ΡΟΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΧΕΙΡΑΓΩΓΗΣΗΣ ΤΗΣ ΝΕΟΛΑΙΑΣ Τα τηλεπαιχνίδια

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΧΕΙΡΑΓΩΓΗΣΗΣ ΤΗΣ ΝΕΟΛΑΙΑΣ

Τα τηλεπαιχνίδια

Από το κεφάλαιο: «Τηλεόραση: ένας ιδιότυπος τρόπος εθισμού»

5ο Μέρος

Ξεχωριστή θέση στην ιδεολογική παρέμβαση της τηλεόρασης στη νεολαία κατέχουν τα λεγόμενα τηλεπαιχνίδια, που, τα τελευταία χρόνια, αφού εισήχθησαν από πιο αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες (Ολλανδία, Γαλλία, Αμερική κ.ά.), υιοθετήθηκαν στη συνέχεια από όλα τα μεγάλα ελληνικά ιδιωτικά κανάλια σε διάφορες μορφές και παραλλαγές. Καταγράφουμε μερικές από αυτές: Μπιγκ Μπράδερ, Φάρμα, Μπαρ, Γκιμ Σόου, Σερβάιβορ, Σούπερ Αϊντολ, Φέιμ Στόρι και πάει λέγοντας...¹⁹ Οπως και οι άλλες μορφές χειραγώγησης, δεν πρόκειται για μορφές που απευθύνονται αποκλειστικά στη νεολαία, αλλά εκτιμάμε ότι στοχεύουν κυρίως σε αυτή, γιατί διεξάγονται με συμμετοχή ανθρώπων, που στην πλειονότητά τους είναι νέοι, χρησιμοποιούν «νεανικό» ύφος και το κοινό τους αποτελείται από παιδικές, εφηβικές και νεανικές ηλικίες. Παρά τις επιμέρους μορφολογικές διαφοροποιήσεις τους, αυτές οι εκπομπές διέπονται από ορισμένα στοιχεία, στα οποία βρίσκεται και η ουσία της ύπαρξής τους (των εκπομπών). Απαριθμούμε αυτά τα στοιχεία, που διέπονται από έντονο ιδεολογικό φορτίο:

α) Δημιουργείται μια επίφαση δημοκρατίας, μέσω της συμμετοχής των τηλεθεατών, που πραγματοποιείται από τα τηλεφωνικά μηνύματα προς το κανάλι. Με τη διαδικασία αυτή, οι τηλεθεατές αποφασίζουν (ή υποτίθεται ότι αποφασίζουν) για τη συμμετοχή εκείνου ή του άλλου παίκτη. Δε θα πρέπει να ξεχάσουμε ότι, σύμφωνα με τη δήλωση του Γ. Παπανδρέου, η συμμετοχή αυτή είναι ένα παράδειγμα της συμμετοχικής δημοκρατίας. Ετσι, η νεολαία εμπεδώνει τον όρο της δημοκρατίας μακριά από το ταξικό της περιεχόμενο. Βέβαια, αυτό συνέβαινε έτσι κι αλλιώς, αλλά τουλάχιστον η έννοια της δημοκρατίας δεν ήταν απομακρυσμένη από την έννοια της πολιτικής.

β) Η νεολαία, επιπλέον, διαπαιδαγωγείται στην κατάδοση και μάλιστα μπροστά στο πανελλήνιο. Ο κάθε παίκτης δικαιούται να «κριτικάρει» τους συμπαίκτες του μπροστά σε μια κάμερα. Ασφαλώς, δεν πρόκειται για κριτική, αλλά για αλληλοκαρφώματα και ένα είδος χαφιεδισμού. Στη σημερινή εποχή, που κάθε μέσο αξιοποιείται από τον ιμπεριαλισμό για την καταγραφή των πολιτικών πεποιθήσεων, το φακέλωμα, την τρομοκράτηση, αυτού του είδους οι εκπομπές συμβάλλουν σε αυτή την κατεύθυνση. Η συνείδηση των νέων ανθρώπων προετοιμάζεται για να δεχτεί κάθε μορφή φακελώματος ως μια φυσική πραγματικότητα.

