Οικονομική κρίση - πόλεμος: παράγωγα του καπιταλισμού
Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται πανομοιότυπα. Σήμερα, η εργατική και λαϊκή ανοχή ή συναίνεση στη διαχείριση της κρίσης στη διαχείριση του ιμπεριαλιστικού πολέμου, δε θα οδηγήσει σε δεινά προηγούμενης περιόδου, αλλά σε πολύ πιο καταστροφικές καταστάσεις
Από πολλές και διαφορετικές πηγές έχει αποκαλυφθεί η γεωστρατηγική σημασία του Αφγανιστάν στον έλεγχο και την εκμετάλλευση πηγών πετρελαίου και φυσικού αερίου της Ευρασίας, κυρίως στον έλεγχο των αγωγών μεταφοράς τους προς τη Δύση. Σημασία, η οποία αιτιολογεί πλήρως την άμεση πολεμική επέμβαση των ΗΠΑ, σήμερα, πριν να είναι αργά!
Αλλωστε, το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για το Αφγανιστάν, εκδηλωμένο από την εποχή ύπαρξης της ΕΣΣΔ, όχι μόνο δεν έχασε τη σημασία του, αλλά έχει λόγους να αναβαθμιστεί.
Αιτία πολέμου το μοίρασμα των αγορών
Υπενθυμίζουμε ορισμένες από τις επισημάνσεις που είδαν το φως της δημοσιότητας σε ανύποπτο χρόνο ως προς την παρούσα δικαιολογία (τρομοκρατικό χτύπημα στις ΗΠΑ) της ιμπεριαλιστικής επέμβασης στο Αφγανιστάν:
Πριν από δυόμισι χρόνια, σε «Φάκελο» της εφημερίδας «ΤΟ ΒΗΜΑ» (16.5.1999), γράφτηκε ότι «δεν υπάρχει επιστημονικό ίδρυμα μελετών στις ΗΠΑ που να μην έχει προβλέψει ότι, αν όχι σε 25 χρόνια, οπωσδήποτε ως το 2040, η Κίνα θα είναι ο οικονομικός και πολιτικός ηγέτης της Απω Ανατολής». Ειδικότερα, αναφερόταν ότι το Brookings Institution της Ουάσινγκτον υποστήριζε ότι το 2020 η πολιτική επιρροή των ΗΠΑ στην Ιαπωνία και την περιοχή του Ειρηνικού θα υπολείπεται της κινεζικής.
Ηδη, η Κίνα αποτελεί την 5η μεγαλύτερη οικονομική δύναμη στον πλανήτη (μετά τις ΗΠΑ, ΕΕ, Ιαπωνία, Καναδά) με μεγάλους ρυθμούς ανάπτυξης του ΑΕΠ, ενώ η φάση ύφεσης για την Ιαπωνία είναι παρατεταμένη.
Κατά την περίοδο της Συνόδου του G-8 στην Οκινάουα (Ιούλιος του 2000), αναλυτές σημείωναν την τάση εκδήλωσης συμμαχίας μεταξύ Ρωσίας - Κίνας - Κορέας, με αντίστοιχη τάση χαλάρωσης της συμμαχίας ΗΠΑ - Ν. Κορέας και ΗΠΑ - Ιαπωνίας. (Είχε εκδηλωθεί από τον πρωθυπουργό της Ιαπωνίας πρόθεση να προβεί σε σοβαρές περικοπές στα κονδύλια για την εξυπηρέτηση 47.000 Αμερικανών στρατιωτών που βρίσκονταν στην Ιαπωνία. Ερμηνεύτηκε από ορισμένους ως εκδήλωση όξυνσης των αντιθέσεων μεταξύ ΗΠΑ - Ιαπωνίας).
Η συμμαχία ASEAN+3 (δηλαδή της Ενωσης Κρατών Νοτιοανατολικής Ασίας μαζί με την Ιαπωνία, την Κίνα και τη Ν. Κορέα), ως διαδικασία δημιουργίας δικτύου ανταλλαγής συναλλάγματος (με κύριους χρηματοδότες τις Κίνα, Ιαπωνία, Ν. Κορέα), από ορισμένους αναλυτές ερμηνεύτηκε ως ενέργεια ανεξαρτητοποίησης των 10 κρατών της ASEAN από το ΔΝΤ (στο οποίο υπερέχουν τα αμερικανικά συμφέροντα).
Εδώ και ένα χρόνο έχουν εκδηλωθεί καθαρά οι προθέσεις της ΕΕ να προσεγγίσει αυτοτελώς τη Ρωσία (για 20ετή συμφωνία κατασκευής αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου).
Επίσης, η ΕΕ έχει συμφωνίες με χώρες πετρελαιοπαραγωγούς, πχ. Λιβύη, Νιγηρία, εκτός ζώνης επιρροής των ΗΠΑ. Επιπροσθέτως, το Ιράκ είχε αποφασίσει να συναλλάσσεται σε ευρώ.
Ακόμη, είναι δεδηλωμένες οι αντιθέσεις μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ για τη διεκδίκηση μεριδίου των υπό απελευθέρωση αγορών τηλεπικοινωνιών, ενέργειας, αυτοκινητοβιομηχανίας, τραπεζών -ασφαλειών της Κίνας, στο πλαίσιο ένταξής της στον ΠΟΕ (στη Διάσκεψη Κορυφής στο Κατάρ, τον ερχόμενο Νοέμβρη).
Η Ρωσία, μετά τη, λόγω καπιταλιστικής παλινόρθωσης, μεγάλη καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων (μείωση στο 40% έως και 50% της παραγωγής της) βρίσκεται σε φάση αναζωογόνησης και εμφανίζει όλο και πιο δυναμικά εξαγωγές κεφαλαίων (ιδιαίτερα στον κλάδο πετρελαίου - φυσικού αερίου). Διεκδικεί αποκατάσταση του οικονομικο-πολιτικού και στρατιωτικού ηγετικού της ρόλου στην περιοχή της πρώην ΕΣΣΔ. Εχουν δημοσιευτεί πληροφορίες για προετοιμασία μαζικής παραγωγής νέας γενιάς βομβαρδιστικών. Παίρνει αυτοτελώς πρωτοβουλίες προσέγγισης του Ιράν (τον Αύγουστο του 2000, απηύθυνε έκκληση για τον άμεσο καθορισμό του νομικού καθεστώτος για τη διαχείριση της Κασπίας). Εχει υπογράψει συμφωνία προμήθειας στρατιωτικού υλικού προς το Ιράν, ενέργεια η οποία θεωρείται ότι παραβιάζει τη συμφωνία του 1995 για πάγωμα των προμηθειών ρωσικού πολεμικού υλικού προς το Ιράν.
Το Ιράν περιλαμβάνεται μεταξύ των κρατών που πιθανολογούνται ως κάτοχοι πυρηνικών όπλων. Ταυτόχρονα, έχει δει το φως της δημοσιότητας σενάριο για δίοδο μεταφοράς ενεργειακών υλών της Κεντρικής Ασίας προς τη Δύση, μέσω του Ιράν. Σενάριο που αναβαθμίζει γεωοικονομικά το Ιράν, οδηγεί σε αναδιάταξη δυνάμεων και συμμαχιών στην περιοχή. Υπολογίζεται ότι το Ιράν είναι 3ο σε αποθέματα υδρογονανθράκων μετά τον Περσικό Κόλπο και τη Σιβηρία, ενώ τα όποια αποθέματα της Ευρώπης, πχ. στη Νορβηγία, εξαντλούνται.
