Σοσιαλισμός και συνεταιριστικοποίηση στην αγροτική οικονομία
 |
Αυτή είναι και η ιστορική διαφοροποίησή της, σε σχέση με όλες τις προηγούμενες επαναστάσεις, που έφθαναν μόνο μέχρι την εναλλαγή των εκμεταλλευτριών τάξεων στην πολιτική εξουσία για να αντικαταστήσουν παλιές εκμεταλλευτικές σχέσεις παραγωγής με άλλες, νέες εκμεταλλευτικές σχέσεις παραγωγής. Ετσι καταργήθηκε η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.
Οργανώθηκε συλλογικά η αγροτική παραγωγή με την κολεκτιβοποίηση - συνεταιριστικοποίηση της αγροτιάς. Αρχισε να λειτουργεί ο κεντρικός σχεδιασμός της οικονομίας.
Ετσι άνοιξε ο δρόμος για να υπηρετείται ο βασικός νόμος της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Δηλαδή, να εξασφαλίζεται η μέγιστη ικανοποίηση των διαρκώς αυξανόμενων υλικών και πολιτιστικών αναγκών όλης της κοινωνίας, με την αδιάκοπη αύξηση και τελειοποίηση της σοσιαλιστικής παραγωγής πάνω στη βάση της ανώτερης τεχνικής. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να υπάρξει λαϊκή ευημερία και δημιουργία.
Η κολεκτιβοποίηση και η πορεία εφαρμογής της
«Ο Ρώσος αγρότης πάει για ύπνο στις 6 ή και στις 5 η ώρα το χειμώνα, γιατί δεν μπορεί να αγοράσει πετρέλαιο για να ανάψει τις λάμπες του. Δεν έχει κρέας, αυγά, βούτυρο, γάλα και συχνά ούτε λαχανικά και ζει κυρίως με μαύρο ψωμί και πατάτες. Ζει; Αργοπεθαίνει με την ανεπαρκή ποσότητα τροφίμων που διαθέτει».
 |
Το 1913 η αγροτική οικονομία απασχολούσε πάνω από το 75% του πληθυσμού και αριθμούσε 20 εκατομμύρια αγροτικών νοικοκυριών, από αυτά 30% δίχως ζώα, 34% δίχως εργαλεία οργώματος, 15% δίχως χωράφια. Τα πολύ φτωχά νοικοκυριά έφταναν το 65% του γενικού συνόλου, τα μεσαία το 20%, των εύπορων αγροτών (κουλάκοι) το 15%. Στους γαιοκτήμονες, στους αυλικούς και στα μοναστήρια ανήκε το 42% της γης και στους αγρότες 58% και από αυτά το 37% στους κουλάκους. Περισσότερο από 88% της καλλιεργήσιμης έκτασης κάλυπτε η καλλιέργεια σιτηρών. Το κύριο μέρος των εμπορεύσιμων σιτηρών παραγόταν από τα νοικοκυριά των γαιοκτημόνων και των κουλάκων.
Στην προεπαναστατική Ρωσία δεν υπήρχε βιομηχανία κατασκευής τρακτέρ και αυτοκινήτων. Η παραγωγή αγροτικών μηχανών γινόταν σε μικρά χειροτεχνικά και ημιχειροτεχνικά εργαστήρια και μεγάλο μέρος των αγροτικών μηχανών και εργαλείων αγοράζονταν από το εξωτερικό.
Το Διάταγμα για τη Γη
 |
Από το 1921, η σοβιετική εξουσία είχε επικεντρώσει τις προσπάθειές της στον κύριο στόχο που ήταν η επαναλειτουργία της βιομηχανίας σε νέα σοσιαλιστική βάση. Ταυτόχρονα, επιδίωξε την ανασυγκρότηση των παραγωγικών δυνάμεων στην ύπαιθρο, μέσω της δημιουργίας και ένταξης των μικρών ατομικών νοικοκυριών σε συνεταιρισμούς.
Βασικό κίνητρο για την όσο το δυνατόν πιο γρήγορη ανάπτυξη της αγροτικής παραγωγής, ήταν η αναγκαιότητα να τροφοδοτούνται με επαρκείς ποσότητες τροφίμων ο αστικός πληθυσμός (εργάτες στη βιομηχανία κ.ά.). Η ικανοποίηση των αναγκών όλης της χώρας ώστε να προχωρά η εκβιομηχάνιση. Ετσι, θα ξεπερνιόταν και η καθυστέρηση της αγροτικής οικονομίας, αφού, μέχρι τότε, τα ατομικά νοικοκυριά σε πολλές περιπτώσεις δεν εξασφάλιζαν ούτε καν την απλή αναπαραγωγή, τη δυνατότητα δηλαδή με την παραγωγή των προϊόντων τους να ζήσουν και να μπορούν να δουλέψουν και την επόμενη μέρα.