γ) Η κατάδοση, όμως, πάει μαζί με την παρακολούθηση. Είναι γνωστό ότι η καταγραφή των πολιτικών φρονημάτων δεν μπορεί να είναι αποτελεσματική, αν δεν είναι αποτελεσματική η παρακολούθηση. Οι «αθώες» κάμερες που έχουν τοποθετηθεί παντού, για τη ρύθμιση υποτίθεται της κυκλοφορίας, κάνουν πραγματικότητα το «Μεγάλο Αδελφό». Αυτό, όμως, δε φτάνει. Η νεολαία πρέπει να μπει για τα καλά στο πνεύμα. Ετσι, στα τηλεπαιχνίδια, περίπου 24 ώρες το εικοσιτετράωρο οι παίκτες παρακολουθούνται. Και αυτό επίσης αντιμετωπίζεται ως μια φυσική πραγματικότητα. Οταν ο νέος θα μπει στην παραγωγή με τις κάμερες να τον παρακολουθούν, για να διαπιστώνεται η παραγωγικότητά του ή για το αν είναι «ανατρεπτικό στοιχείο», θα έχει ίσως τρωθεί η συνείδησή του κι ένα τμήμα της νεολαίας θα μένει απαθές μπροστά σε μια τέτοια κατάσταση. Τουλάχιστον, αυτή είναι η επιδίωξη. Πρέπει σε αυτό το σημείο να σημειώσουμε ενδιαφέρουσες αναλογίες με τα εφαρμοζόμενα ή επικείμενα συστήματα αξιολόγησης στην εκπαίδευση. Οπως ακριβώς ο παίκτης του τηλεπαιχνιδιού αξιολογείται από τους καθηγητές (;) του, όπως παρακολουθείται κι ελέγχεται αδιαλείπτως με τρόπο καταπιεστικό, όπως όλα μπαίνουν σε διαδικασία μέτρησης, έτσι επιχειρείται να εφαρμοστεί ένα παρόμοιο μοντέλο και στην εκπαίδευση σε όλες της τις βαθμίδες. Με αδιάκοπη «αξιολόγηση», με μέτρηση των πάντων, με συνεχή έλεγχο. Δεν ξέρουμε αν οι εμπνευστές των τηλεπαιχνιδιών είχαν κάτι τέτοιο στο μυαλό τους, το θέμα είναι ότι αντικειμενικά υπάρχει αυτή η αντιστοιχία και θεωρητικά διευκολύνει την αποδοχή της «αξιολόγησης» σε σχολεία και πανεπιστήμια. Δε θα πρέπει επιπλέον να ξεχάσουμε ότι οι κάμερες παρακολούθησης κάνουν όλο και συχνότερα την εμφάνισή τους, τόσο σε ιδιωτικά, όσο και σε δημόσια σχολεία.

δ) Επίσης, μαθαίνει ο νέος πώς «χαράζοντας στρατηγικές», όπως λένε σε αυτά τα τηλεπαιχνίδια, να πατάει επί πτωμάτων, προκειμένου να είναι ο νικητής του παιχνιδιού: Το «ο θάνατός σου η ζωή μου» γίνεται κεντρικό δόγμα. Στο πλαίσιο χάραξης αυτής της «στρατηγικής», νομιμοποιείσαι να παριστάνεις το φίλο με τους υπόλοιπους, να υποκρίνεσαι και να υποσκάπτεις με τον πιο έξυπνο τρόπο τη θέση του άλλου. Ηθικοί ενδοιασμοί δεν πρέπει να υπάρχουν, αφού ο στόχος είναι ένα όχι ευκαταφρόνητο χρηματικό ποσό. Πρέπει, όμως, να φροντίζεις η «στρατηγική σου» να είναι αόρατη, διότι αλλιώς εκτίθεσαι και γίνεσαι αντιπαθής. Το ροκάνισμα του συνανθρώπου νομιμοποιείται, εφόσον είναι διακριτικό...