Ολα τα παραπάνω, είτε ως πληροφορίες είτε ως ενδεχόμενα σε εξέλιξη, μπορούν να μας οδηγήσουν ανεπιφύλακτα στην εξής εκτίμηση:
Η περιοχή της Ευρασίας διαθέτει πολύτιμες ενεργειακές ύλες, πολυπληθές δυνάμει εργατικό δυναμικό, αν και μεγάλο τμήμα της βρίσκεται σε κοινωνικο-οικονομική καθυστέρηση. Οπου συντελείται η καπιταλιστική ανάπτυξη βρίσκεται ακόμη σε φάση συνύπαρξης με την καθυστέρησή της, πχ. στην Ινδία, στο Ιράκ. Στη βάση της καπιταλιστικής ανάπτυξης κράτη της περιοχής, διαθέτοντας ή επιδιώκοντας να αποκτήσουν και πυρηνικά όπλα, διεκδικούν αναβάθμιση της θέσης τους στη διεθνή καπιταλιστική αγορά, στο σύγχρονο καπιταλιστικό κόσμο. Επιδιώκουν νέες συμμαχίες.
Η καπιταλιστικοποίηση σοσιαλιστικών κρατών περιπλέκει τους προϋπάρχοντες ενδοϊμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς, αλλά και δίνει νέες δυνατότητες για αναδιάταξη δυνάμεων, διαμόρφωση νέων συμμαχιών.
Αιτία του πολέμου είναι το κυνήγι του πρόσθετου καπιταλιστικού κέρδους, γι' αυτό και επιδιώκεται η επέκταση και κυριαρχία σε νέες αγορές ή το ξαναμοίρασμα των αγορών. Το ξαναμοίρασμα των αγορών είναι μια διαδικασία που βρίσκεται σε εξέλιξη. Αντικειμενική της βάση είναι οι αναδιατάξεις σε οικονομική ισχύ που επέρχονται μακροχρόνια σαν αποτέλεσμα της ανισόμετρης καπιταλιστικής ανάπτυξης. Μέσω της στρατιωτικής ισχύος και της άμεσης πολεμικής επέμβασης, διαμορφώνεται ο νέος πολιτικός συσχετισμός ισχύος μεταξύ των καπιταλιστικών κρατών. Οι αναδιατάξεις κατοχυρώνονται θεσμικά με τη διαμόρφωση ενώσεων, συμμαχιών και των αντίστοιχων οργάνων τους.
Αυτή ήταν η διαδικασία διαμόρφωσης του ΝΑΤΟ, του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας αλλά και της κυριαρχίας των ΗΠΑ σ' αυτά, μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Στο μισό και πλέον αιώνα που μεσολάβησε από τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου συσσωρεύτηκαν εξελίξεις, μεταξύ των οποίων και η καπιταλιστικοποίηση σοσιαλιστικών κρατών. Παρ' όλο το τραγικό πισωγύρισμα για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, για το επαναστατικό εργατικό κίνημα, αλλά και για το αντιιμπεριαλιστικό αντιπολεμικό κίνημα, παρά την απομάκρυνση των εμποδίων που έβαζαν στην επιθετικότητα του ιμπεριαλισμού, η δύναμη και η συνοχή του είναι επιφανειακή, ενώ οι αντιθέσεις του βρίσκονται σε διαδικασία όξυνσης.
Η φαινομενικά διεθνούς εμβέλειας στήριξη της αμερικανικής ιμπεριαλιστικής επέμβασης στο Αφγανιστάν, δεν πρέπει να μας ξεγελά. Δεν αναιρεί τις βαθιές αντιθέσεις μεταξύ των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Το κάθε κράτος, μεταξύ των οποίων και η Ρωσία, το Πακιστάν ακόμη και η Κίνα, έχει τις δικές του επιδιώξεις, αποβλέπει να κερδίσει χρόνο για να προωθήσει τις δικές του θέσεις.
Η ιστορία έχει δείξει ότι τέτοιες συμμαχίες που γίνονται για να κτυπηθούν οι δυνάμεις, από τις οποίες κινδυνεύει να ανατραπεί ο καπιταλισμός, διαχωρίζονται στο πεδίο της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Αρκεί να θυμηθούμε τη στάση της Γαλλίας και της Μεγάλης Βρετανίας απέναντι στην ανερχόμενη ιμπεριαλιστική επιθετικότητα της Γερμανίας στη δεκαετία του 1930.
Οι ΗΠΑ, σε όλη τη δεκαετία του 1990, με ιμπεριαλιστικές πολεμικές επεμβάσεις επιδίωξαν τουλάχιστον την κατοχύρωση της ιμπεριαλιστικής ηγεμονίας τους, που άρχισε να μπαίνει σε τροχιά αμφισβήτησης.
Στόχος της πολεμικής επιχείρησης των ΗΠΑ η αποτροπή ενδεχόμενης βαθιάς ύφεσης;
Ορισμένοι επιχείρησαν ανεπιτυχώς να εμφανίσουν το τρομοκρατικό πλήγμα ως αφετηρία της ύφεσης στις ΗΠΑ και παγκοσμίως ή τουλάχιστον να υπερβάλλουν στην επιταχυντική επίδρασή του στην προϋπάρχουσα οικονομική κρίση. Οι απόψεις αυτές δεν άντεξαν στην αναμέτρησή τους με τον επίσημο αστικό ρεαλισμό. Σε πρόσφατη συνέντευξή του στην ηλεκτρονική έκδοση «OECD Observer» ο Ιγνάθιο Βίσκο, επικεφαλής οικονομολόγων του ΟΟΣΑ, δηλώνει ότι οι άμεσες οικονομικές επιπτώσεις της τρομοκρατικής επίθεσης θα είναι σημαντικές, αλλά μικρότερες σε έκταση από το σεισμό στο Κόμπι της Ιαπωνίας. Ουδείς όμως προβάλλει σήμερα το σεισμό ως παράγοντα της ύφεσης στην Ιαπωνία.
Υπενθυμίζουμε ότι η συζήτηση για τα πιθανά μέσα αποφυγής μιας βαθιάς παρατεταμένης ύφεσης, για προστασία στη μετάδοση της κρίσης από τις αναπτυσσόμενες προς τις αναπτυγμένες (ή και αντίστροφα), για το ρόλο του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας, την ενδεχόμενη φορολόγηση των διασυνοριακών συναλλαγματικών συναλλαγών (φόρος Τόμπιν), για την ενίσχυση της κρατικής και διακρατικής ρύθμισης έχει ενταθεί μετά την εκδήλωση της κρίσης στην Ταϊλάνδη τον Ιούλη 1997.