Νέα μέτρα για την οργάνωση της μεγάλης σοσιαλιστικής καλλιέργειας
Στα τέλη του 1917 - αρχές 1919 άρχισαν να δημιουργούνται στο χωριό κολεκτιβιστικά νοικοκυριά. Πριν την έναρξη της μαζικής κολεκτιβοποίησης τα ατομικά νοικοκυριά κατείχαν το 97,3% της καλλιεργήσιμης έκτασης, και τα κολχόζ και σοβχόζ το 2,7%. Στο Πρόγραμμα του Κόμματος που ψηφίστηκε στο 8ο συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Ρωσίας (μπολσεβίκοι) το 1919 αναφερόταν πως η σοβιετική εξουσία, αφού ολοκλήρωσε την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας της γης, θα εισηγηθεί μια σειρά μέτρα για την οργάνωση της μεγάλης σοσιαλιστικής καλλιέργειας.
 |
Γράφει ο Β. Ι. Λένιν το Γενάρη του 1923 σε άρθρο του στην «Πράβντα» που πρωτοδημοσιεύτηκε το Μάη του ίδιου χρόνου: «Τώρα έχουμε το δικαίωμα να πούμε ότι η απλή ανάπτυξη του συνεταιρισμού στη χώρα μας είναι ταυτόσημη (με τη "μικρή εξαίρεση" που τονίσαμε παραπάνω) (σ.σ. εννοεί τις προσωρινές και με όρους εκχωρήσεις που παραχωρεί εθελοντικά το εργατικό κράτος στο ιδιωτικό εμπόριο στο πλαίσιο της Νέας Οικονομικής Πολιτικής - ΝΕΠ) με την ανάπτυξη του σοσιαλισμού και ταυτόχρονα είμαστε αναγκασμένοι να παραδεχτούμε ότι άλλαξε ριζικά όλη η άποψή μας για το σοσιαλισμό. Η ριζική αυτή αλλαγή βρίσκεται στο γεγονός ότι πριν, το κέντρο βάρους το ρίχναμε, και ήμασταν υποχρεωμένοι να το ρίχνουμε, στην πολιτική πάλη, στην επανάσταση, στην κατάκτηση της εξουσίας κτλ. Τώρα όμως το κέντρο βάρους αλλάζει και μετατοπίζεται στην πολιτιστική δουλιά. Είμαι έτοιμος να πω ότι το κέντρο βάρους μετατοπίζεται στην πολιτιστική δουλιά, αν δεν υπήρχαν οι διεθνείς σχέσεις, αν δεν ήμασταν υποχρεωμένοι να παλεύουμε για τις θέσεις μας σε διεθνή κλίμακα. Αν όμως αφήσουμε αυτό το ζήτημα κατά μέρος και περιοριστούμε στις εσωτερικές οικονομικές σχέσεις, τότε πραγματικά το κέντρο βάρους της δουλιάς μας πέφτει τώρα στην πολιτιστική δουλιά».
Σε άλλο σημείο του ίδιου άρθρου αναφέρει: «...Και η πολιτιστική αυτή δουλιά στην αγροτιά, σαν σκοπός οικονομικός, αποσκοπεί ακριβώς στην οργάνωση σε συνεταιρισμούς. Οταν οργανωθεί όλος ο πληθυσμός σε συνεταιρισμούς, θα στεκόμασταν ήδη και με τα δυο μας πόδια σε σοσιαλιστικό έδαφος».
Τα κολχόζ
 |
Το 1971 ήταν μεγαλύτερο σε σύγκριση με πάλι με το 1913 κατά 12 φορές. Στην προεπαναστατική Ρωσία, οι χωρικοί πλήρωναν υπέρογκους φόρους και άλλες εισφορές που έφταναν περίπου το 20% του εισοδήματός τους. Μετά την Οχτωβριανή επανάσταση και σταδιακά το ποσοστό αυτό έπεσε στο 3%!
Μεταξύ 1918 και 1972, τα κολχόζ, οι κολχόζνικοι, συνεισέφεραν στο χτίσιμο κατοικιών σε 83,8 εκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα. Επίσης, κατασκευάστηκαν λέσχες και κτίρια για παιδιά της προσχολικής ηλικίας, σχολεία, νοσοκομεία, πολυκλινικές. Η διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων είναι πλέον σύνηθες φαινόμενο.
Στην προεπαναστατική Ρωσία, η πλειονότητα των παιδιών των χωρικών δεν είχε τη δυνατότητα να φοιτήσει ούτε στο δημοτικό σχολείο. Ολα τα παιδιά των κολχόζνικων φοιτούν υποχρεωτικά για 8 χρόνια και εισάγεται έτσι η υποχρεωτική μέση εκπαίδευση.
Οξυνση των αντιθέσεων
Σε όλη αυτή τη διαδικασία, οι αντιθέσεις που ήδη υπάρχουν και που οξύνονται αποτελούν έναν συνεχή κίνδυνο στην προσπάθεια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Αλλωστε, η αντίθεση πνευματικής - χειρωνακτικής εργασίας, πόλης - χωριού, δεν έχουν εξαλειφθεί. Η εργατική τάξη και η αγροτιά (κολχόζ) έχουν διαφορετική σχέση με το παραγόμενο προϊόν. Συνυπάρχει η κοινωνική ιδιοκτησία με τη συνεταιριστική, αλλά ενώ το παραγόμενο προϊόν από την κοινωνική ιδιοκτησία ανήκει σε όλη την κοινωνία, το παραγόμενο προϊόν από τη συνεταιριστική ανήκει στους συνεταιρισμένους που το ανταλλάσσουν με την υπόλοιπη κοινωνία μέσω εμπορευματικών σχέσεων. Στην κοινωνική οργάνωση της εργασίας συνυπάρχει η κοινωνική εργασία και η συλλογική - συνεταιριστική εργασία.
