Έτσι νικιέται ο εχθρός

   

Συντάκτης: Διότιμος

Με μεγάλη σοφία έβλεπε ο Μπέρτολ Μπρεχτ τους καθημερινούς αγώνες του λαού και τις μεταπτώσεις στην αγωνιστική του διάθεση. Οι σκέψεις του μας δίνουν την εντύπωση, πως ζει και βλέπει, ότι και σήμερα μόνο ένα μικρό μέρος του λαού αγωνίζεται δυναμικά για τη ζωή και τα κοινωνικά προβλήματα.

 

Καταλαβαίνει, πως πολλές φορές η κούραση του αγώνα παίζει ρόλο και το αποτέλεσμα μιας μεγάλης προσπάθειας μπορεί να είναι μηδαμινό. Καταλαβαίνει, πως δε ζυγίζει κάθε άνθρωπος με τον ίδιο τρόπο τους καθημερινούς αγώνες.

“Κάθομαι στ' αυγά μου και τα περιμένω όλα από τους άλλους”.

 Κάποιοι -για παράδειγμα- παρακολουθούν τις κοινωνικές εξελίξεις περιμένοντας κάτι να βγει από τους αγώνες των άλλων. Βρίσκουν χίλιες δυο προφάσεις αποχής από τους αγώνες ενώ στην ουσία κοροϊδεύουν τον ίδιο τους τον εαυτό. Σε άλλους έχει φωλιάσει ο φόβος, πως αν πάρουν μέρος τους αγώνες θα προκαλέσουν τη μήνη των αφεντικών. 'Άλλοι δεν έχουν χρόνο γιατί προτιμούν να κάνουν μια δεύτερη δουλίτσα ή γιατί από τις πολλές έννοιες δεν προλαβαίνουν. Από μόνοι τους αυξάνουν τον εργάσιμο χρόνο τους για να αποσπάσουν την εύνοια του προϊσταμένου ή του αφεντικού. Άλλοι έχουν ποτιστεί με τη μοιρολατρία, με τον ωχαδερφισμό. Τα επιχειρήματά τους είναι διάφορα: ΄”Σήμερα τίποτα δεν καταφέρνει κανείς με τους αγώνες”.“Οι μεγάλοι κάνουν κουμάντο, εμείς δε μπορούμε να κάνουμε τίποτα”. Με ύστερη σκέψη παρακολουθούν όμως τους άλλους που αγωνίζονται ξέροντας, πως ότι το κέρδος των αγώνων θα είναι και δικό τους κέρδος. 

“Εμείς δεν αγωνιζόμαστε, αλλά κι αυτοί που αγωνίζονται τι κερδίζουν;”

          Αλήθεια, τι κερδίζουν αυτοί που αγωνίζονται; Μερικοί μπαίνουν στο στόχαστρο του αφεντικού και σε πρώτη ευκαιρία υφίστανται τις επιπτώσεις. Όχι πάντα. Διότι όταν ο αγώνας είναι οργανωμένος, όταν όλοι αγωνίζονται για έναν και ένας για όλους, όταν ο ένας κρατάει σφιχτά από το χέρι τον άλλον και όλοι μαζί αγωνίζονται σα μια γροθιά τότε οι επιπτώσεις ελαχιστοποιούνται. Η αισιοδοξία, ο δυναμισμός, η αποφασιστικότητα, η αυτοπεποίθηση ανεβαίνουν. Όταν η έκβαση του αγώνα είναι αίσια, τότε ο αγώνας δικαιώνεται. Όταν συμβεί το αντίθετο, τότε αυτοί που κινδυνεύουν περισσότερο είναι οι πρωτοπόροι. Αυτό είναι φυσικό να συμβαίνει σε όλους τους αγώνες, μικρούς και μεγάλους, για την υπεράσπιση του καθημερινού ψωμιού μέχρι την ανατροπή ενός κοινωνικού συστήματος. Οι άνθρωποι πάντοτε αγωνίζονταν για να βελτιώσουν τη θέση τους σε όλα τα εκμεταλλευτικά κοινωνικά συστήματα και υφίστανται τις επιπτώσεις. Νωπός είναι στη μνήμη μας ο ηρωικός αγώνας των χαλυβουργών. Κι αν θέλουμε να ψάξουμε και στο βαθύ παρελθόν, ας θυμηθούμε, ότι πάνω από 1500 εξεγέρσεις δούλων έγιναν από την Ιβηρική μέχρι την Περσία κατά την αρχαιότητα. Το δουλοκτητικό σύστημα μπορεί να μην ανατράπηκε από μία νικηφόρα επανάσταση αλλά στο σάπισμά του, που έγινε σε βάθος αιώνων, καταλυτικό ρόλο έπαιξαν οι αγώνες των δούλων. Έτσι κινείται προς τα μπρος η κοινωνία. Στη Γαλλική επανάσταση πρωτοστάτησε η νεαρή και άπειρη τότε εργατική τάξη αλλά τα οφέλη καρπώθηκε η αστική τάξη. Το αίμα της εργατικής τάξης δεν πήγε χαμένο. Εμπνέει και διδάσκει και τους σημερινούς αγώνες.