Θα σημειώσουμε ορισμένα ενδεικτικά και μόνο δεδομένα:
Η πορεία βαθιάς επιβράδυνσης και στη συνέχεια ύφεσης για την οικονομία των ΗΠΑ ήταν διαπιστωμένη πολύ πριν την 11η Σεπτεμβρίου.
Τον περασμένο Αύγουστο διεθνείς οικονομικοί αναλυτές θεωρούσαν τυπική την απόσταση που χώριζε την επιβράδυνση της οικονομίας των ΗΠΑ από την είσοδό της στην πραγματική ύφεση, ενώ οικονομολόγοι όπως ο Μ. Φρίντμαν τη χαρακτήριζαν ήδη ως ύφεση. Είχαν καταγραφεί ήδη στο πρώτο 8μηνο του έτους 400.000 απολύσεις στις μεγάλες διεθνικές (γνωστές ως πολυεθνικές) επιχειρήσεις λόγω περιορισμού των παραγγελιών και προσπάθειάς τους να περιορίσουν τις δαπάνες τους, να συγκρατήσουν την τάση μείωσης του ποσοστού κέρδους.
Από τον περασμένο Μάρτη, τα στοιχεία της FED σημείωναν για πρώτη φορά πτώση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών το έτος 2000.
Την ίδια περίοδο, ύφεση παρουσίαζε η οικονομία στενά συνδεδεμένων με τις ΗΠΑ αναδυομένων αγορών όπως της Αργεντινής, ενώ εμπεδωμένη ήταν πλέον η ύφεση στην οικονομία της Ιαπωνίας.
Η οικονομία στην Ευρωζώνη παρουσίαζε ανησυχητική επιβράδυνση, με μείωση της βιομηχανικής παραγωγής στις μεγαλύτερες οικονομίες της. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, σημειώθηκε σχεδόν στασιμότητα στην εξέλιξη του ΑΕΠ στο α` τρίμηνο του τρέχοντος έτους.
Διεθνείς χρηματοπιστωτικοί οίκοι και οικονομολόγοι διεθνούς εμβέλειας εξέφραζαν ήδη την ανησυχία τους για τον κίνδυνο παγκόσμιας ύφεσης, την αβεβαιότητά τους για ασφαλείς μεσοπρόθεσμες προβλέψεις και την πτωτική αναθεώρηση των βραχυπρόθεσμων εκτιμήσεων.
Μετά την 11η Σεπτεμβρίου δηλώσεις αστών οικονομικών ιθυνόντων συνδέουν την επιτάχυνση της πορείας προς την ανάκαμψη με την εκδήλωση και έκβαση των πολεμικών επιχειρήσεων των ΗΠΑ:
- Ο οίκος χρηματοοικονομικής και βιομηχανικής έρευνας Economy Com. εκτιμούσε ότι όσο ταχύτερα και αποτελεσματικότερα ερχόταν η πολιτική και στρατιωτική αντίδραση, τόσο πιθανότερη είναι η γρήγορη ανάκαμψη του χρηματοοικονομικού και μεταφορικού συστήματος των ΗΠΑ (εφημ. ΗΜΕΡΗΣΙΑ, 22-23/9/2001, πριν την έναρξη των βομβαρδισμών στο Αφγανιστάν).
- Ο Στέφαν Ρόατς, αναλυτής της Morgan Stanley, ισχυρίστηκε ότι το «σοκ» της 11ης Σεπτεμβρίου μπορεί να οδηγήσει στο σενάριο «V - ανάκαμψη» (απότομη ύφεση και εξίσου απότομη ανάκαμψη) αντί για «L - ανάκαμψη» (απότομη ύφεση που διαρκεί χρόνια).
- Αξιοπρόσεκτο είναι ότι οι προβλέψεις των διεθνών χρηματοοικονομικών οίκων για το β' εξάμηνο του 2002 είναι πιο ευνοϊκές για τις ΗΠΑ απ' ό,τι για την οικονομία της Ευρωζώνης.
- Θεωρείται δεδομένη η ανάκαμψη για την πολεμική βιομηχανία των ΗΠΑ, ενώ δημοσιεύονται ειδήσεις περί δοκιμής νέων οπλικών συστημάτων στο Αφγανιστάν.
Αλλα αξιοπρόσεκτα δεδομένα:
Η διακηρυγμένη πρόθεση του Προέδρου Μπους να προχωρήσει σε σημαντικές φορολογικές μειώσεις είχε εγείρει αντιδράσεις, μεταξύ των οποίων και των βραβευμένων με Νόμπελ οικονομολόγων καθηγητών Μοντιλιάνι και Σόλοου (άρθρο τους δημοσιεύτηκε στην International Herald Tribune, στις 10.4.2001).
Μετά την 11η Σεπτεμβρίου δεν υπήρξαν αμφισβητήσεις των μέτρων φορολογικών μειώσεων. Τουναντίον, συναίνεσαν και οι «Δημοκρατικοί» στα προτεινόμενα προς τον Πρόεδρο μέτρα. Γενικεύτηκε η συζήτηση περί επιστροφής στα «Κεϋνσιανά οικονομικά της ύφεσης» με άμεσες κρατικές παρεμβάσεις και επιδοτήσεις, για χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής του αυστηρού ελέγχου του δημοσίου χρέους και των ελλειμμάτων.
Ορισμένες αναλύσεις δείχνουν να «άνοιξε το πράσινο φως» μετά την 11η Σεπτεμβρίου, για απολύσεις εργαζομένων αναλογικά υπέρμετρες της ακύρωσης παραγγελιών. Αναφέρεται η Boeing με «μόλις 42 ακυρώσεις από τις 548 παραγγελίες πολιτικών αεροσκαφών», που δε δικαιολογούν απολύσεις 30.000 εργαζομένων, και μάλιστα με δεδομένη τη δραστηριοποίησή της στην πολεμική βιομηχανία (ΕΠΕΝΔΥΤΗΣ, 6-7/10/2001).
Ολα τα παραπάνω, μαζί με όσα αφορούν τη σχέση Μπιν Λάντεν - CIA, τη στήριξη του τρομοκρατικού πλήγματος από εσωτερικούς μηχανισμούς των ΗΠΑ, μας προβληματίζουν τόσο για τους στόχους όσο και για την πατρότητα του χτυπήματος στις ΗΠΑ.
Αντίσταση και διέξοδος από τα εναλλακτικά σενάρια χειραγώγησης των λαών
Στο παρόν άρθρο, θα μας απασχολήσει επιλεκτικά η χειραγώγηση των εργατικών και λαϊκών δυνάμεων μέσω των εναλλασσόμενων διαχειριστικών πολιτικών επιλογών και των ιδεολογημάτων με τα οποία τα επενδύουν. Ενα από αυτά είναι η λεγόμενη δικαίωση της αντι-νεοφιλελεύθερης πολιτικής, η οποία στηρίζεται στη φιλολογία περί «επιστροφής του Κέυνς».