Τον Απρίλη του 1929, ο Ιωσήφ Στάλιν, στο λόγο του στην Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του Πανενωσιακού Κομμουνιστικού Κόμματος (Μπολσεβίκοι) της ΕΣΣΔ, αναφέρει:
«Το σαμποτάζ των αστών αποτελεί αναμφισβήτητη απόδειξη, για το ότι τα καπιταλιστικά στοιχεία κάθε άλλο παρά κατέθεσαν τα όπλα και ότι συγκεντρώνουν δυνάμεις για νέες επιθέσεις ενάντια στη Σοβιετική εξουσία. Οσον αφορά τα καπιταλιστικά στοιχεία του χωριού, ακόμα περισσότερο δεν πρέπει να θεωρείται τυχαία η επίθεση των κουλάκων ενάντια στη σοβιετική πολιτική των τιμών που συνεχίζεται για δεύτερο κιόλας χρόνο. Πολλοί, ως τώρα ακόμα, δεν μπορούν να εξηγήσουν γιατί ο κουλάκος ως τα 1927 παρέδιδε αυθόρμητα τα σιτηρά του, ενώ ύστερα από το 1927 έπαψε να τα παραδίνει αυθόρμητα.
Ομως στο περιστατικό αυτό δεν υπάρχει τίποτα το παράξενο. Αν νωρίτερα ο κουλάκος ήταν ακόμα σχετικά αδύνατος, αν δεν είχε τη δυνατότητα να οργανώσει σοβαρά το νοικοκυριό του, πράγμα που τον ανάγκαζε να βγάζει στην αγορά όλα ή σχεδόν όλα τα πλεονάσματα της παραγωγής του σε σιτηρά, τώρα, ύστερα από μια σειρά χρόνια καλής σοδειάς, αφού κατόρθωσε να βάλει μπρος το νοικοκυριό του, αφού κατάφερε να συγκεντρώσει τα απαραίτητα κεφάλαια, απόχτησε τη δυνατότητα να βάζει στην μπάντα δημητριακά, αυτό το συνάλλαγμα των συναλλαγμάτων, σαν εφεδρεία για τον εαυτό του, προτιμώντας να φέρνει στην αγορά κρέας, βρώμη, κριθάρι και άλλα δευτερεύοντα προϊόντα. Θα 'ταν γελοίο να ελπίζουμε τώρα ότι μπορούμε να πάρουμε θεληματικά σιτηρά από τον κουλάκο. Να, πού βρίσκεται η ρίζα της αντίστασης, που προβάλλει σήμερα ο κουλάκος στην πολιτική της Σοβιετικής εξουσίας».
Για να σχηματίσουμε μια εικόνα της κατάστασης στην αγροτική παραγωγή, παραθέτουμε τα εξής στοιχεία:
- Το φθινόπωρο του 1924 έπειτα από μια αρκετά ισχνή συγκομιδή, το κράτος δεν κατορθώνει να αγοράσει τα δημητριακά στην καθορισμένη τιμή. Οι κουλάκοι και οι ιδιώτες έμποροι τα αγοράζουν στην τιμή της ελεύθερης αγοράς, υπολογίζοντας να κερδοσκοπήσουν με την άνοδο των τιμών την άνοιξη και το καλοκαίρι.
- Το Μάη του 1925, το κράτος αναγκάζεται να διπλασιάσει τις τιμές αγοράς σε σχέση με το Δεκέμβρη του 1924. Εκείνη τη χρονιά υπάρχει μια καλή συγκομιδή. Η ανάπτυξη της βιομηχανίας στις πόλεις επιφέρει αυξημένη ζήτηση σιτηρών. Οι πιο πλούσιοι αγρότες αρνούνται να πουλήσουν το στάρι τους.
- Το 1926 η συγκομιδή των σιτηρών φτάνει τους 76,8 εκατομμύρια τόνους, ενώ ήταν 72,5 την προηγούμενη χρονιά. Το κράτος πραγματοποιεί τις προμήθειές του σε τιμές χαμηλότερες απ' ό,τι του 1925.
- Το 1927 η συγκομιδή πέφτει στα επίπεδα του 1925. Οι ιδιώτες έμποροι που ελέγχουν το μισό εμπόριο κρεάτων στις πόλεις πλουτίζουν. Οι κουλάκοι που έχουν ενισχύσει τη θέση τους, φυλάνε το στάρι και προσδοκούν να προκαλέσουν μια πιο μεγάλη άνοδο των τιμών.
- Μεταξύ 1ης Οκτώβρη και 1927 και 1929 οι τιμές των αγροτικών προϊόντων ανεβαίνουν κατά 25,9%. Η τιμή του σταριού στην ελεύθερη αγορά ανεβαίνει κατά 289%.