ε) Το εύκολο και γρήγορο κέρδος είναι ένα από τα σημαντικότερα μηνύματα, που διοχετεύεται στη νεολαία. Η συνταγή είναι πάνω - κάτω η εξής: Συμμετέχεις σε ένα τηλεπαιχνίδι. Εγκλείεσαι για ένα χρονικό διάστημα σε ένα σπίτι. Υπόκεισαι σε διάφορες δοκιμασίες και δυσκολίες. Αν όμως φτάσεις στο τέλος και κερδίσεις, τότε ανοίγουν οι πύλες του ουρανού: Οι δισκογραφικές εταιρίες, η τηλεόραση, ο κόσμος της «σόου μπιζ» σε περιμένουν. Και αυτό συνεπάγεται δόξα και χρήμα. Μάλιστα, δεν είναι και απαραίτητο να κερδίσεις. Για όλους υπάρχει χώρος. Ακόμα και οι χαμένοι μπορούν να κάνουν μια σπουδαία πορεία στο καλλιτεχνικό στερέωμα. Κι όλα αυτά μόνο με λίγους μήνες ταλαιπωρίας. Αν πάλι το παιχνίδι δε σχετίζεται με τις καλλιτεχνικές ανησυχίες των συμμετεχόντων, μπορείς να κερδίσεις 50.000 ευρώ. Δε χρειάζονται πολύχρονες σπουδές, διάβασμα, μόρφωση, καλλιέργεια. Αρκεί να έχεις ένα ταλέντο, να είσαι χαριτωμένος ή και όμορφος. Δε μας ενδιαφέρει τι συμβαίνει στην αγορά εργασίας. Αν υπάρχουν δικαιώματα, αν υπάρχει ανεργία και γιατί υπάρχει, με τι συνθήκες δουλεύει ο εργαζόμενος. Αυτό που έχει σημασία είναι να αρπάξεις την ευκαιρία από τα μαλλιά. Η εργασία δεν είναι δικαίωμα, είναι ευκαιρία, επομένως η εύρεσή της ανάγεται σε ατομική ευθύνη. Εν τέλει, πρόκειται για μηνύματα πλήρως εναρμονισμένα με τη λογική των ατομικών ευκαιριών, που συχνά πυκνά προβάλλεται στο καπιταλιστικό σύστημα: Η εργασία ή η μόρφωση, για παράδειγμα, δεν είναι δικαίωμα. Η πρόσβαση σε αυτά εξαρτάται από τη δυνατότητα υφαρπαγής των παρεχόμενων ευκαιριών.

19. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι στις ελληνικές εκδοχές των τηλεπαιχνιδιών δεν έχουμε ακόμα δει τα χειρότερα. Αναφέρουμε μερικές περιπτώσεις τηλεπαιχνιδιών του εξωτερικού, που σίγουρα έχουν προκύψει από τα πιο νοσηρά μυαλά: Στο παιχνίδι «I bet you will» («στοιχηματίζω ότι θα το κάνεις»), ενός παιχνιδιού που διεξαγόταν στη Ν. Υόρκη, η ομάδα της εκπομπής προσφέρει χρήματα στους περαστικούς, προκειμένου αυτοί να κάνουν τα πιο ακραία πράγματα. Για 200 δολάρια ένας παίκτης μπορεί να γλείψει σιρόπι από τις μασχάλες και τα πόδια μιας άγνωστης. Στην τουρκική έκδοση του Μπιγκ Μπράδερ συμμετέχουν δυο ζευγάρια, τα οποία από την εργασία τους παίρνουν περίπου το καθένα 150 ευρώ. Στόχος μέσα από τη συμμετοχή τους είναι η μέγιστη οικονομία, με αποτέλεσμα ένας από τους παίκτες να πηγαίνει από το σπίτι του τηλεπαιχνιδιού στην εργασία του με τα πόδια, διανύοντας καθημερινά 90 χιλιόμετρα και βαδίζοντας 9 ώρες!!! (Δες αναλυτικότερα www.rwf.gr)

Αναδημοσιεύεται από την ΚΟΜΕΠ, τεύχος 4/2005

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