ΤΟ ΣΚΑΦΟΣ «ΝΕΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ» Στις εσχατιές του ηλιακού συστήματος

Σε αναμονή των δεδομένων από το πέρασμα κοντά από την Εσχατη Θούλη της ζώνης Κάιπερ, που έκανε με επιτυχία η διαστημοσυσκευή την Πρωτοχρονιά

Καλλιτεχνική απεικόνιση της διαστημοσυσκευής «Νέοι Ορίζοντες» (πάνω δεξιά με τον Ηλιο στο βάθος) καθώς περνά κοντά από την Εσχατη Θούλη

Ο νάνος πλανήτης Πλούτωνας ήταν ο έσχατος πλανήτης που επισκέφθηκε ανθρώπινο κατασκεύασμα, αλλά όχι το έσχατο ουράνιο σώμα του ηλιακού μας συστήματος. Στο γύρισμα του έτους, το ίδιο σκάφος που επισκέφθηκε τον Πλούτωνα, πέρασε με επιτυχία κοντά από ένα ουράνιο σώμα της ζώνης Κάιπερ, που περιβάλλει το ηλιακό σύστημα. Η διαστημοσυσκευή «Νέοι Ορίζοντες» της NASA χρησιμοποίησε και τα 7 επιστημονικά όργανα που φέρει για να μελετήσει την Εσχατη Θούλη, την οποία πλησίασε σε απόσταση περίπου 3.500 χιλιομέτρων, δηλαδή τρεις φορές πιο κοντά απ' ό,τι είχε περάσει από τον Πλούτωνα το 2015.
Σκοπός του κοντινού περάσματος, που αποτελεί το βασικό στόχο του επεκταμένου προγράμματος της αποστολής «Νέοι Ορίζοντες», είναι η βαθύτερη κατανόηση αυτού του αρχαίου ουράνιου σώματος. Με τα δεδομένα που θα εκπέμψει το σκάφος στη Γη, η επιστημονική ομάδα που το ελέγχει θα χαρτογραφήσει την επιφάνεια της Εσχατης Θούλης σε αποχρώσεις του γκρι, σε έγχρωμους χάρτες και σε συνθέσεις που θα αναδεικνύουν τα επιμέρους χαρακτηριστικά της. Θα ελέγξει για ύπαρξη τυχόν βράχων - δορυφόρων της Θούλης, ή δακτυλίων, για ίχνη ατμόσφαιρας και για την αλληλεπίδραση αυτού του ουράνιου σώματος με τον ηλιακό άνεμο σε τόσο μεγάλη απόσταση από τον Ηλιο. Οι κοντινότερες φωτογραφίες από την Εσχατη Θούλη αναμένεται να είναι πιο λεπτομερείς από τις καλύτερες φωτογραφίες του Πλούτωνα, που τράβηξε η διαστημοσυσκευή «Νέοι Ορίζοντες».

Αριστερά, θολή εικόνα της Εσχατης Θούλης, από τις πρώτες που έστειλε η διαστημοσυσκευή «Νέοι Ορίζοντες» καθώς την πλησίαζε και δεξιά εκτίμηση για τον άξονα περιστροφής της

Το πέρασμα κοντά στην Εσχατη Θούλη ήταν πιο δύσκολο από εκείνο του Πλούτωνα, καθώς ο μικρός αστεροειδής βρίσκεται ένα δισεκατομμύριο χιλιόμετρα πιο μακριά, με αποτέλεσμα ο Ηλιος να έχει τη μισή φωτεινότητα απ' ό,τι είχε στον Πλούτωνα. Ετσι, είναι πιο δύσκολο για τα όργανα του σκάφους να «δουν» το αντικείμενο, ενώ χρειάζονται 90 λεπτά περισσότερα για την επικοινωνία με τη Γη. Επιπλέον, το σκάφος είναι κατά 3 χρόνια μεγαλύτερης ηλικίας και η πυρηνική ηλεκτρογεννήτριά του παράγει λιγότερο ρεύμα, κάνοντας πιο σύνθετη τη ρύθμιση της αλληλουχίας χρήσης των επιστημονικών οργάνων, καθώς δεν μπορούν να λειτουργήσουν όλα ταυτόχρονα. Η Εσχατη Θούλη είναι λιγότερο λαμπρή και 100 φορές μικρότερη από τον Πλούτωνα, με αποτέλεσμα η πλοήγηση προς αυτήν να είναι πολύ δυσκολότερη. Το μήνυμα που έλαβαν από το σκάφος την Πρωτοχρονιά οι επιστήμονες της NASA και δείχνει ότι οι «Νέοι Ορίζοντες» συνεχίζουν σε πλήρη λειτουργία το ταξίδι τους απομακρυνόμενοι πια από την Εσχατη Θούλη, ήταν η ανακουφιστική θετική απάντηση σε όλες αυτές τις δυσκολίες του επεκταμένου τμήματος της αποστολής.
Το ηλιακό σύστημα αποτελείται από τρεις ζώνες: Την εσωτερική ζώνη των πετρωδών πλανητών, τη μέση ζώνη των γιγάντων αερίων και τη ζώνη Κάιπερ, που εκτείνεται από 3 έως 7 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά από τον Ηλιο και περιέχει αμέτρητα μικρά ουράνια σώματα, κατάλοιπα του σχηματισμού του πλανητικού μας συστήματος. Ενα απ' αυτά είναι το 2014 MU69, ή αλλιώς Εσχατη Θούλη (λατινικός όρος που σημαίνει «πέρα από το γνωστό κόσμο») η οποία βεβαίως δεν είναι το τελευταίο (έσχατο) από τα σώματα της ζώνης Κάιπερ. Σε αυτήν την περιοχή κινούνται πολλοί νάνοι πλανήτες, δισεκατομμύρια κομήτες και εκατοντάδες χιλιάδες άλλα αντικείμενα με ενδιάμεσο μέγεθος. Η αποστολή «Νέοι Ορίζοντες» είναι η πρώτη που μελετά από κοντά αυτήν τη μακρινή ζώνη.

Απεικόνιση του σκάφους της αποστολής «Νέοι Ορίζοντες»

Η Εσχατη Θούλη, για την οποία ελάχιστα ήταν γνωστά έως τώρα, θεωρείται ένα «ψυχρό κλασικό αντικείμενο της ζώνης Κάιπερ», που πιθανότατα σχηματίστηκε και παρέμεινε επί δισεκατομμύρια χρόνια στην ίδια τροχιά. Παρατηρήσεις με το διαστημικό τηλεσκόπιο «Χαμπλ», όταν ανακαλύφθηκε, το 2014, έδειξαν ότι έχει σχήμα αράπικου φιστικιού, κοκκινωπό χρώμα, μήκος 30 χιλιομέτρων και είτε αποτελεί συνένωση δύο μικρότερων σωμάτων είτε διπλό σύστημα. Τις οριστικές απαντήσεις σε όλα αυτά τα ζητήματα αναμένεται να δώσουν τα στοιχεία από τους «Νέους Ορίζοντες», που θα έρχονται σταδιακά τα επόμενα χρόνια, καθώς η τεράστια απόσταση της διαστημοσυσκευής από τη Γη σημαίνει χαμηλότερους ρυθμούς μετάδοσης δεδομένων. Το σκάφος, παρότι μετά την Εσχατη Θούλη δεν προβλέπεται να περάσει κοντά από άλλα σώματα της ζώνης Κάιπερ, θα μπορέσει να τα μελετήσει με τρόπους που είναι αδύνατο να μελετηθούν από τη Γη.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: www.nasa.gov