Μπροστά σε αυτή την κρίσιμη κατάσταση, στα τέλη του 1929 ξεκινά το στάδιο της καθολικής κολεκτιβοποίησης που χαρακτηρίζεται με τη μαζική είσοδο των αγροτών στα κολχόζ. Από τις πόλεις στάλθηκαν για μόνιμη εργασία 25.000 πρωτοπόροι εργάτες, ενώ οι κολεκτίβες των εργοστασίων αναλαμβάνουν την καθοδήγηση των κολχόζ.
Η έως τότε πείρα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ υπαγόρευε ότι βασική οργανωτική μορφή της συγκρότησης των κολχόζ πρέπει να είναι ο γεωργικός παραγωγικός συνεταιρισμός. Στους γεωργικούς παραγωγικούς συνεταιρισμούς κοινωνικοποιούνταν η εργασία, η γη και όλα τα βασικά παραγωγικά μέσα. Στην ατομική ιδιοκτησία των αγροτών του κολχόζ παρέμεναν οι κατοικίες τους, η μικρή κινητή περιουσία τους και για τις ανάγκες τους τόσα ζώα, όσα προέβλεπε ο κανονισμός του συνεταιρισμού. Για το ατομικό τους νοικοκυριό μπορούσαν να καλλιεργούν ένα μικρό κλήρο - αγρόκτημα.
Μεταξύ Σεπτέμβρη και Δεκέμβρη του 1930, πραγματοποιείται μια προπαγανδιστική εκστρατεία για τα κολχόζ. Από την 1η Σεπτέμβρη έως τις 31 Δεκέμβρη του 1930, 1.120.000 οικογένειες προσχωρούν στα κολχόζ. Το 25,9% των οικογενειών έχει πια επιλέξει τη συνεταιριστική γεωργία. Μεταξύ Ιούνη 1930 και Ιούνη 1931, το δεύτερο κύμα κολεκτιβοποίησης ανεβάζει το ποσοστό των κολεκτιβοποιημένων νοικοκυριών από 23,6 σε 57,1%.
Από τον Ιούνη του 1935 έως τον Ιούνη του 1936, σημειώνεται άνοδος από 83,2 σε 90,3% και ολοκληρώνεται ουσιαστικά η κολεκτιβοποίηση της γεωργίας.
Γενικά, η σοβιετική εξουσία αντιμετώπισε με επιτυχία τα προβλήματα ανόρθωσης της βιομηχανίας και της αγροτικής παραγωγής και των μεταφορών. Εθεσε τις βάσεις της σοσιαλιστικής παραγωγής με θεαματικούς ρυθμούς ανάπτυξης και σε συνθήκες όξυνσης της αντιπαράθεσης ανάμεσα στις σοσιαλιστικές και τις καπιταλιστικές δυνάμεις (κουλάκοι και τμήμα της διανόησης, που προέρχεται από την κυρίαρχη τάξη).
Οι συγκεκριμένες συνθήκες (περικύκλωση, απειλή πολέμου σε συνδυασμό με τη μεγάλη καθυστέρηση) επέβαλαν ταχύτατους ρυθμούς στην προώθηση της κολεκτιβοποίησης, που σε ορισμένες περιοχές προκάλεσαν κοινωνικές τριβές και δυσκολίες στη συμμαχία της εργατικής τάξης και της μεσαίας αγροτιάς κατά του καπιταλισμού.
Η ισχυρή βιομηχανία βασικός παράγοντας της επιτυχίας
Οι επιτυχίες της κολεκτιβοποίησης της αγροτικής οικονομίας και η οργανωτική οικονομική στερέωση των πρώτων κολχόζ επιτεύχθηκαν χάρη στη δημιουργία ισχυρής βιομηχανίας τρακτέρ και άλλων γεωργικών μηχανών.
Το 1924 στο εργοστάσιο Κράσνι Πουτίλοβετς, οργανώθηκε αλυσιδωτή παραγωγή τροχοφόρων τρακτέρ. Μπήκαν επίσης σε λειτουργία τα εξής εργοστάσια κατασκευής τρακτέρ: το 1930 στο Στάλινγκραντ, το 1931 στο Χάρκοβο και το 1933 στο Τσελιαμπίνσκ. Στα χρόνια του 1ου πεντάχρονου πλάνου (1929 - 1932) η αγροτική οικονομία της χώρας εφοδιάστηκε με 153.900 τρακτέρ από τα οποία τα 94.300 κατασκευάστηκαν στην ΕΣΣΔ.
Το 1932 η αγροτική οικονομία της ΕΣΣΔ διέθετε 148.000 τρακτέρ και 14.000 θεριζοαλωνιστικές μηχανές σιτηρών και το 1940, αντίστοιχα 684.000 και 182.000. Το 1929 η κυβέρνηση ίδρυσε τους Μηχανοτρακτερικούς Σταθμούς (ΜΤΣ) οι οποίοι έπαιξαν τεράστιο οργανωτικό ρόλο στην πάλη για τη σοσιαλιστική αναδιοργάνωση του χωριού και την εδραίωση της συμμαχίας της εργατικής τάξης με την αγροτιά.
