Το πογκρόμ ενάντια στους ανάπηρους πολέμου της Αλβανίας

Το πογκρόμ ενάντια στους ανάπηρους πολέμου της Αλβανίας

Ηρωικές στιγμές από έναν αγώνα, που άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στην Αντίσταση του ελληνικού λαού

«Εγινε μπλόκο στα νοσοκομεία που μένουν οι ανάπηροι πολέμου της Αλβανίας 1940 - 41», «οι ταγματασφαλίτες άρπαξαν τους ανάπηρους».

Σε λίγες μέρες συμπληρώνονται 65 χρόνια από τη νύχτα της 30ής Νοέμβρη του 1943, όταν τα τάγματα ασφαλείας, με τις πλάτες των γερμανοφασιστών κατακτητών, ξεχύθηκαν στα νοσοκομεία της Αθήνας, με ένα άγνωστο μέχρι τότε πογκρόμ ενάντια στους 15.000 ανάπηρους του ελληνοϊταλικού πολέμου. Τους άρπαξαν, τους φόρτωσαν άρον άρον σε αυτοκίνητα και τους παρέδωσαν στους Γερμανούς, στις φυλακές Χαϊδαρίου και Χατζηκώστα.

Με την κατάρρευση του Μετώπου και τη συνθηκολόγηση του Ελληνικού Στρατού, οι ανάπηροι των μετώπων στο μεγαλύτερο ποσοστό τους μαζεύτηκαν στα νοσοκομεία της Αθήνας. Περίπου 15.000 ανάπηροι βρήκαν το πρώτο καταφύγιό τους, σε άθλιες συνθήκες, σε δεκάδες νοσοκομεία της Αθήνας. Από την πρώτη στιγμή, οι ανάπηροι άρχισαν τους αγώνες για την επιβίωσή τους και την υγειονομική περίθαλψή τους. Ιδιαίτερο μέτωπο άνοιξαν ενάντια στους αξιωματικούς - εγκάθετους της δοσίλογης κυβέρνησης που λυμαίνονταν τα νοσοκομεία.

Η κατάσταση στη χώρα άρχισε να γίνεται ανυπόφορη. Πλησίαζε ο χειμώνας 1941 - 42 και το φάσμα της πείνας ήταν ορατό. Το Σεπτέμβρη του 1941, ιδρύθηκε το ΕΑΜ που αμέσως επιδόθηκε σε ένα δύσκολο και επικό αγώνα για την ανύψωση του ηθικού του λαού και την πάλη του για την επιβίωση και τη λευτεριά του. Τα μηνύματα του ΕΑΜ πρώτοι τα πήραν οι ανάπηροι του πολέμου στα νοσοκομεία. Αρχισε η οργάνωση των νοσοκομείων στο ΕΑΜ. Στις 28 Οκτώβρη 1941 πραγματοποιείται η πρώτη οργανωμένη αγωνιστική εκδήλωση. Οι ανάπηροι μαζί με τους φοιτητές καταθέτουν στεφάνια στον Αγνωστο Στρατιώτη κάτω από τα έκπληκτα μάτια των αρχών κατοχής.

Ραχοκοκαλιά το ΚΚΕ

Στιγμιότυπο από εκδήλωση της Συντονιστικής Επιτροπής Αγώνα Αναπήρων, στο μνημείο των 283 εκτελεσμένων στο νοσοκομείο «Σωτηρία»

Στα νοσοκομεία αρχίζει οργασμός οργανωτικής δουλειάς. Συγκροτούνται σε όλα τα νοσοκομεία Επιτροπές, καθώς και παννοσοκομειακή Επιτροπή. Στα νοσοκομεία δεν κατάφεραν ποτέ να εγκατασταθούν οι διοικήσεις που διόρισαν οι κυβερνήσεις των Ράλληδων. Το κίνημα των αναπήρων συντονίζεται με το φοιτητικό κίνημα, με τους δημόσιους υπάλληλους, τους μαγαζάτορες, τους εργαζόμενους.

Σε όλες τις λαϊκές κινητοποιήσεις της Αθήνας για ψωμί και συσσίτια, στις εθνικές επετείους της 25ης του Μάρτη και 28ης Οκτώβρη, στις εθνικές διαδηλώσεις στις 24 Φλεβάρη, 5 και 25 του Μάρτη, 25 Ιούνη και 22 Ιούλη του 1943, προπορεύονταν οι ανάπηροι και τραυματίες του αλβανικού πολέμου με τα αναπηρικά τους καροτσάκια - «μηχανοκίνητες φάλαγγες» τα είχε ονομάσει τότε ο λαός - με τις πατερίτσες ή τα μπαστούνια τους, με τους επιδέσμους ακόμα στα κεφάλια τους, στα μάτια τους και τις νοσοκόμες να σπρώχνουν τα καροτσάκια, να υποβαστάζουν τους κουτσούς ή να οδηγούν τους τυφλούς.