“Κι εμείς που αγωνιζόμαστε τι καταφέρνουμε;”

         Η απογοήτευση μερικές φορές χτυπάει κι αυτούς που αγωνίζονται. Ο εκάστοτε συσχετισμός δυνάμεων λειτουργεί πότε θετικά και πότε αρνητικά. Την εποχή που στη Σοβιετική Ένωση οι άνθρωποι εργάζονταν εξάωρο και είχαν όλοι ανεξαιρέτως κοινωνική ασφάλιση, πληρωμένες διακοπές, δωρεάν βρεφονηπιακούς σταθμούς, παιδεία και άλλα προνόμια, η εργοδοσία στις καπιταλιστικές χώρες αναγκάστηκε να κάνει υποχωρήσεις, να χάσει λίγα για να μη τα χάσει όλα. Τότε οι αγώνες είχαν κυρίως θετική έκβαση και γι αυτό ήταν μαζικοί. Μετά την επικράτηση της αντεπανάστασης τη δεκαετία του '90 οι εργοδότες αναθάρρησαν και μέχρι σήμερα παίρνουν πίσω τη μία μετά την άλλη τις κατακτήσεις και τα δικαιώματα των εργαζομένων. Η εργασιακή ζούγκλα από τη μια δημιουργεί αγωνιστικότητα και από την άλλη η σκληρή στάση της εργοδοσίας συχνά οδηγεί στην απογοήτευση.
        Στο σημείο αυτό παρεμβαίνει ο Μπρεχτ και φτιάχνει μια υπέροχη ζωγραφιά: “Ώρα πολλή τον έβλεπαν να λάμπει. Μέχρι το τέλος. Πάλευε να κατακτήσει την ακτή, ώσπου η πτώση του τον γκρέμισε.” Περιγράφει την πάλη με τις υπέρτερες δυνάμεις. Την ίδια άνιση πάλη που τραγουδάει και ο λαός ξεκινώντας από τους Μινώταυρους και Αίαντες της αρχαίας μυθολογίας και φτάνοντας στα μαρμαρένια αλώνια της λαϊκής παράδοσης. Μια τέτοια τιτανομαχία παρακολουθεί ο Μπρεχτ μέχρι τη στιγμή που ο αγωνιστής πέφτει: "Έγινε εκείνο που φοβόταν. Τον εχθρό του δεν μπόρεσε να θανατώσει, κι ο ίδιος δεν έμεινε στη ζωή”. Ο αγωνιστής έπεσε αλλά ο Μπρεχτ δε σταματά. Παρακολουθεί τη συνέχεια. Η μάχη συνεχίζεται. Τη στιγμή που ο ένας αγωνιστής πέφτει ένας άλλος παίρνει τη σκυτάλη. Ο αγώνας συνεχίζεται, αλλά ο συσχετισμός δυνάμεων δεν είναι πια ο ίδιος. Το λέει καθαρά, σταράτα και δυναμικά ο Μπρεχτ.: “Στο συναγωνιστή του όμως άφησε τον εχθρό αδυνατισμένο.” Αυτή είναι η νίκη εκείνου που έπεσε.

“Τίποτα δεν πάει χαμένο”

         Ο Μπρεχτ το έβλεπε καθαρά. Έτσι δίνονταν πάντα οι αγώνες, έτσι δίνονται και σήμερα. Έτσι νικιόταν ο εχθρός, έτσι θα νικηθεί και σήμερα. Ο κάθε εχθρός. Ο ταξικός εχθρός, αυτός που εμποδίζει τον άνθρωπο να βαδίσει ελύθερα προς την απελευθέρωσή του από το άδικο, την καθυστέρηση, τη στέρηση και τη μιζέρια, το ψέμα, το άδικο, τη διαιώνιση της εκμετάλλευσης. Τίποτα τελικά δεν πάει χαμένο. Ο εχθρός όχι μόνο δεν είναι ανίκητος όχι μόνο δεν έχει αστείρευτες δυνάμεις, αλλά η ανάσα του βρωμοκοπάει σαπίλα. Σαπισμένος μέσα κι έξω δεν εγκαταλείπει τη μάχη.. Η ιστορία διδάσκει πως ακόμα και όταν φαίνεται πως έχει ηττηθεί θωρακίζεται με νέα όπλα γίνεται πιο βάρβαρος, πιο επικίνδυνος, πιο θανατηφόρος. Ξερνάει φωτιά και αφήνει πίσω του εκατόμβες θυμάτων. Πολεμάει με νύχια και με δόντια μέχρις εσχάτων. Η ανάσα του όμως βρωμοκοπάει όλο και περισσότερο και κάθε χτύπημα που δέχεται τον καταπονεί, τον αδυνατίζει, τον κάνει πιο ευάλωτο. Μέχρι να έρθει η μέρα που θα γκρεμιστεί, θα ηττηθεί μια για πάντα.