Η κοινή Ολομέλεια της ΚΕ και της ΚΕΕ του Κόμματος που συνήλθε τον Ιανουάριο του 1933 τόνισε πως στην αγροτική οικονομία της χώρας λύθηκαν ζητήματα τεράστιας σημασίας. Διαλύθηκε το στρώμα των κουλάκων υποσκάφτηκαν οι ρίζες του καπιταλισμού και παράλληλα, εξασφαλίστηκε η νίκη του σοσιαλισμού στο χωριό και τα κολχόζ μετατράπηκαν σε γερό στήριγμα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Η δημιουργία των κολχόζ επέτρεψε τα χρόνια του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου (1941 - 1945) να εξασφαλιστεί ο αδιάκοπος εφοδιασμός του στρατού και του πληθυσμού με τρόφιμα και η βιομηχανία με τις απαραίτητες πρώτες ύλες. Και μετά τη λήξη του πολέμου να αποκατασταθεί η ρημαγμένη αγροτική οικονομία, της οποίας ο όγκος παραγωγής το 1949 έφτανε στο επίπεδο του 1940.
Μέχρι το 1955 πραγματοποιήθηκε μεγάλη εργασία για την οργανωτική εδραίωση των κολχόζ και τη συνένωσή τους με τα μεγάλα νοικοκυριά. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να μειωθεί ο αριθμός τους, αυξήθηκε όμως η οικονομική τους δύναμη.
Το σύστημα των κολχόζ από πολιτική άποψη εδραίωσε το Σοβιετικό κράτος και την κύρια βάση του τη συμμαχία των εργατών και αγροτών. Από οικονομική άποψη έδωσε τη δυνατότητα στην αγροτική οικονομία να αναπτυχθεί πάνω σε σύγχρονη υλική βάση. Από κοινωνική άποψη απελευθέρωσε την εργαζόμενη αγροτιά από την εκμετάλλευση και τη φτώχεια.
Ολ' αυτά ως αυτή την περίοδο αρχές της 10ετίας του '50. Στην πορεία οι δυσκολίες στην άνοδο της αγροτικής παραγωγής αντιμετωπίστηκαν όχι από τη σκοπιά της προώθησης των σοσιαλιστικών σχέσεων και στην αγροτική παραγωγή με τη συνεταιριστική μορφή ιδιοκτησίας. Αλλωστε το ζήτημα των καθυστερήσεων στην παραγωγικότητα και την ανάπτυξη της αγροτικής παραγωγής προϋπήρχε. Αντιμετωπίστηκε όμως σε βάρος της κοινωνικής ιδιοκτησίας που θα έπρεπε να αντικαταστήσει τη συνεταιριστική σε μια πορεία. Ετσι ενώ τα μέσα παραγωγής (τρακτέρ, θεριζοαλωνιστικές μηχανές και άλλα μηχανικά καλλιεργητικά μέσα, οι Μηχανοτρακτορικοί σταθμοί όπως ονομάζονταν), ήταν κοινωνική ιδιοκτησία, στα 1957 παραδόθηκαν στα κολχόζ. Τώρα οι συνεταιρισμένοι αγρότες έγιναν και ιδιοκτήτες μέσων παραγωγής. Απόκτησαν ιδιοκτησία. Αυτό ήταν πορεία προς τα πίσω σε βάρος των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής, σε βάρος του σοσιαλισμού. Που δείχνει ότι η κομματική και κρατική ηγεσία στην ΕΣΣΔ αντί να λύνει ζητήματα προς τα μπρος, να εξαλείφει παράγοντες που στήριζαν τις εμπορευματικές σχέσεις έπαιρνε μέτρα ενίσχυσής τους.
Πώς προσεγγίζουμε το ζήτημα
Σχετικά μ' αυτό το ζήτημα, στη Διακήρυξη της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 90χρονα της Μεγάλης Οχτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης γίνεται η παρακάτω εκτίμηση.
«Πρέπει να επισημανθεί ότι: Ουσιαστική διαφορά μεταξύ καπιταλισμού και σοσιαλισμού - κομμουνισμού είναι ότι οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής γεννήθηκαν στα σπλάχνα της φεουδαρχίας, ενώ οι σοσιαλιστικές - κομμουνιστικές δεν μπορούν να γεννηθούν στα σπλάχνα του καπιταλισμού, γιατί έρχονται σε σύγκρουση με κάθε μορφή εκμετάλλευσης.
Η επαναστατική εργατική εξουσία πρέπει να ανατρέψει ριζικά και να αναμορφώσει όλες τις κοινωνικές σχέσεις που κληρονόμησε από τον καπιταλισμό, να οικοδομήσει συνειδητά τον νέο τρόπο παραγωγής, λύνοντας τις κοινωνικές αντιθέσεις προς όφελος της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Γι' αυτό συναντά μεγάλες δυσκολίες στην οικοδόμηση, επέκταση, πλήρη ανάπτυξη και κυριαρχία των νέων σχέσεων παραγωγής και κατανομής. Τέτοιες δυσκολίες δε συνάντησε ο καπιταλισμός.