Απευθυνόμενοι στο μισθωτό εργαζόμενο, στο χαμηλοσυνταξιούχο, στο νέο και τη νέα από την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα, επισημαίνουμε ότι η λεγόμενη «επιστροφή στα Κεϋνσιανά οικονομικά της ύφεσης» δε συνιστά μια ευνοϊκότερη και βιώσιμη για τα λαϊκά στρώματα πολιτική. Αφορά:
α) Τις κρατικές επιδοτήσεις προς επιχειρήσεις ή και την άμεση κρατική δραστηριότητα (π.χ. στην κρατική πολεμική βιομηχανία) με ελαστικότητα στον έλεγχο του δημοσίου χρέους και στα ελλείμματα και επομένως ως προς τον πληθωρισμό.
β) Την κινητοποίηση της κρατικής παρέμβασης για την ανασυγκρότηση πληγέντων κλάδων στρατηγικής σημασίας (π.χ. αερομεταφορές) ακόμη και με κάποιες κρατικοποιήσεις (πχ. αεροδρομίων).
γ) Την προσαρμογή της φορολογίας και ενδεχομένως της επέκταση της επιδότησης προς απολυμένους - ανέργους. Πρόκειται για διαχείριση της πιο ακραίας φτώχειας, διαχείριση του κινδύνου μια απότομη και μαζική εξαθλίωση να πυροδοτήσει αντιδράσεις αμφισβήτησης του συστήματος.
Σε καμιά περίπτωση δεν πρόκειται για υιοθέτηση γενικευμένων πολιτικών που ανεβάζουν συνολικά την τιμή της εργατικής δύναμης, το βιοτικό επίπεδο των εργατικών και λαϊκών δυνάμεων. Ο καιρός αυτός πέρασε ανεπιστρεπτί για τις σημερινές δυνατότητες της καπιταλιστικής αναπαραγωγής. Ηταν αποτέλεσμα της μεγάλης μεταπολεμικής οικονομικής ανάκαμψης που ήρθε λόγω της μεγάλης ύφεσης και καταστροφής, σε συνθήκες γενικευμένου πολέμου.
Δεν είναι τυχαίο ότι στη δεκαετία του 1990 διαπιστώνεται περαιτέρω πόλωση μεταξύ πλούτου και φτώχειας ακόμη και στο εσωτερικό των ΗΠΑ. Διαπιστώνεται σχετική ακόμη και απόλυτη μείωση των διαθεσίμων χαμηλών εισοδημάτων, αλλά και μεσαίων εισοδημάτων στα μεγαλύτερα αστικά κέντρα, κατά τη δεκαετία της περίφημης συνεχούς ανάπτυξης των ΗΠΑ.
Δεν είναι τυχαίο ότι προγράμματα πιο εκτεταμένων παροχών, στηριγμένων στην υπερχρέωση και τον πληθωρισμό, έδωσαν τη θέση τους σε νεοφιλελεύθερα (σε κράτη της Λατινικής Αμερικής κατά τη δεκαετία του 1980).
Την ίδια τάση εκφράζει και η σταθερή εμμονή της κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ για αντιλαϊκή αλλαγή του ασφαλιστικού συστήματος, για επέκταση της ιδιωτικοποίησης στην Υγεία.
Πέραν όλων αυτών, αξίζει να θυμηθούμε ότι ακόμη και η μαζική εξαγορά της εργατικής τάξης, όπως έγινε από το εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα του Χίτλερ, καθιστώντας τη συνένοχο της πολεμικής προετοιμασίας και ιμπεριαλιστικής επίθεσης, τελικά δεν οδηγεί ούτε σε παγιωμένη βελτίωση της θέσης της στο σύστημα ούτε σε λύση των κοινωνικοοικονομικών προβλημάτων της.
Η απαλλαγή πλατιών λαϊκών μαζών από τους μύθους της αστικής ιδεολογίας, είτε αυτοί επενδύονται στο νέο-φιλελεύθερο τύπο διαχείρισης είτε στο νεο-κεϋνσιανό, προβάλλει ως ζήτημα άμεσης προτεραιότητας.
Οπως η παρούσα οικονομική κρίση και το πέρασμα στην ύφεση αποκάλυψε σε ελάχιστο χρόνο το μύθο της «παγκοσμιοποίησης» (ως ανεξέλεγκτη απελευθέρωση των αγορών υπεράνω των κρατών και της κρατικής παρέμβασης) έτσι και οι οικονομικές κρίσεις της δεκαετίας του 1970 (και στη συνέχεια του 1980) είχαν αποκαλύψει το μύθο της σοσιαλδημοκρατικής διαχείρισης. Της διαχείρισης που το κόστος μιας ορισμένης ανόδου της τιμής της εργατικής δύναμης, το μετέθεσε ένα - δυο δεκαετίες αργότερα (με δημόσια υπερχρέωση, αύξηση του πληθωρισμού και στασιμότητα). Κανένας τύπος διαχείρισης δεν μπορεί να απαλλάξει τον καπιταλισμό από τις αντιθέσεις του, από τις κρίσεις και την εσωτερική του ανάγκη τις συνέπειες της κρίσης να τις μεταφέρει στους άμεσους παραγωγούς του κοινωνικού πλούτου, στην εργατική τάξη.
Σε περιόδους που αντικειμενικά κλυδωνίζεται η καπιταλιστική οικονομία σε ένα κράτος, είναι κρίσιμο ζήτημα η στάση του εργατικού κινήματος. Θα βάλει χέρι στη στήριξη ή στην αποσταθεροποίησή του;
Πρώτ' απ' όλα το εργατικό κίνημα σε κάθε κράτος οφείλει να κλείσει τα αυτιά του στις παγίδες αθώων ή μη, προτάσεων από φιλελεύθερα, σοσιαλδημοκρατικά ή «αριστερά» κόμματα, για δυναμικές παρεμβάσεις καλύτερης διαχείρισης του συστήματος, με αλλαγή του Συμφώνου Σταθερότητας στην ΕΕ, με ρυθμίσεις τύπου φόρου Τόμπιν. Να μην αγκιστρωθεί σε τέτοια δολώματα και γίνει ουραγός αστικών πολιτικών επιλογών και συμφερόντων. Να μην απεμπολήσει, στο βωμό της στήριξης ηπιότερων αστικών κυβερνητικών επιλογών, το δικαίωμα και τη δύναμή του για οργανωμένη, μαχητική αντιμονοπωλιακή - αντιιμπεριαλιστική πάλη. Οι εμπειρίες του πρόσφατου παρελθόντος μας πρέπει να γίνουν στοιχείο συνείδησης και δράσης.
Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται πανομοιότυπα. Σήμερα, η εργατική και λαϊκή ανοχή ή συναίνεση στη διαχείριση της κρίσης (εκδηλωμένη ή μελλούμενη), στη διαχείριση του ιμπεριαλιστικού πολέμου, δε θα οδηγήσει σε δεινά προηγούμενης περιόδου αλλά σε πολύ πιο καταστροφικές καταστάσεις. Η μόνη διέξοδος είναι η ανάπτυξη του αντιιμπεριαλιστικού κινήματος, η ρήξη με τα ιμπεριαλιστικά κέντρα και τις αντιλαϊκές κυβερνήσεις σε κάθε κράτος, η ανάπτυξη της ταξικής πάλης σε αντικαπιταλιστική κατεύθυνση για βαθιές ρήξεις και ανατροπές, όταν και όπου διαμορφωθούν οι αντικειμενικές συνθήκες για γενικευμένη αναμέτρηση.
Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται πανομοιότυπα. Σήμερα, η εργατική και λαϊκή ανοχή ή συναίνεση στη διαχείριση της κρίσης στη διαχείριση του ιμπεριαλιστικού πολέμου, δε θα οδηγήσει σε δεινά προηγούμενης περιόδου, αλλά σε πολύ πιο καταστροφικές καταστάσεις
Από πολλές και διαφορετικές πηγές έχει αποκαλυφθεί η γεωστρατηγική σημασία του Αφγανιστάν στον έλεγχο και την εκμετάλλευση πηγών πετρελαίου και φυσικού αερίου της Ευρασίας, κυρίως στον έλεγχο των αγωγών μεταφοράς τους προς τη Δύση. Σημασία, η οποία αιτιολογεί πλήρως την άμεση πολεμική επέμβαση των ΗΠΑ, σήμερα, πριν να είναι αργά!
Αλλωστε, το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για το Αφγανιστάν, εκδηλωμένο από την εποχή ύπαρξης της ΕΣΣΔ, όχι μόνο δεν έχασε τη σημασία του, αλλά έχει λόγους να αναβαθμιστεί.
Αιτία πολέμου το μοίρασμα των αγορών
Υπενθυμίζουμε ορισμένες από τις επισημάνσεις που είδαν το φως της δημοσιότητας σε ανύποπτο χρόνο ως προς την παρούσα δικαιολογία (τρομοκρατικό χτύπημα στις ΗΠΑ) της ιμπεριαλιστικής επέμβασης στο Αφγανιστάν:
Πριν από δυόμισι χρόνια, σε «Φάκελο» της εφημερίδας «ΤΟ ΒΗΜΑ» (16.5.1999), γράφτηκε ότι «δεν υπάρχει επιστημονικό ίδρυμα μελετών στις ΗΠΑ που να μην έχει προβλέψει ότι, αν όχι σε 25 χρόνια, οπωσδήποτε ως το 2040, η Κίνα θα είναι ο οικονομικός και πολιτικός ηγέτης της Απω Ανατολής». Ειδικότερα, αναφερόταν ότι το Brookings Institution της Ουάσινγκτον υποστήριζε ότι το 2020 η πολιτική επιρροή των ΗΠΑ στην Ιαπωνία και την περιοχή του Ειρηνικού θα υπολείπεται της κινεζικής.
Ηδη, η Κίνα αποτελεί την 5η μεγαλύτερη οικονομική δύναμη στον πλανήτη (μετά τις ΗΠΑ, ΕΕ, Ιαπωνία, Καναδά) με μεγάλους ρυθμούς ανάπτυξης του ΑΕΠ, ενώ η φάση ύφεσης για την Ιαπωνία είναι παρατεταμένη.
Κατά την περίοδο της Συνόδου του G-8 στην Οκινάουα (Ιούλιος του 2000), αναλυτές σημείωναν την τάση εκδήλωσης συμμαχίας μεταξύ Ρωσίας - Κίνας - Κορέας, με αντίστοιχη τάση χαλάρωσης της συμμαχίας ΗΠΑ - Ν. Κορέας και ΗΠΑ - Ιαπωνίας. (Είχε εκδηλωθεί από τον πρωθυπουργό της Ιαπωνίας πρόθεση να προβεί σε σοβαρές περικοπές στα κονδύλια για την εξυπηρέτηση 47.000 Αμερικανών στρατιωτών που βρίσκονταν στην Ιαπωνία. Ερμηνεύτηκε από ορισμένους ως εκδήλωση όξυνσης των αντιθέσεων μεταξύ ΗΠΑ - Ιαπωνίας).
Η συμμαχία ASEAN+3 (δηλαδή της Ενωσης Κρατών Νοτιοανατολικής Ασίας μαζί με την Ιαπωνία, την Κίνα και τη Ν. Κορέα), ως διαδικασία δημιουργίας δικτύου ανταλλαγής συναλλάγματος (με κύριους χρηματοδότες τις Κίνα, Ιαπωνία, Ν. Κορέα), από ορισμένους αναλυτές ερμηνεύτηκε ως ενέργεια ανεξαρτητοποίησης των 10 κρατών της ASEAN από το ΔΝΤ (στο οποίο υπερέχουν τα αμερικανικά συμφέροντα).
Εδώ και ένα χρόνο έχουν εκδηλωθεί καθαρά οι προθέσεις της ΕΕ να προσεγγίσει αυτοτελώς τη Ρωσία (για 20ετή συμφωνία κατασκευής αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου).
Επίσης, η ΕΕ έχει συμφωνίες με χώρες πετρελαιοπαραγωγούς, πχ. Λιβύη, Νιγηρία, εκτός ζώνης επιρροής των ΗΠΑ. Επιπροσθέτως, το Ιράκ είχε αποφασίσει να συναλλάσσεται σε ευρώ.
Ακόμη, είναι δεδηλωμένες οι αντιθέσεις μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ για τη διεκδίκηση μεριδίου των υπό απελευθέρωση αγορών τηλεπικοινωνιών, ενέργειας, αυτοκινητοβιομηχανίας, τραπεζών -ασφαλειών της Κίνας, στο πλαίσιο ένταξής της στον ΠΟΕ (στη Διάσκεψη Κορυφής στο Κατάρ, τον ερχόμενο Νοέμβρη).
Η Ρωσία, μετά τη, λόγω καπιταλιστικής παλινόρθωσης, μεγάλη καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων (μείωση στο 40% έως και 50% της παραγωγής της) βρίσκεται σε φάση αναζωογόνησης και εμφανίζει όλο και πιο δυναμικά εξαγωγές κεφαλαίων (ιδιαίτερα στον κλάδο πετρελαίου - φυσικού αερίου). Διεκδικεί αποκατάσταση του οικονομικο-πολιτικού και στρατιωτικού ηγετικού της ρόλου στην περιοχή της πρώην ΕΣΣΔ. Εχουν δημοσιευτεί πληροφορίες για προετοιμασία μαζικής παραγωγής νέας γενιάς βομβαρδιστικών. Παίρνει αυτοτελώς πρωτοβουλίες προσέγγισης του Ιράν (τον Αύγουστο του 2000, απηύθυνε έκκληση για τον άμεσο καθορισμό του νομικού καθεστώτος για τη διαχείριση της Κασπίας). Εχει υπογράψει συμφωνία προμήθειας στρατιωτικού υλικού προς το Ιράν, ενέργεια η οποία θεωρείται ότι παραβιάζει τη συμφωνία του 1995 για πάγωμα των προμηθειών ρωσικού πολεμικού υλικού προς το Ιράν.
Το Ιράν περιλαμβάνεται μεταξύ των κρατών που πιθανολογούνται ως κάτοχοι πυρηνικών όπλων. Ταυτόχρονα, έχει δει το φως της δημοσιότητας σενάριο για δίοδο μεταφοράς ενεργειακών υλών της Κεντρικής Ασίας προς τη Δύση, μέσω του Ιράν. Σενάριο που αναβαθμίζει γεωοικονομικά το Ιράν, οδηγεί σε αναδιάταξη δυνάμεων και συμμαχιών στην περιοχή. Υπολογίζεται ότι το Ιράν είναι 3ο σε αποθέματα υδρογονανθράκων μετά τον Περσικό Κόλπο και τη Σιβηρία, ενώ τα όποια αποθέματα της Ευρώπης, πχ. στη Νορβηγία, εξαντλούνται.