Οι ανάπηροι συντονίζουν και συντάσσουν τις δυνάμεις τους. Καθορίζουν τρία κέντρα δράσης και συμπαράστασης στον αναπτυσσόμενο λαϊκό αγώνα. Λυκαβηττό - Τουρκοβούνια - Κέντρο Αθήνας, προς τα οποία συγκλίνει η δράση τριών γειτονικών ομάδων νοσοκομείων. Πυρήνας και ραχοκοκαλιά του αγώνα σε όλα τα νοσοκομεία ήταν το ΚΚΕ και η Αχτίδα Αναπήρων. Ο γραμματέας της Αχτίδας Μπάμπης Παναγόπουλος και πολλά στελέχη της, και κατά τη διάρκεια της Κατοχής και μετέπειτα, δολοφονήθηκαν και ακολούθησαν το δρόμο των άλλων αγωνιστών στα εκτελεστικά αποσπάσματα, στις φυλακές, στις εξορίες.

Ματαίωσαν τα σχέδια εξόντωσης

Η ανάπτυξη του αγώνα των αναπήρων εξοργίζει τις ελληνικές και γερμανοϊταλικές αρχές κατοχής. Στόχος τους τώρα είναι η διάλυση των νοσοκομείων. Εγινε η σκέψη να μαζέψουν όλους τους ανάπηρους στα Μέθανα, δήθεν για λουτροθεραπεία. Αλλά οι ανάπηροι ματαίωσαν την πονηρή αυτή «λύση». Στις 3 Μάρτη 1943 πήραν μέρος στον ξεσηκωμό για ματαίωση της επιστράτευσης, μαζί με τους εργαζόμενους της Αθήνας και του Πειραιά, τους δημόσιους υπάλληλους, τους φοιτητές, τους επαγγελματίες και βιοτέχνες. Πλήρωσαν με ακριβό τίμημα: 46 νεκρούς. Ομως, ούτε ένας Ελληνας δεν πήγε στο Ανατολικό Μέτωπο.

Στις 22 Ιούλη 1943, νέα διαδήλωση με εθνικά και άλλα αιτήματα. Οι κατακτητές σκόπευαν να κατεβάσουν στην Αθήνα τους Βούλγαρους φασίστες. Μπροστάρηδες πάλι οι ανάπηροι με τα καροτσάκια τους και οι όρθιοι με τις πατερίτσες τους. Το Σεπτέμβρη του 1943, συνθηκολόγησε η Ιταλία. Στα νοσοκομεία μαζεύονται όπλα των Ιταλών που πηγαίνουν στην Αντίσταση.

Για τους κατακτητές όμως και τη δοσίλογη κυβέρνηση, το ποτήρι ξεχείλισε. Το αντιστασιακό κίνημα φουντώνει. Η μόνη αντιμετώπισή του από τις φασιστικές αρχές είναι η τρομοκρατία, οι εκτελέσεις. Τα νοσοκομεία τούς μπαίνουν εμπόδιο στα αντεθνικά σχέδιά τους. Πρέπει να τα διαλύσουν και να παραδώσουν τους ανάπηρους στους Γερμανούς. Αφού η στάση των αναπήρων του πολέμου ενέπνεε ευρύτερα λαϊκά στρώματα στο να πάρουν την απόφαση της αντίστασης, της αντιπαράθεσης, της σύγκρουσης. Δεν είναι τυχαίο ότι λίγες μέρες μετά την επίσημη απαγόρευση της δράσης του ΚΚΕ και του «Ριζοσπάστη» ακολούθησε απόφαση για τη διάλυση του Συνδέσμου των Αναπήρων Πολέμου.

Νύχτα φρίκης

Στις 30 Νοέμβρη 1943 τη νύχτα, έκαναν την επίθεσή τους ενάντια στα 19 νοσοκομεία που οι ανάπηροι τα είχαν μετατρέψει σε κάστρα της Εθνικής Αντίστασης. Ελληνόφωνα στρατεύματα κατοχής, οι γερμανοτσολιάδες του Ράλλη, πάνω από χίλιοι, οπλισμένοι σαν αστακοί με γερμανικά όπλα, μεταφέρθηκαν με γερμανικά καμιόνια κάτω από την προσωπική καθοδήγηση του αρχιγκεσταπίτη Φον Στρόουπ που στεκόταν αδυσώπητος και κτηνώδης πάνω σ' ένα αυτοκίνητο, περικύκλωσαν τα στρατιωτικά νοσοκομεία, για να τα καταλάβουν. Ηταν τρεις η ώρα το πρωί. Μπήκαν μέσα ουρλιάζοντας και με βρισιές, χτυπήματα με τους υποκόπανους και πολλές φορές με λογχισμούς και πυροβολισμούς, έπεσαν πάνω στους ανάπηρους και τραυματίες.