Η σοσιαλιστική κοινωνία φέρνει σε όλα τα επίπεδα έντονα τα σημάδια της καπιταλιστικής κοινωνίας, από την οποία προέκυψε. Στο σοσιαλισμό εξαλείφεται η ταξική εκμετάλλευση, αλλά όχι και κάθε κοινωνική ανισότητα και διαστρωμάτωση, που αντανακλώνται στη συνείδηση, στη στάση ζωής. Κατά τη σοσιαλιστική οικοδόμηση πρέπει να εξαλειφθούν και οι διαφορές ανάμεσα στην πόλη και το χωριό, ανάμεσα στη χειρωνακτική και την πνευματική εργασία. Μόνο τότε θα μπορούμε να πούμε ότι καρφώσαμε "το τελευταίο καρφί στο φέρετρο της καπιταλιστικής κοινωνίας, που τη θάβουμε εμείς", όπως έγραψε ο Λένιν.
Η πάλη για τη θεμελίωση και ανάπτυξη της νέας κοινωνίας καθοδηγείται από την επαναστατική εργατική εξουσία με πυρήνα της το Κομμουνιστικό Κόμμα, που δρα συνειδητά με βάση τους νόμους κίνησης της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Επομένως, η επιστημονικότητα και ταξικότητα της πολιτικής του Κομμουνιστικού Κόμματος, η ανάπτυξη της θεωρίας του επιστημονικού σοσιαλισμού - κομμουνισμού, πρώτα απ' όλα από το Κομμουνιστικό Κόμμα, είναι αδήριτη προϋπόθεση της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Σε αυτό το καθήκον δεν αντεπεξήλθαν με επιτυχία τα κόμματα εξουσίας. Και στο βαθμό που η πολιτική της σοσιαλιστικής εξουσίας δεν έλυνε προς όφελος της σοσιαλιστικής οικοδόμησης τις αντιθέσεις, αυτές εξελίχθηκαν σε ανταγωνιστικές. Δεν επιβεβαιώθηκε η οπορτουνιστική θεωρία ότι μη ανταγωνιστικές αντιθέσεις δεν μπορούν να εξελιχθούν σε ανταγωνιστικές.
Μεταπολεμικά, όπως επισήμαινε το 19ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ, παρά τις επιτυχίες που υπήρξαν στην εκπλήρωση του 4ου πεντάχρονου πλάνου (1946 - 1950), υπήρχαν προβλήματα που αφορούσαν στον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη μέσων παραγωγής, στη διεύθυνση των επιχειρήσεων και στο επίπεδο της κοινωνικής ευημερίας.
Από το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ, το 1956 και μετά, για την επίλυση τέτοιων προβλημάτων υιοθετήθηκαν σταδιακά λαθεμένες θεωρητικές προσεγγίσεις και εφαρμόστηκαν οπορτουνιστικές πολιτικές στην οικονομία, που επεκτάθηκαν στη σοσιαλιστική εξουσία και στις διεθνείς σχέσεις. Ταυτόχρονα, με πρόσχημα την καταπολέμηση της "προσωπολατρίας", ξεδιπλώθηκε μια αχαλίνωτη εκστρατεία κατά της πολιτικής του σοβιετικού κράτους επί Στάλιν, άνοιξε ο δρόμος για τη μεγάλη δεξιά οπορτουνιστική στροφή του παγκόσμιου Κομμουνιστικού Κινήματος.
Αντί να ενισχυθούν οι σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής/ κατανομής, ενισχύθηκαν οι εμπορευματικές, δυνάμει καπιταλιστικές, σχέσεις. Αρχισε να υποχωρεί ο κεντρικός σχεδιασμός και να διαβρώνεται η κοινωνική ιδιοκτησία. Σημαντικό μέρος των αγροτικών προϊόντων της ατομικής και συνεταιριστικής παραγωγής πουλιόταν ελεύθερα στην αγορά, δηλαδή με ανώτατο όριο στη διακύμανση των τιμών. Ακόμα πιο έντονη ήταν η κοινωνική διαφοροποίηση στη βιομηχανία. Ο παράνομος πλουτισμός, το λεγόμενο "σκιώδες κεφάλαιο", επιδίωκε τη νόμιμη λειτουργία του ως κεφάλαιο στην παραγωγή, δηλαδή επιδίωκε την παλινόρθωση του καπιταλισμού. Επέδρασε στο Κόμμα, ενισχύοντας την οπορτουνιστική διάβρωση και το σοσιαλδημοκρατικό εκφυλισμό.
Ο υποκειμενισμός στην εκτίμηση της πορείας της σοσιαλιστικής οικοδόμησης ως "αναπτυγμένου σοσιαλισμού" και η ανάπτυξη του οπορτουνισμού, καταγράφηκαν στις εκτιμήσεις του 21ου Συνεδρίου του ΚΚΣΕ, το 1959: "Ο σοσιαλισμός στην ΕΣΣΔ νίκησε ολοκληρωτικά, οριστικά (...) μπήκε στην περίοδο της πλατιάς οικοδόμησης της κομμουνιστικής κοινωνίας". Ενώ το 22ο Συνέδριο, το 1961, ψήφισε το "Πρόγραμμα οικοδόμησης του κομμουνισμού". Στις αλλαγές που έγιναν στο Σύνταγμα του 1977 θεσμοθετήθηκε το "παλλαϊκό κράτος" και το "παλλαϊκό κόμμα".