Ολα τα παραπάνω, είτε ως πληροφορίες είτε ως ενδεχόμενα σε εξέλιξη, μπορούν να μας οδηγήσουν ανεπιφύλακτα στην εξής εκτίμηση:
Η περιοχή της Ευρασίας διαθέτει πολύτιμες ενεργειακές ύλες, πολυπληθές δυνάμει εργατικό δυναμικό, αν και μεγάλο τμήμα της βρίσκεται σε κοινωνικο-οικονομική καθυστέρηση. Οπου συντελείται η καπιταλιστική ανάπτυξη βρίσκεται ακόμη σε φάση συνύπαρξης με την καθυστέρησή της, πχ. στην Ινδία, στο Ιράκ. Στη βάση της καπιταλιστικής ανάπτυξης κράτη της περιοχής, διαθέτοντας ή επιδιώκοντας να αποκτήσουν και πυρηνικά όπλα, διεκδικούν αναβάθμιση της θέσης τους στη διεθνή καπιταλιστική αγορά, στο σύγχρονο καπιταλιστικό κόσμο. Επιδιώκουν νέες συμμαχίες.
Η καπιταλιστικοποίηση σοσιαλιστικών κρατών περιπλέκει τους προϋπάρχοντες ενδοϊμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς, αλλά και δίνει νέες δυνατότητες για αναδιάταξη δυνάμεων, διαμόρφωση νέων συμμαχιών.
Αιτία του πολέμου είναι το κυνήγι του πρόσθετου καπιταλιστικού κέρδους, γι' αυτό και επιδιώκεται η επέκταση και κυριαρχία σε νέες αγορές ή το ξαναμοίρασμα των αγορών. Το ξαναμοίρασμα των αγορών είναι μια διαδικασία που βρίσκεται σε εξέλιξη. Αντικειμενική της βάση είναι οι αναδιατάξεις σε οικονομική ισχύ που επέρχονται μακροχρόνια σαν αποτέλεσμα της ανισόμετρης καπιταλιστικής ανάπτυξης. Μέσω της στρατιωτικής ισχύος και της άμεσης πολεμικής επέμβασης, διαμορφώνεται ο νέος πολιτικός συσχετισμός ισχύος μεταξύ των καπιταλιστικών κρατών. Οι αναδιατάξεις κατοχυρώνονται θεσμικά με τη διαμόρφωση ενώσεων, συμμαχιών και των αντίστοιχων οργάνων τους.
Αυτή ήταν η διαδικασία διαμόρφωσης του ΝΑΤΟ, του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας αλλά και της κυριαρχίας των ΗΠΑ σ' αυτά, μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Στο μισό και πλέον αιώνα που μεσολάβησε από τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου συσσωρεύτηκαν εξελίξεις, μεταξύ των οποίων και η καπιταλιστικοποίηση σοσιαλιστικών κρατών. Παρ' όλο το τραγικό πισωγύρισμα για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, για το επαναστατικό εργατικό κίνημα, αλλά και για το αντιιμπεριαλιστικό αντιπολεμικό κίνημα, παρά την απομάκρυνση των εμποδίων που έβαζαν στην επιθετικότητα του ιμπεριαλισμού, η δύναμη και η συνοχή του είναι επιφανειακή, ενώ οι αντιθέσεις του βρίσκονται σε διαδικασία όξυνσης.
Η φαινομενικά διεθνούς εμβέλειας στήριξη της αμερικανικής ιμπεριαλιστικής επέμβασης στο Αφγανιστάν, δεν πρέπει να μας ξεγελά. Δεν αναιρεί τις βαθιές αντιθέσεις μεταξύ των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Το κάθε κράτος, μεταξύ των οποίων και η Ρωσία, το Πακιστάν ακόμη και η Κίνα, έχει τις δικές του επιδιώξεις, αποβλέπει να κερδίσει χρόνο για να προωθήσει τις δικές του θέσεις.
Η ιστορία έχει δείξει ότι τέτοιες συμμαχίες που γίνονται για να κτυπηθούν οι δυνάμεις, από τις οποίες κινδυνεύει να ανατραπεί ο καπιταλισμός, διαχωρίζονται στο πεδίο της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Αρκεί να θυμηθούμε τη στάση της Γαλλίας και της Μεγάλης Βρετανίας απέναντι στην ανερχόμενη ιμπεριαλιστική επιθετικότητα της Γερμανίας στη δεκαετία του 1930.
Οι ΗΠΑ, σε όλη τη δεκαετία του 1990, με ιμπεριαλιστικές πολεμικές επεμβάσεις επιδίωξαν τουλάχιστον την κατοχύρωση της ιμπεριαλιστικής ηγεμονίας τους, που άρχισε να μπαίνει σε τροχιά αμφισβήτησης.
Στόχος της πολεμικής επιχείρησης των ΗΠΑ η αποτροπή ενδεχόμενης βαθιάς ύφεσης;
Ορισμένοι επιχείρησαν ανεπιτυχώς να εμφανίσουν το τρομοκρατικό πλήγμα ως αφετηρία της ύφεσης στις ΗΠΑ και παγκοσμίως ή τουλάχιστον να υπερβάλλουν στην επιταχυντική επίδρασή του στην προϋπάρχουσα οικονομική κρίση. Οι απόψεις αυτές δεν άντεξαν στην αναμέτρησή τους με τον επίσημο αστικό ρεαλισμό. Σε πρόσφατη συνέντευξή του στην ηλεκτρονική έκδοση «OECD Observer» ο Ιγνάθιο Βίσκο, επικεφαλής οικονομολόγων του ΟΟΣΑ, δηλώνει ότι οι άμεσες οικονομικές επιπτώσεις της τρομοκρατικής επίθεσης θα είναι σημαντικές, αλλά μικρότερες σε έκταση από το σεισμό στο Κόμπι της Ιαπωνίας. Ουδείς όμως προβάλλει σήμερα το σεισμό ως παράγοντα της ύφεσης στην Ιαπωνία.
Υπενθυμίζουμε ότι η συζήτηση για τα πιθανά μέσα αποφυγής μιας βαθιάς παρατεταμένης ύφεσης, για προστασία στη μετάδοση της κρίσης από τις αναπτυσσόμενες προς τις αναπτυγμένες (ή και αντίστροφα), για το ρόλο του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας, την ενδεχόμενη φορολόγηση των διασυνοριακών συναλλαγματικών συναλλαγών (φόρος Τόμπιν), για την ενίσχυση της κρατικής και διακρατικής ρύθμισης έχει ενταθεί μετά την εκδήλωση της κρίσης στην Ταϊλάνδη τον Ιούλη 1997.
Θα σημειώσουμε ορισμένα ενδεικτικά και μόνο δεδομένα:
Η πορεία βαθιάς επιβράδυνσης και στη συνέχεια ύφεσης για την οικονομία των ΗΠΑ ήταν διαπιστωμένη πολύ πριν την 11η Σεπτεμβρίου.