Η αγριότητα των γερμανοτσολιάδων ξεπέρασε κάθε όριο. Εσερναν ανάπηρους με κομμένα και τα δυο πόδια στο χώμα μέχρι που μάτωναν. Δεν άφηναν τις νοσοκόμες να τους βοηθήσουν. Αρπαζαν από τα χέρια τους ή από τα χέρια των αναπήρων τα τεχνητά μέλη και τα έσπαζαν για να μην τα χρησιμοποιήσουν και τους χτύπαγαν με αυτά στο κεφάλι. Μεγαλύτερη αγριότητα και μίσος έδειχναν στα μέλη των νοσοκομειακών επιτροπών, τα οποία υποδείκνυαν οι πράκτορές τους μέσα σε κάθε νοσοκομείο. Το σκοτάδι της νύχτας και η παγωνιά της βραδιάς μεγάλωνε τη φρίκη.

Τετράγωνα ολόκληρα γύρω από τα νοσοκομεία είχαν κυκλωθεί. Τα καμιόνια, αφού γέμιζαν με ανάπηρους, χωρίς τα ξύλινα μέλη τους, χωρίς τα γυάλινα μάτια τους, έφευγαν με μεγάλη ταχύτητα και άδειαζαν τα «φορτία» τους στα στρατόπεδα Χατζηκώστα και Χαϊδαρίου. Εγιναν 283 εκτελέσεις.

    

«Ξαναζωντάνεψαν» μνήμες και διδάγματα

Η συμβολή του ΚΚΕ στο κίνημα των υγειονομικών στην περίοδο της Κατοχής αναδείχτηκε στην εκδήλωση που πραγματοποίησαν στις 15 Σεπτέμβρη Κομματικές και Κνίτικες Οργανώσεις στο Νοσοκομείο «Σωτηρία»

«Τίποτα από την ιστορία του Κόμματος δεν αφορά το παρελθόν», υπογράμμισε μιλώντας στην εκδήλωση ο Γ. Νάνος

Ηρωικές στιγμές από τη δράση των κομμουνιστών που γεμίζουν συγκίνηση και εμπνέουν τους αγώνες του μέλλοντος ξαναζωντάνεψαν στην εκδήλωση - αφιέρωμα για τα 90 χρόνια του ΚΚΕ και τη συμβολή του στο κίνημα των υγειονομικών την περίοδο της Κατοχής, που πραγματοποίησαν στο Νοσοκομείο «Σωτηρία» η Αχτίδα Υγείας - Πρόνοιας της ΚΟΑ του ΚΚΕ, ο Τομέας Υγείας - Πρόνοιας της Οργάνωσης Αθήνας της ΚΝΕ και οι Τομείς Υγείας των ΤΕΙ-ΑΕΙ της ΚΝΕ στις 15 Σεπτέμβρη 2008.

Κρατώντας κόκκινες σημαίες, παρά το ψιλόβροχο, νέοι και νέες, εργαζόμενοι, άνθρωποι με αναπηρίες, αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, κομμουνιστές όλων των ηλικιών συγκεντρώθηκαν στην είσοδο του νοσοκομείου. Και από εκεί με συνθήματα «Εννιά δεκαετίες αγώνας και θυσία, το ΚΚΕ στην πρωτοπορία» και«Ισχυρό ΚΚΕ, αντεπίθεση λαέ», πορεύτηκαν στο χώρο του κυλικείου, όπου πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση.

Η εκδήλωση ξεκίνησε με την απαγγελία του ποιήματος του Γιάννη Ρίτσου «Τρία κόκκινα γράμματα» και ομιλία του Γιώργου Νάνου, γραμματέα της Αχτίδας Υγείας - Πρόνοιας της ΚΟΑ του ΚΚΕ, που αναφέρθηκε στην ηρωική δράση των υγειονομικών, των φυματικών και αναπήρων την περίοδο της Κατοχής, στα διδάγματα που δίνουν αυτοί οι αγώνες για το μέλλον.

Σε κλίμα συγκίνησης

Σε πνεύμα ιδιαίτερης συγκίνησης πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση στο Νοσοκομείο «Σωτηρία»

Μιλώντας στην εκδήλωση ο Γ. Νάνος τόνισε: «Με ιδιαίτερη συγκίνηση πραγματοποιούμε αυτή την εκδήλωση. Γιατί είναι αφιερωμένη στα 90 χρόνια ύπαρξης και δράσης του ΚΚΕ, στα 40 χρόνια από την ίδρυση της οργάνωσης της νεολαίας του ΚΚΕ, της ΚΝΕ.

