Είναι μύθος η θεωρία σύγκρουσης των πολιτισμών

Είναι μύθος η θεωρία σύγκρουσης των πολιτισμών

Ο Σάμιουελ Χάντιγκτον (Σ. Χ.), Αμερικανός διεθνολόγος και εξ επαγγέλματος αντικομμουνιστής, σε άρθρα και βιβλίο που κυκλοφόρησαν το 1998 και στην Ελλάδα υποστηρίζει ότι, μετά την ανατροπή των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού, τις εξελίξεις δεν τις καθορίζει η ταξική πάλη, αλλά η σύγκρουση των πολιτισμών. Ως πολιτισμό ενός λαού, ορίζει την "ποιότητα", που καθορίζεται από την ιστορία, τη γλώσσα, τα ήθη και έθιμα και, κυρίως, τη θρησκεία.

Στο πρώτο του άρθρο, που δημοσιεύτηκε το 1993, ισχυρίζεται ότι "στη διάρκεια των αιώνων... οι διαφορές ανάμεσα σε πολιτισμούς έχουν γεννήσει τις πιο παρατεταμένες και τις πιο βίαιες αντιπαραθέσεις" ("Η σύγκρουση Ανατολής Δύσης και η πρόκληση Χάντιγκτον", σελ. 35, "Εναλλακτικές Εκδόσεις"). Και στο βιβλίο του που εκδόθηκε αργότερα υποστηρίζει: "Ο ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων (υπερ-δυνάμεων) αντικαταστάθηκε από τη σύγκρουση των πολιτισμών. Σ' αυτόν τον καινούριο κόσμο, σημαντικότερες και πιο επικίνδυνες συγκρούσεις δε θα είναι μεταξύ κοινωνικών τάξεων, πλούσιων και φτωχών ή άλλων οικονομικών ομάδων, που ορίζονται διαφορετικά, αλλά μεταξύ λαών που ανήκουν σε διαφορετικές πολιτισμικές οντότητες" ("Η σύγκρουση των πολιτισμών και ο ανασχηματισμός της παγκόσμιας τάξης", σελ. 26 έκδοση "Terzo").

Στην Ελλάδα δεν έχει γίνει ουσιαστική κριτική για το μύθο της σύγκρουσης των πολιτισμών. Εχουν περιοριστεί μόνο να τον επικρίνουν όσοι σχολίασαν τα άρθρα του, γιατί ζητάει από το ΝΑΤΟ να διώξει από μέλη του την Ελλάδα και την Τουρκία.

Αλλά ας δούμε συνοπτικά πώς έχει το ζήτημα:

Κατ' αρχήν δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, που ήταν οι πιο πολυαίμακτοι, δεν έγιναν ανάμεσα σε λαούς με διαφορετικούς πολιτισμούς. (Αν είναι δυνατόν να μιλάμε για πόλεμο ανάμεσα σε πολιτισμούς!). Συγκρούστηκαν και στους δυο πολέμους η Αγγλία, οι ΗΠΑ, η Γαλλία, απ' τη μια μεριά, και η Γερμανία, απ' την άλλη.

Αλλά μια και ο Σ. Χ. περιορίζεται στο βιβλίο του στις εξελίξεις μετά το 1990, θα ρωτούσαμε: Γιατί οι ΗΠΑ με τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης τάχτηκαν στο πλευρό του Κουβέιτ, που έχει άλλον πολιτισμό και βομβάρδισαν το Ιράκ; (Βομβαρδίζεται και τώρα το Ιράκ, με απόφαση δυο σαραντάρηδων. Αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε). Πώς η Τουρκία συγκρούεται με τους Κούρδους, που έχουν τον ίδιο πολιτισμό και συμμαχεί με το Ισραήλ, που έχει διαφορετικό πολιτισμό; Γιατί στην Ισπανία υπάρχει σύγκρουση με τους Βάσκους, που έχουν τον ίδιο πολιτισμό;

Κατά συνέπεια, οι πόλεμοι δεν έχουν ως βασική αιτία τη διαφορά πολιτισμών. Οι πόλεμοι, στο στάδιο του ιμπεριαλισμού, γίνονται για να διατηρηθούν οι ζώνες επιρροής ή για να ξαναμοιραστούν οι χώρες, με βάση το συσχετισμό δυνάμεων που αλλάζει, λόγω της δράσης του νόμου της ανισόμετρης ανάπτυξης. Οταν, βέβαια, λέμε ζώνες επιρροής, εννοούμε χώρες, όπου τοποθετούνται κεφάλαια των πολυεθνικών εταιριών, πουλιούνται ακριβά τα βιομηχανικά προϊόντα και καταληστεύονται οι πλουτοπαραγωγικές πηγές (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, χαλκός κλπ.).

Αυτή, λοιπόν, είναι η κύρια αιτία για τους πολέμους ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές χώρες και, φυσικά, έχουμε ως αποτέλεσμα και τους εθνικο - απελευθερωτικούς πολέμους, όπως του βιετναμέζικου λαού ενάντια στις ΗΠΑ κλπ. Ουσιαστικά, οι πόλεμοι έχουν ταξικό χαρακτήρα, δηλαδή γίνονται επειδή υπάρχει καπιταλισμός, τάξεις, εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, στρατιωτικοβιομηχανικά συμπλέγματα. Οι πόλεμοι είναι η συνέχιση της ταξικής πάλης με βίαια μέσα. Φυσικά, την ταξική πάλη δεν την ανακάλυψαν ούτε ο Κ. Μαρξ ούτε ο Β. Ι. Λένιν. Την ανακάλυψαν, όπως σημειώνει ο Κ. Μαρξ σε γράμμα του το 1852 προς τον Βαϊντερμάγερ, αστοί ιστορικοί. Συνεπώς, είναι εντελώς αστήρικτη ηθεωρία της σύγκρουσης των πολιτισμών, είναι καθαρός μύθος.

Τώρα θα με ρωτήσετε γιατί ο Σ. Χ. έγραψε άρθρα και ολόκληρο βιβλίο, με θέμα τη σύγκρουση των πολιτισμών. Κατά την εκτίμησή μου, για να δικαιολογήσει τη διατήρηση του ΝΑΤΟ. Γιατί το ΝΑΤΟ, όπως είναι γνωστό, δημιουργήθηκε για την αντιμετώπιση της δήθεν "σοβιετικής απειλής". Μετά την ανατροπή των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού, το ΝΑΤΟ έπρεπε να διαλυθεί. Ετσι, εφευρέθηκε απ' τον Σ. Χ. ο κίνδυνος του "δυτικού πολιτισμού" - όπως γράφει - από τον ορθόδοξο πολιτισμό, τον ισλαμικό, το σινικό, τον ινδουιστικό, τον ιαπωνικό κλπ. Γι' αυτό, άλλωστε, ζητάει να διωχτούν η Ελλάδα και η Τουρκία από το ΝΑΤΟ, γιατί του "χαλάνε" τη θεωρία. Είναι ορθόδοξη η μία και μουσουλμανική η άλλη.

Κ. ΚΑΠΠΟΣ