Η θεωρία του "παλλαϊκού κράτους" επέδρασε παραπέρα στην αλλοίωση των χαρακτηριστικών του κράτους, στην υποβάθμιση του ρόλου της εργατικής τάξης. Αλλοίωσε και το χαρακτήρα της σοσιαλιστικής δημοκρατίας. Ταυτόχρονα, ο προσδιορισμός του κόμματος ως "παλλαϊκού", σήμαινε αλλοίωση του εργατικού χαρακτήρα του.
Στα ντοκουμέντα της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ, τον Ιούλη του 1995, για τις "Αιτίες της ανατροπής του σοσιαλιστικού συστήματος στην Ευρώπη", αναφέρεται ότι "προοδευτικά εξασθένισε ο πρωτοποριακός ρόλος του Κόμματος (...) Στην περίοδο της «περεστρόικα» η κατάσταση στο Κόμμα έφθασε στον εκφυλισμό". Δυνάμεις των ΚΚ, που δε διολίσθησαν συνειδητά προς τον οπορτουνισμό, θεώρησαν ως δεδομένο και αδιαμφισβήτητο τον ηγετικό ρόλο του Κόμματος στην κοινωνία.
Αδυνάτισε σταδιακά και τελικά εξαφανίστηκε ο έλεγχος του Κόμματος από τις εργατικές δυνάμεις. Παραβιάστηκε η αρχή της ισότητας των κομμουνιστών. Διαμορφώθηκαν συνθήκες για να αναπτυχθεί ο καριερισμός των στελεχών.
Η εργατική τάξη, οι λαϊκές μάζες γενικότερα, δεν αρνούνταν το σοσιαλισμό. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα συνθήματα που χρησιμοποίησε η περεστρόικα ήταν "επανάσταση μέσα στην επανάσταση" και "περισσότερος σοσιαλισμός".
Το γεγονός ότι δεν αντέδρασε η εργατική τάξη κατά της αντεπανάστασης, εξηγείται από αυτούς και από άλλους λόγους.
Στο βαθμό που από τις ηγεσίες των Κομμουνιστικών Κομμάτων υιοθετήθηκαν επιλογές που διαβρώνανε τον κοινωνικό χαρακτήρα της ιδιοκτησίας και ενδυνάμωναν το στενό ατομικό συμφέρον, δημιουργούνταν αισθήματα αποξένωσης από την κοινωνική ιδιοκτησία και παράλληλα διαβρωνόταν η συνείδηση. Διευκολυνόταν ο δρόμος για την παθητικότητα και την αδιαφορία.
Η οπορτουνιστική διάβρωση του διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος ήταν μια διαδικασία μακρόχρονη, με βαθιές ρίζες στην καπιταλιστική ανάπτυξη του 20ού αιώνα, που δεν αναλύθηκε έγκαιρα και αντικειμενικά. Η αλληλεπίδραση μεταξύ του οπορτουνισμού στα Κομμουνιστικά Κόμματα αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών και στο ΚΚΣΕ και τα άλλα Κομμουνιστικά Κόμματα εξουσίας χρειάζεται παραπέρα ιστορική διερεύνηση, αναγκαία για την ιδεολογική και πολιτική ισχυροποίηση και ενότητα του Κομμουνιστικού Κινήματος στον 21ο αιώνα.
Το ίδιο αναγκαία είναι η εξαγωγή και αφομοίωση συμπερασμάτων από την ανάπτυξη και εξέλιξη της ταξικής πάλης κατά τη σοσιαλιστική οικοδόμηση του 20ού αιώνα. Η μελλοντική σοσιαλιστική οικοδόμηση με βεβαιότητα θα ξεκινήσει και θα εξελιχθεί σε ανώτερο επίπεδο συγκριτικά με αυτό του 20ού αιώνα. Είναι όμως επίσης βέβαιο ότι θα αναμετρηθεί εξίσου σκληρά με την καπιταλιστική κληρονομιά στο οικονομικό, στο πολιτικό και στο ιδεολογικό επίπεδο.
Σήμερα, για το εργατικό κίνημα στις χώρες του καπιταλισμού, παραμένει το πρόβλημα του μαζικού εγκλωβισμού στις δομές του συστήματος (κοινοβουλευτικές, κυβερνητικού και εργοδοτικού ελέγχου, συνδικαλιστικές, της Τοπικής Διοίκησης και άλλες). Η ισχυρή αστική ιδεολογική επίδραση στο εργατικό κίνημα εκφράζεται και με τον αναθεωρητισμό και τον οπορτουνισμό σε μια σειρά Κομμουνιστικά Κόμματα.
Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, αποδείχνεται ότι ο ταξικός αγώνας δεν μπορεί να είναι κυρίως αμυντικός, για τη διαφύλαξη κάποιων κατακτήσεων, τη στιγμή που αλλάζουν οι άμεσες ανάγκες τόσο του κεφαλαίου όσο και της εργατικής τάξης. Αποτελέσματα άμεσα και κυρίως προοπτικής μπορεί να δώσει μόνο η πολιτικοποίηση της δράσης, με αιτήματα που συγκρούονται με τη στρατηγική του κεφαλαίου, διεκδικούν τον παραγόμενο πλούτο σε όφελος των άμεσων παραγωγών του και ταυτόχρονα προετοιμάζουν τον υποκειμενικό παράγοντα για την κατάκτηση της εξουσίας. Τέτοιοι αγώνες μπορούν να διαμορφώνουν συσχετισμούς δυνάμεων υπέρ της εργατικής τάξης και των δυνάμει συμμάχων της, των λαϊκών στρωμάτων.