Τον περασμένο Αύγουστο διεθνείς οικονομικοί αναλυτές θεωρούσαν τυπική την απόσταση που χώριζε την επιβράδυνση της οικονομίας των ΗΠΑ από την είσοδό της στην πραγματική ύφεση, ενώ οικονομολόγοι όπως ο Μ. Φρίντμαν τη χαρακτήριζαν ήδη ως ύφεση. Είχαν καταγραφεί ήδη στο πρώτο 8μηνο του έτους 400.000 απολύσεις στις μεγάλες διεθνικές (γνωστές ως πολυεθνικές) επιχειρήσεις λόγω περιορισμού των παραγγελιών και προσπάθειάς τους να περιορίσουν τις δαπάνες τους, να συγκρατήσουν την τάση μείωσης του ποσοστού κέρδους.
Από τον περασμένο Μάρτη, τα στοιχεία της FED σημείωναν για πρώτη φορά πτώση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών το έτος 2000.
Την ίδια περίοδο, ύφεση παρουσίαζε η οικονομία στενά συνδεδεμένων με τις ΗΠΑ αναδυομένων αγορών όπως της Αργεντινής, ενώ εμπεδωμένη ήταν πλέον η ύφεση στην οικονομία της Ιαπωνίας.
Η οικονομία στην Ευρωζώνη παρουσίαζε ανησυχητική επιβράδυνση, με μείωση της βιομηχανικής παραγωγής στις μεγαλύτερες οικονομίες της. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, σημειώθηκε σχεδόν στασιμότητα στην εξέλιξη του ΑΕΠ στο α` τρίμηνο του τρέχοντος έτους.
Διεθνείς χρηματοπιστωτικοί οίκοι και οικονομολόγοι διεθνούς εμβέλειας εξέφραζαν ήδη την ανησυχία τους για τον κίνδυνο παγκόσμιας ύφεσης, την αβεβαιότητά τους για ασφαλείς μεσοπρόθεσμες προβλέψεις και την πτωτική αναθεώρηση των βραχυπρόθεσμων εκτιμήσεων.
Μετά την 11η Σεπτεμβρίου δηλώσεις αστών οικονομικών ιθυνόντων συνδέουν την επιτάχυνση της πορείας προς την ανάκαμψη με την εκδήλωση και έκβαση των πολεμικών επιχειρήσεων των ΗΠΑ:
- Ο οίκος χρηματοοικονομικής και βιομηχανικής έρευνας Economy Com. εκτιμούσε ότι όσο ταχύτερα και αποτελεσματικότερα ερχόταν η πολιτική και στρατιωτική αντίδραση, τόσο πιθανότερη είναι η γρήγορη ανάκαμψη του χρηματοοικονομικού και μεταφορικού συστήματος των ΗΠΑ (εφημ. ΗΜΕΡΗΣΙΑ, 22-23/9/2001, πριν την έναρξη των βομβαρδισμών στο Αφγανιστάν).
- Ο Στέφαν Ρόατς, αναλυτής της Morgan Stanley, ισχυρίστηκε ότι το «σοκ» της 11ης Σεπτεμβρίου μπορεί να οδηγήσει στο σενάριο «V - ανάκαμψη» (απότομη ύφεση και εξίσου απότομη ανάκαμψη) αντί για «L - ανάκαμψη» (απότομη ύφεση που διαρκεί χρόνια).
- Αξιοπρόσεκτο είναι ότι οι προβλέψεις των διεθνών χρηματοοικονομικών οίκων για το β' εξάμηνο του 2002 είναι πιο ευνοϊκές για τις ΗΠΑ απ' ό,τι για την οικονομία της Ευρωζώνης.
- Θεωρείται δεδομένη η ανάκαμψη για την πολεμική βιομηχανία των ΗΠΑ, ενώ δημοσιεύονται ειδήσεις περί δοκιμής νέων οπλικών συστημάτων στο Αφγανιστάν.
Αλλα αξιοπρόσεκτα δεδομένα:
Η διακηρυγμένη πρόθεση του Προέδρου Μπους να προχωρήσει σε σημαντικές φορολογικές μειώσεις είχε εγείρει αντιδράσεις, μεταξύ των οποίων και των βραβευμένων με Νόμπελ οικονομολόγων καθηγητών Μοντιλιάνι και Σόλοου (άρθρο τους δημοσιεύτηκε στην International Herald Tribune, στις 10.4.2001).
Μετά την 11η Σεπτεμβρίου δεν υπήρξαν αμφισβητήσεις των μέτρων φορολογικών μειώσεων. Τουναντίον, συναίνεσαν και οι «Δημοκρατικοί» στα προτεινόμενα προς τον Πρόεδρο μέτρα. Γενικεύτηκε η συζήτηση περί επιστροφής στα «Κεϋνσιανά οικονομικά της ύφεσης» με άμεσες κρατικές παρεμβάσεις και επιδοτήσεις, για χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής του αυστηρού ελέγχου του δημοσίου χρέους και των ελλειμμάτων.
Ορισμένες αναλύσεις δείχνουν να «άνοιξε το πράσινο φως» μετά την 11η Σεπτεμβρίου, για απολύσεις εργαζομένων αναλογικά υπέρμετρες της ακύρωσης παραγγελιών. Αναφέρεται η Boeing με «μόλις 42 ακυρώσεις από τις 548 παραγγελίες πολιτικών αεροσκαφών», που δε δικαιολογούν απολύσεις 30.000 εργαζομένων, και μάλιστα με δεδομένη τη δραστηριοποίησή της στην πολεμική βιομηχανία (ΕΠΕΝΔΥΤΗΣ, 6-7/10/2001).
Ολα τα παραπάνω, μαζί με όσα αφορούν τη σχέση Μπιν Λάντεν - CIA, τη στήριξη του τρομοκρατικού πλήγματος από εσωτερικούς μηχανισμούς των ΗΠΑ, μας προβληματίζουν τόσο για τους στόχους όσο και για την πατρότητα του χτυπήματος στις ΗΠΑ.
Αντίσταση και διέξοδος από τα εναλλακτικά σενάρια χειραγώγησης των λαών
Στο παρόν άρθρο, θα μας απασχολήσει επιλεκτικά η χειραγώγηση των εργατικών και λαϊκών δυνάμεων μέσω των εναλλασσόμενων διαχειριστικών πολιτικών επιλογών και των ιδεολογημάτων με τα οποία τα επενδύουν. Ενα από αυτά είναι η λεγόμενη δικαίωση της αντι-νεοφιλελεύθερης πολιτικής, η οποία στηρίζεται στη φιλολογία περί «επιστροφής του Κέυνς».
Απευθυνόμενοι στο μισθωτό εργαζόμενο, στο χαμηλοσυνταξιούχο, στο νέο και τη νέα από την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα, επισημαίνουμε ότι η λεγόμενη «επιστροφή στα Κεϋνσιανά οικονομικά της ύφεσης» δε συνιστά μια ευνοϊκότερη και βιώσιμη για τα λαϊκά στρώματα πολιτική. Αφορά:
α) Τις κρατικές επιδοτήσεις προς επιχειρήσεις ή και την άμεση κρατική δραστηριότητα (π.χ. στην κρατική πολεμική βιομηχανία) με ελαστικότητα στον έλεγχο του δημοσίου χρέους και στα ελλείμματα και επομένως ως προς τον πληθωρισμό.
β) Την κινητοποίηση της κρατικής παρέμβασης για την ανασυγκρότηση πληγέντων κλάδων στρατηγικής σημασίας (π.χ. αερομεταφορές) ακόμη και με κάποιες κρατικοποιήσεις (πχ. αεροδρομίων).
γ) Την προσαρμογή της φορολογίας και ενδεχομένως της επέκταση της επιδότησης προς απολυμένους - ανέργους. Πρόκειται για διαχείριση της πιο ακραίας φτώχειας, διαχείριση του κινδύνου μια απότομη και μαζική εξαθλίωση να πυροδοτήσει αντιδράσεις αμφισβήτησης του συστήματος.
Σε καμιά περίπτωση δεν πρόκειται για υιοθέτηση γενικευμένων πολιτικών που ανεβάζουν συνολικά την τιμή της εργατικής δύναμης, το βιοτικό επίπεδο των εργατικών και λαϊκών δυνάμεων. Ο καιρός αυτός πέρασε ανεπιστρεπτί για τις σημερινές δυνατότητες της καπιταλιστικής αναπαραγωγής. Ηταν αποτέλεσμα της μεγάλης μεταπολεμικής οικονομικής ανάκαμψης που ήρθε λόγω της μεγάλης ύφεσης και καταστροφής, σε συνθήκες γενικευμένου πολέμου.
Δεν είναι τυχαίο ότι στη δεκαετία του 1990 διαπιστώνεται περαιτέρω πόλωση μεταξύ πλούτου και φτώχειας ακόμη και στο εσωτερικό των ΗΠΑ. Διαπιστώνεται σχετική ακόμη και απόλυτη μείωση των διαθεσίμων χαμηλών εισοδημάτων, αλλά και μεσαίων εισοδημάτων στα μεγαλύτερα αστικά κέντρα, κατά τη δεκαετία της περίφημης συνεχούς ανάπτυξης των ΗΠΑ.
Δεν είναι τυχαίο ότι προγράμματα πιο εκτεταμένων παροχών, στηριγμένων στην υπερχρέωση και τον πληθωρισμό, έδωσαν τη θέση τους σε νεοφιλελεύθερα (σε κράτη της Λατινικής Αμερικής κατά τη δεκαετία του 1980).
Την ίδια τάση εκφράζει και η σταθερή εμμονή της κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ για αντιλαϊκή αλλαγή του ασφαλιστικού συστήματος, για επέκταση της ιδιωτικοποίησης στην Υγεία.
Πέραν όλων αυτών, αξίζει να θυμηθούμε ότι ακόμη και η μαζική εξαγορά της εργατικής τάξης, όπως έγινε από το εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα του Χίτλερ, καθιστώντας τη συνένοχο της πολεμικής προετοιμασίας και ιμπεριαλιστικής επίθεσης, τελικά δεν οδηγεί ούτε σε παγιωμένη βελτίωση της θέσης της στο σύστημα ούτε σε λύση των κοινωνικοοικονομικών προβλημάτων της.
Η απαλλαγή πλατιών λαϊκών μαζών από τους μύθους της αστικής ιδεολογίας, είτε αυτοί επενδύονται στο νέο-φιλελεύθερο τύπο διαχείρισης είτε στο νεο-κεϋνσιανό, προβάλλει ως ζήτημα άμεσης προτεραιότητας.
Οπως η παρούσα οικονομική κρίση και το πέρασμα στην ύφεση αποκάλυψε σε ελάχιστο χρόνο το μύθο της «παγκοσμιοποίησης» (ως ανεξέλεγκτη απελευθέρωση των αγορών υπεράνω των κρατών και της κρατικής παρέμβασης) έτσι και οι οικονομικές κρίσεις της δεκαετίας του 1970 (και στη συνέχεια του 1980) είχαν αποκαλύψει το μύθο της σοσιαλδημοκρατικής διαχείρισης. Της διαχείρισης που το κόστος μιας ορισμένης ανόδου της τιμής της εργατικής δύναμης, το μετέθεσε ένα - δυο δεκαετίες αργότερα (με δημόσια υπερχρέωση, αύξηση του πληθωρισμού και στασιμότητα). Κανένας τύπος διαχείρισης δεν μπορεί να απαλλάξει τον καπιταλισμό από τις αντιθέσεις του, από τις κρίσεις και την εσωτερική του ανάγκη τις συνέπειες της κρίσης να τις μεταφέρει στους άμεσους παραγωγούς του κοινωνικού πλούτου, στην εργατική τάξη.
Σε περιόδους που αντικειμενικά κλυδωνίζεται η καπιταλιστική οικονομία σε ένα κράτος, είναι κρίσιμο ζήτημα η στάση του εργατικού κινήματος. Θα βάλει χέρι στη στήριξη ή στην αποσταθεροποίησή του;
Πρώτ' απ' όλα το εργατικό κίνημα σε κάθε κράτος οφείλει να κλείσει τα αυτιά του στις παγίδες αθώων ή μη, προτάσεων από φιλελεύθερα, σοσιαλδημοκρατικά ή «αριστερά» κόμματα, για δυναμικές παρεμβάσεις καλύτερης διαχείρισης του συστήματος, με αλλαγή του Συμφώνου Σταθερότητας στην ΕΕ, με ρυθμίσεις τύπου φόρου Τόμπιν. Να μην αγκιστρωθεί σε τέτοια δολώματα και γίνει ουραγός αστικών πολιτικών επιλογών και συμφερόντων. Να μην απεμπολήσει, στο βωμό της στήριξης ηπιότερων αστικών κυβερνητικών επιλογών, το δικαίωμα και τη δύναμή του για οργανωμένη, μαχητική αντιμονοπωλιακή - αντιιμπεριαλιστική πάλη. Οι εμπειρίες του πρόσφατου παρελθόντος μας πρέπει να γίνουν στοιχείο συνείδησης και δράσης.
Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται πανομοιότυπα. Σήμερα, η εργατική και λαϊκή ανοχή ή συναίνεση στη διαχείριση της κρίσης (εκδηλωμένη ή μελλούμενη), στη διαχείριση του ιμπεριαλιστικού πολέμου, δε θα οδηγήσει σε δεινά προηγούμενης περιόδου αλλά σε πολύ πιο καταστροφικές καταστάσεις. Η μόνη διέξοδος είναι η ανάπτυξη του αντιιμπεριαλιστικού κινήματος, η ρήξη με τα ιμπεριαλιστικά κέντρα και τις αντιλαϊκές κυβερνήσεις σε κάθε κράτος, η ανάπτυξη της ταξικής πάλης σε αντικαπιταλιστική κατεύθυνση για βαθιές ρήξεις και ανατροπές, όταν και όπου διαμορφωθούν οι αντικειμενικές συνθήκες για γενικευμένη αναμέτρηση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου