ΛΙΒΥΗ Στο χάος δύο χρόνια μετά την ιμπεριαλιστική επέμβαση

ΛΙΒΥΗ

Στο χάος δύο χρόνια μετά την ιμπεριαλιστική επέμβαση

Ομηρος για λίγες ώρες στα χέρια δεκάδων ενόπλων, που φέρονται να έχουν κάποια σχέση με τμήματα της ίδιας της κυβέρνησης, βρέθηκε την περασμένη Πέμπτη οπρωθυπουργός της Λιβύης Αλί Ζεϊντάν. Ο ίδιος αρχικά μίλησε για «ατύχημα» και την επόμενη μέρα για «απόπειρα πραξικοπήματος» χωρίς να κατονομάσει, αρχικώς τουλάχιστον, τους ηθικούς και φυσικούς αυτουργούς. Το πρωτοφανές περιστατικό, που έλαβε χώρα υπό συγκεχυμένες ακόμη συνθήκες και για αδιευκρίνιστους λόγους, έφερε με γλαφυρό τρόπο στο προσκήνιο την απερίγραπτη κατάσταση που επικρατεί στη χώρα εδώ και περίπου δύο χρόνια, από τότε που, δια της ιμπεριαλιστικής επέμβασης, ανατράπηκε το καθεστώς Καντάφι: το ολοένα μεγαλύτερο χάος.

Η κεντρική κυβέρνηση δεν ελέγχει τίποτε, πιθανώς ούτε καν την πρωτεύουσα και όπως, αποδεικνύει η απαγωγή Ζεϊντάν, ούτε καν το ένα τμήμα της ελέγχει το άλλο. Ενοπλες ομάδες, οι περισσότερες εκ των οποίων συμμετείχαν στο συνονθύλευμα των «αντικαθεστωτικών», λυμαίνονται τη χώρα και διεκδικούν νομή από την πίτα της εξουσίας και του ενεργειακού πλούτου της χώρας, ο οποίος ήταν και ένα από τα βασικά κίνητρα των τότε ιμπεριαλιστικών «ευαισθησιών» για τα «ανθρώπινα δικαιώματα» απέναντι στον «αιμοσταγή» Καντάφι, που μέχρι πρότινος ήταν καλός σύμμαχος.

Το «ενδιαφέρον» για τη Λιβύη

Οι χώρες της Βόρειας Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και του Περσικού Κόλπου ελέγχουν περισσότερο από το 60% των ενεργειακών αποθεμάτων παγκοσμίως. Με δεδομένο ότι ηΛιβύη κατατάσσεται στην 9η θέση παγκοσμίως με αποδεδειγμένα πετρελαϊκά αποθέματα 43,6 δισ. βαρέλια (3,5% επί του συνόλου), με 1.500 δισ. κυβικά μέτραφυσικού αερίου, με δεδομένο ότι το εξαγόμενο πετρέλαιο, στη συντριπτική του πλειοψηφία (περίπου 80%) προορίζεται για την ευρωπαϊκή αγορά, ότι είναι καλής ποιότητας και ότι αποφέρει τεράστια κέρδη, καθώς το κόστος εξόρυξής του δεν είναι μεγάλο, είναι προφανές γιατί δεν έπαψε ποτέ να μετατρέπεται σε «μήλον της Εριδος» μεταξύ των ιμπεριαλιστών για τον έλεγχο ενεργειακών πηγών και δρόμων. Σε αυτά, θα πρέπει να συνυπολογιστούν τα αποδεδειγμένα αποθέματα φρέσκου νερού, σε πηγάδια δεκάδων χιλιάδων χρόνων κάτω από την έρημο στο νότο της Λιβύης.

Τόσο η βρετανική BP, όσο και η γαλλική «Total» είχαν (η πρώτη το 2007 και η δεύτερη το 2009 ως ανανέωση) εξασφαλίσει μακρόχρονα συμβόλαια εκμετάλλευσης του ενεργειακού πλούτου της Λιβύης. Ανάλογα συμβόλαια είχαν επίσης η ιταλική ENI, η ισπανική «Repsol», οι αμερικανικές «Εxxon Mobil», «Chevron», «Occidental Petroleum», «Hess», «Conoco Phillips», η γερμανική RW DIA E. Επίσης, μέσα από συμφωνίες με το καθεστώς Καντάφι 75 κινεζικές εταιρείες ήταν παρούσες στη Λιβύη μέχρι το Μάρτη του 2011 (π.χ. η κινεζική «China National Petroleum Corp.» απορροφούσε πριν την επέμβαση το 11% του λιβυκού πετρελαίου). Από πλευράς Ρωσίας, δραστηριοποιούνταν στη Λιβύη οι ρωσικές «Gazprom», «Tatneft» και «Lukoil», μερικές από τις μεγαλύτερες κατασκευαστικές, όπως οι «Tekhnopromexport» και«Monolitspetsstrooi», αλλά και η ρωσική κρατική εταιρεία σιδηροδρόμων, με συμβόλαια της τάξης των 2,2 δισ. ευρώ. Από αυτές τις εταιρείες, μετά την ανατροπή Καντάφι, οι ρωσικές και κινεζικές δεν επέστρεψαν, όπως και αρκετές από τις υπόλοιπες, τουλάχιστον εμφανώς.

Σε όλα αυτά, θα πρέπει να συνυπολογιστεί και το ότι η Λιβύη συνορεύει με χώρες όπως η Αλγερία, η Τυνησία, η Αίγυπτος, ο Νίγηρας και το Τσαντ. Η αφρικανική ήπειρος, στο σύνολό της, αποτελεί ένα πρώτης τάξης πεδίο ενδοϊμπεριαλιστικής αντιπαράθεσης τόσο για το πλούσιο υπέδαφός της, όσο και για τις μεγάλες καλλιεργήσιμες εκτάσεις της, που αναδεικνύονται ολοένα και πιο κρίσιμης σημασίας, για τη διασφάλιση τροφής παγκοσμίως.

Σχέδια επί χάρτου

Εχοντας όλα αυτά κατά νου, λίγες μέρες μετά τη δολοφονία Καντάφι, η Αμερικανίδα τότε υπουργός Εξωτερικών, Χίλαρι Κλίντον, είχε μεταβεί στην Τρίπολη για να θέσει τα «θέλω» των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων ως προς την επόμενη ημέρα. Είχε, τότε, μίλησε για «μια κυβέρνηση που θα αναδειχθεί με εκλογές, θα περιλαμβάνει όλες τις συνιστώσες της νέας πολιτικής σκηνής, και θα αποκαταστήσει το συντομότερο δυνατό την ηρεμία κατάσχοντας τα ανεξέλεγκτα όπλα που κυκλοφορούν στη χώρα». Το πλαίσιο που περιέγραφε ήταν το κατάλληλο για να ανθίσει εκ νέου η ενεργειακή βιομηχανία της χώρας προς όφελος σειράς μονοπωλίων που σχετίζονταν με τους ισχυρούς συμμάχους των νικητών. Για να διασφαλιστεί γίνονταν συζητήσεις και για ενδεχόμενη ανάπτυξη ξένων δυνάμεων είτε υπό τον Αραβικό Σύνδεσμο είτε υπό την Αφρικανική Ενωση.

Οι σχεδιασμοί δεν τελεσφόρησαν. Η χώρα κατρακύλησε προς το απόλυτο χάος. Σταθμοί σε αυτήν την πορεία η ανακήρυξη ημιαυτονομίας στην ανατολική επαρχία της Κυρηναϊκής, της πλουσιότερης περιοχής της χώρας με πρωτεύουσα τη Βεγγάζη, μόλις πέντε μήνες μετά τη δολοφονία Καντάφι (στόχος της οποίας ξεκάθαρα ήταν η ανάληψη από τις τοπικές αρχές του πρώτου λόγου επί του ενεργειακού πλούτου της), η δολοφονία του Αμερικανού πρέσβη και άλλων τριών διπλωματικών υπαλλήλων στο αμερικανικό προξενείο της Βεγγάζης το Σεπτέμβρη του 2012 και το φαινόμενο τωνκαταλήψεων πετρελαϊκών εγκαταστάσεων, τερματικών σταθμών, διυλιστηρίων κ.λπ. από ομάδες ενόπλων, αρχής γενομένης από την περίοδο των εκλογών.

Οι εκλογές, τον Ιούλιο του 2012 (μετά από αλλεπάλληλες αλλαγές του εκλογικού νόμου προκειμένου να μείνουν όλοι οι τοπικοί φύλαρχοι αλλά και οι διάφορες ένοπλες ομάδες ευχαριστημένοι) ενέτειναν αντί να αποκλιμακώσουν την ένταση. Μέσα σε περίπου ένα χρόνο, τρεις φορές άλλαξε ο πρωθυπουργός, που επιλέγεται από τα μέλη του 200μελούς Εθνικού Γενικού Συμβουλίου (από το οποίο οι 120 έδρες έχουν καταληφθεί από «ανεξάρτητους» που στην πλειοψηφία τους εκφράζουν διαφορετικές ένοπλες ομάδες).Δεκάδες φορές εισέβαλαν στην έδρα του Κοινοβουλίου ένοπλοι διατυπώνοντας ποικίλα αιτήματα, κυρίως πληρωμών και προσλήψρων σε κρατικούς μηχανισμούς. Σχεδόν καμία από τις ένοπλες ομάδες δε συναίνεσε στις εκκλήσεις για ενσωμάτωση στους υπό διαμόρφωση μηχανισμούς του στρατού και της αστυνομίας.

Ηδη, στις αρχές του 2012 υπήρχε η εκτίμηση ότι στη χώρα δρούσαν ανεξέλεγκτα περί τους 200.000 ενόπλους, αριθμός που σήμερα ίσως έχει αυξηθεί αφού τα σύνορα δεν ελέγχονται επαρκώς και μισθοφόροι ποικίλων κινήτρων πηγαινοέρχονται μαζί με τον οπλισμό τους. Οι πράξεις αντεκδίκησης κατά υποστηρικτών του Καντάφι, ακόμη και αν αφορούσαν ολόκληρες πόλεις, όπως η Ταουάργκα των 30.000 κατοίκων που εκδιώχθηκαν βιαίως από τις εστίες τους, είναι καθημερινότητα. Το ίδιο και οι συλλήψεις, οι βασανισμοί, οι φυλακίσεις από ενόπλους που ουδείς γνωρίζει τι στόχο έχουν και από ποιον ελέγχονται. Ο πιο πρόσφατος απολογισμός ανθρωπιστικών οργανώσεων έκανε λόγο για τουλάχιστον 8.000 ανθρώπους που κρατούνται χωρίς κατηγορίες, χωρίς πρόσβαση σε δικηγόρο, υπό απάνθρωπες συνθήκες σε διαφόρων ειδών αυτοσχέδια κρατητήρια.

Ανασφάλεια για τα μονοπώλια

Υπό αυτές τις συνθήκες αποδείχτηκαν φρούδες οι ελπίδες των ιμπεριαλιστών και των μονοπωλίων για γρήγορη επάνοδο της Λιβύης στην αγορά πετρελαίου και στα επίπεδα της προ της επέμβασης παραγωγής της του 1,6 εκατομμυρίου βαρελιών ημερησίως. Από τις αρχές του χρόνου η παραγωγή πετρελαίου έχει μειωθεί στα 100.000 - 200.000 βαρέλια ημερησίως έναντι 1,4 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως που είχε φτάσει κάποια στιγμή, κάτι που σημαίνει απώλειες περίπου 100 εκατομμυρίων δολαρίων ημερησίως τόσο για τα κυβερνητικά έσοδα όσο και για τις πετρελαϊκές εταιρείες.

Τις τελευταίες βδομάδες, για πολλοστή φορά, έχουν παραλύσει οι τερματικοί σταθμοί και οι πετρελαιοπηγές καθώς οι ένοπλοι φρουροί σε αυτές πραγματοποιούν διαμαρτυρίες ζητώντας μεγαλύτερο μερίδιο στον έλεγχο των εγκαταστάσεων, για λογαριασμό των οργανώσεων και των φυλάρχων για τους οποίους δρουν. Κάποια μονοπώλια ήδη φαίνεται να ετοιμάζονται για αποχώρηση, τουλάχιστον για την ώρα.

Ο αυστριακός πετρελαϊκός κολοσσός OMV αγόρασε πετρελαιοπηγές στη Βόρεια Θάλασσα, το Σεπτέμβριο, από τη «Statoil», έναντι 2,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων προκειμένου να καλύψει τις απώλειες από την αστάθεια στη Λιβύη, όπως δήλωνε εκπρόσωπός της. Σε ανάλογες κινήσεις προς την Ασία έχει επιδοθεί και η ΕΝΙ, που ήταν η πρώτη που επαναδραστηριοποιήθηκε μετά την επέμβαση και εξάγει απρόσκοπτα φυσικό αέριο υποθαλάσσια προς την Ιταλία. Πληροφορίες ήθελαν την αμερικανική «Marathon Oil»,που είχε εξασφαλίσει σημαντικές επενδύσεις, να συζητά την πώληση τους τον Ιούλη, ενώ η «Conoco Phillips» φέρεται επίσης να σχεδιάζει την «έξοδό» της από τη Λιβύη. Σύμφωνα με τις πηγές αυτές, η μοναδική εταιρεία, που προς το παρόν, δηλώνει αποφασισμένη να παραμείνει στη χώρα είναι η ισπανική «Repsol».

Η Λιβύη, ήδη, θυμίζει ως ένα βαθμό το Ιράκ (ανεξέλεγκτη δράση ενόπλων, αστάθεια που αποτρέπει την πλήρη δραστηριοποίηση μονοπωλίων) αλλά δεν αποκλείεται να μετατραπεί και σε Σομαλία (επικράτηση ολοκληρωτικού αιματηρού χάους και κατάρρευση κάθε έννοιας κεντρικής διοίκησης). Οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, που επενέβησαν απροκάλυπτα για να διασφαλίσουν μεγαλύτερα κέρδη, γεωστρατηγικά και ενεργειακά, δε μοιάζουν, στην παρούσα φάση, διατεθειμένες να αναμιχθούν αποφασιστικά στο χάος που δημιούργησαν. Ενδεικτικό είναι ότι εδώ και ένα χρόνο περίπου Βρετανία, Γαλλία αλλά και ΗΠΑ δηλώνουν «έτοιμες να αναλάβουν την εκπαίδευση των λιβυκών δυνάμεων ασφαλείας» αλλά έξω από τη χώρα και εφόσον η λιβυκή ηγεσία επιλέξει ποιους θα στείλει, κάτι που στην παρούσα φάση μοιάζει αδύνατο λόγω των εσωτερικών έριδων.

Ελένη ΜΑΥΡΟΥΛΗ