Από τα κορυφαία καθήκοντα του κομμουνιστικού ιδεολογικού μετώπου είναι να αποκατασταθεί στα μάτια των εργαζομένων η αλήθεια για το σοσιαλισμό του 20ού αιώνα, χωρίς εξιδανικεύσεις, αντικειμενικά και απαλλαγμένη από τις συκοφαντίες της αστικής τάξης. Η υπεράσπιση των νομοτελειών του σοσιαλισμού και ταυτόχρονα η υπεράσπιση της προσφοράς του σοσιαλισμού του 20ού αιώνα, απαντούν στις οπορτουνιστικές θεωρίες περί "μοντέλων" του σοσιαλισμού προσαρμοσμένων στις "εθνικές" ιδιομορφίες, αλλά και στην ηττοπαθή λαθολογία. Η υπεράσπιση αυτής της προσφοράς αποτελεί για το ΚΚΕ κριτήριο στις σχέσεις με άλλα Κομμουνιστικά και Εργατικά Κόμματα, για τη συγκρότηση του κομμουνιστικού πόλου στο διεθνές κίνημα.
Η συκοφαντία και η αντικομμουνιστική σταυροφορία δεν μπορούν να κρύψουν για πολύ την αλήθεια. Ο αντικομμουνισμός, που στοιχείο του είναι και το ξαναγράψιμο της Ιστορίας, αποτελεί και ένδειξη φόβου της αστικής τάξης.
Επιβεβαιώθηκε ότι δεν υπάρχει υπερταξικός ή τρίτος δρόμος ανάπτυξης. Ή θα υπηρετεί τον ιμπεριαλισμό, δηλαδή τη διαχείριση του καπιταλιστικού συστήματος, ή θα υπηρετεί το λαό.
Καταρρίπτονται και αποκαλύπτονται στην πράξη όλοι οι παλαιοί και σύγχρονοι μύθοι: Ο μύθος της "ελεύθερης οικονομίας" και της "ανταγωνιστικότητας", του "εκσυγχρονισμού", της "συναίνεσης" και του "κοινωνικού διαλόγου", της "δημοκρατίας των θεσμών", των "μονόδρομων" και της ασφάλειας και του σεβασμού των κυριαρχικών δικαιωμάτων και των συνόρων. Το θέμα είναι ποιος εξουσιάζει, ποιος κυριαρχεί, για ποιον και για ποιο σκοπό.
Η εργατική τάξη και τα φτωχά λαϊκά στρώματα δε θα μείνουν καθηλωμένα στο χτες. Στην εργατική τάξη, ιδιαίτερα στις νέες γενιές της, όπως και στις νέες γενιές των λαϊκών στρωμάτων, αξίζει μόνο ένα μέλλον, αυτό που φοβάται ο ιμπεριαλισμός: Το σοσιαλιστικό - κομμουνιστικό.
Οπως υπογραμμίζεται στο Πρόγραμμα του ΚΚΕ που ψήφισε το 15ο Συνέδριο: "Ο 21ος αιώνας θα είναι ο αιώνας της ανασύνταξης των επαναστατικών δυνάμεων, της απόκρουσης της επίθεσης του διεθνούς κεφαλαίου, της αποφασιστικής αντεπίθεσης. Θα είναι ο αιώνας μιας καινούργιας ανόδου του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος και μιας νέας σειράς κοινωνικών επαναστάσεων"».
ΠΗΓΕΣ:
1. Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια: τόμοι 17, 22.
2. «Εκτιμήσεις και προβληματισμοί για τους παράγοντες που καθόρισαν την ανατροπή του σοσιαλιστικού συστήματος στην Ευρώπη. Η αναγκαιότητα και επικαιρότητα του σοσιαλισμού» Υλικά της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης 15 - 16 Ιούλη 1995 - Εκδ. Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ.
3. «Για το συνεταιρισμό», «Εισήγηση για τα άμεσα καθήκοντα της σοβιετικής εξουσίας» Απαντα Λένιν, τόμοι 36, 43.
4. «Η δεξιά παρέκκλιση στο ΚΚμπ της ΕΣΣΔ» Ι. Στάλιν Απαντα τ. 12
5. «Μια άλλη ματιά στο Στάλιν» Λούντο Μάρτενς - Εκδ. «Σύγχρονη Εποχή».
Του
Κώστα ΠΑΣΑΚΥΡΙΑΚΟΥ
Κώστα ΠΑΣΑΚΥΡΙΑΚΟΥ
ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ
29/8/2010
-- EKTIMHΣEIΣ ΓIA THN OIKONOMIA ΣTHN ΠOPEIA THΣ ΣOΣIAΛIΣTIKHΣ OIKOΔOMHΣHΣ ΣTHN EΣΣΔ
20/12/2009
-- ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΕΣΣΔ
8/11/2009
-- Eκτιμήσεις για την οικονομία στην πορεία της σοσαλιστικής οικοδόμησης
16/12/2007
-- Σοσιαλισμός και συνεταιριστικοποίηση στην αγροτική οικονομία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου