Ο φιλόσοφος – γιατρός του ποδοσφαίρου

Από Σφυροδρέπανος 

Γράφει ο Βασίλης Κρίτσας //

Την περασμένη βδομάδα συμπληρώθηκαν τέσσερα χρόνια από το θάνατο του Βραζιλιάνου άσου Σόκρατες, του φιλόσοφου-γιατρού του ποδοσφαίρου, που έφυγε πρόωρα, στα 57 του χρόνια, νικημένος από το μεγάλο του πάθος για τον καπνό και το αλκοόλ, που εξασθένησε δραματικά τον οργανισμό του. Και που έμεινε στην ιστορία, όχι μόνο για τα κατορθώματά του εντός γηπέδου, αλλά και για όσα έλεγε ή έκανε εκτός αυτού.
Ο Σόκρατες πρωταγωνίστησε στο περίφημο πείραμα της «Κορινθιανής Δημοκρατίας», στις αρχές της δεκαετίας του 80’, στην Κορίνθιανς, που  κέρδισε τρία τοπικά πρωταθλήματα. Το πιο σημαντικό όμως είναι το ιδιαίτερο μοντέλο λειτουργίας του συλλόγου, όπου κουμάντο έκαναν οι παίκτες κι όλες σχεδόν οι αποφάσεις παίρνονταν κατόπιν καθολικής ψηφοφορίας. Παράλληλα έπαιρναν κάποιες θαρραλέες πολιτικές πρωτοβουλίες ενάντια στη βραζιλιάνικη δικτατορία, φορώντας φανέλες με αναποδογυρισμένα νούμερα ή με συνθήματα του τύπου «δημοκρατία», «θέλω να ψηφίσω για πρόεδρο», κτλ.

Ο Σόκρατες πίστευε πως το θέαμα κι η δημιουργία ήταν πιο σημαντικά για το παιχνίδι από το αποτέλεσμα και τη νίκη με κάθε θυσία. «Πρέπει να απολαμβάνεις, όταν κάνεις τέχνη, και όχι να σκέφτεσαι ‘θα νικήσω’», έλεγε. Και δεν ήταν τυχαία βασικό στέλεχος σε μία από τις πιο θεαματικές Σελεσάο όλων των εποχών, της Βραζιλίας του 82’, που έμεινε όμως έξω από τα ημιτελικά του Μουντιάλ, και προστέθηκε στην αλυσίδα με τις βασίλισσες χωρίς στέμμα, δίπλα στην Ουγγαρία του 54’ και την Ολλανδία της δεκαετίας του 70’.
Είχε υποσχεθεί στο κοινό πως θα παρέμενε στην πατρίδα του και δε θα υπέκυπτε στις Σειρήνες των ευρωπαϊκών συλλόγων, εφόσον περνούσε από τη βουλή της χώρας του μια συνταγματική ρύθμιση για ελεύθερες εκλογές. Η αναθεώρηση δεν έγινε ποτέ, ο Σόκρατες πήγε για ένα χρόνο στην ιταλική Φιορεντίνα, αλλά δεν κατάφερε ποτέ να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις και τους ρυθμούς του σύγχρονου ποδοσφαίρου κι επέστρεψε πολύ γρήγορα στα πάτρια εδάφη.
Θεωρούσε πως υπάρχουν πιο σημαντικά πράγματα από το ποδόσφαιρο, και ξεκίνησε να ασχολείται (περίπου) επαγγελματικά με το τελευταίο, μόνο αφού τελείωσε τις σπουδές του στην Ιατρική. Ενώ σταμάτησε να παίζει κάπου κοντά στα 50 του, όταν έκανε μια τελευταία, γκεστ εμφάνιση σε μία ομάδα της 10ης κατηγορίας της Σκωτίας.
Ξεκίνησε αγώνα ενάντια στο διεφθαρμένο πρόεδρο της βραζιλιάνικης ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας, ενώ είχε ζητήσει να ψηφίζει αμεσοδημοκρατικά ο λαός για την εκλογή του ομοσπονδιακού προπονητή. Ονόμασε το μικρότερο από τα έξι παιδιά του Φιντέλ, προς τιμήν του Κάστρο. Ενώ είχε δηλώσει πως οι άνθρωποι είναι που του δίνουν δύναμη ως δημοφιλή ποδοσφαιριστή: «Εάν ο κόσμος δεν έχει δύναμη να μιλήσει, τότε μπορώ να μιλήσω εγώ εκ μέρους του. Εάν ήμουν στην άλλη πλευρά, όχι με το μέρος του κόσμου, δε θα υπήρχε κανείς να ακούσει τις απόψεις μου». Γι’ αυτό κι ο κόσμος θα το θυμάται πάντοτε με αγάπη.

Ο «γιατρός» (όπως ήταν το παρατσούκλι του, λόγω των σπουδών του) δεν κατάφερε ποτέ να γιατρέψει τον εαυτό του από τα μεγάλα του πάθη (ποτό και τσιγάρο, που τα έκοβε χίλιες φορές, για να τα ξαναρχίσει μετά από λίγες ώρες), ούτε το σύγχρονο ποδόσφαιρο από τις πληγές του: τον επαγγελματισμό, τη σκοπιμότητα και τα συμφέροντα. Κατάφερε όμως με τις πράξεις του και το «αυτοδιαχειριστικό» εγχείρημα της Κορίνθιανς, να ανοίξει εκ νέου το ζήτημα για το «αριστερόστροφο» και το «δεξιόστροφο» ποδόσφαιρο, το ρόλο του παίκτη μες στην ομάδα και την ευχαρίστηση ως αυτοσκοπό, ενάντια στην πάση θυσία επιδίωξη του κέρδους και του αποτελέσματος.