ιμπεριαλιστικής κυριαρχίας και εξάρτησης μιας αδύνατης οικονομικά καπιταλιστικής χώρας από μια ισχυρή λύνεται μόνο με την ανατροπή της εξουσίας της αστικής τάξης και την κατάκτησή της από την εργατική τάξη και τους συμμάχους της.