Είμαστε υπερήφανοι γιατί όλα αυτά τα χρόνια είναι γεμάτα από ηρωική δράση, από ανιδιοτελή προσφορά, από τη θυσία χιλιάδων κομμουνιστών και κομμουνιστριών.

Δεν υπήρξε αγώνας μικρός ή μεγάλος για τα δικαιώματα της εργατικής τάξης, των λαϊκών στρωμάτων, της νεολαίας, αυτών που παράγουν τον πλούτο, που οι κομμουνιστές να μην έχουν πρωτοπόρο ρόλο. Πίσω από κάθε κατάκτηση του λαϊκού κινήματος βρίσκεται η προσφορά, η συμβολή του ΚΚΕ. Η ιστορία του ΚΚΕ είναι αναπόσπαστο κομμάτι της νεότερης ιστορίας της χώρας μας, της πολιτικής και κοινωνικής ιστορίας. Είναι η ιστορία της εργατικής τάξης, των πρωτοπόρων μαχητών της, ενάντια στην καταπίεση και εκμετάλλευση. Ταυτίζεται με πολύμορφους και πολύχρονους αγώνες για κοινωνική ισότητα, για λευτεριά, για το σοσιαλισμό.

Η ιστορία του ΚΚΕ αποτελεί ένα μεγάλο και πλούσιο σχολείο για όλους μας. Είναι γεμάτη διδάγματα, που η μελέτη τους μας εξοπλίζει, μας δίνει δύναμη, μας κάνει πιο ώριμους στον αγώνα σήμερα. Η στήριξή μας στη θεωρία του Μαρξισμού - Λενινισμού, η δράση μας με βάση τη στρατηγική του Κόμματος για την αλλαγή στο επίπεδο της εξουσίας, για το σοσιαλισμό, η απεριόριστη εμπιστοσύνη στη δύναμη της εργατικής τάξης για τον τελικό σκοπό, είναι προϋποθέσεις για να μπορέσουμε να διαβάσουμε σωστά την ιστορία του Κόμματος, να βγάλουμε τα σωστά συμπεράσματα.

Το ΚΚΕ είναι "τέκνο της ανάγκης και ώριμο τέκνο της οργής", είναι γέννημα της εργατικής τάξης, της οποίας ο αριθμός και ο ρόλος συνεχώς διευρυνόταν, της ανάγκης να έχει το δικό της κόμμα. Είναι αποτέλεσμα της συνένωσης του εργατικού κινήματος με τη θεωρία του επιστημονικού σοσιαλισμού. Ηταν επίσης αποτέλεσμα και δημιούργημα της αδιάκοπης διαπάλης με τη σοσιαλδημοκρατία εκείνης της εποχής, με τον αναθεωρητισμό για το αν χρειάζεται ή όχι επαναστατικό κόμμα.

Πρωτοπόρα θεωρία - πρωτοπόρα δράση. Γιατί δεν περιορίζεται να περιγράψει τον κόσμο, αλλά καθοδηγεί και πώς θα αλλάξει αυτός ο κόσμος. Γιατί στηρίζεται και αναδεικνύει τον πρωτοπόρο ρόλο της κύριας παραγωγικής δύναμης, που η συνειδητή της οργανωμένη δράση μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, της εργατικής τάξης.

Η αντοχή του ΚΚΕ πήγαζε και πηγάζει από τη βαθιά ριζωμένη σύνδεσή του με την εργατική τάξη. Από αυτήν παίρνει δύναμη, σε αυτήν την επιστρέφει δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για να εκπληρώσει την ιστορική του αποστολή, την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο».

«Ο σκοπός του αγώνα είναι μπροστά μας»

«Τίποτα από την ιστορία του Κόμματος δεν αφορά το παρελθόν. Εχει τη βάση του στο παρελθόν, αλλά αφορά το παρόν και το μέλλον. Ο σκοπός του αγώνα είναι μπροστά μας. Είναι και επίκαιρος και αναγκαίος, όσο ποτέ άλλοτε. Παλεύουμε αδιάκοπα για να αποσπάσουμε και την παραμικρή κατάκτηση που βελτιώνει τη ζωή της εργατικής τάξης, της εργατικής οικογένειας. Είναι χαρακτηριστικό ότι από τους πρώτους στόχους πάλης που έθεσε το Κόμμα από την ίδρυσή του ήταν οι δωρεάν ιατρικές εξετάσεις και η δωρεάν παροχή φαρμάκων στους εργαζόμενους.

Μέσα σε αυτή την πάλη δε χάνουμε τον τελικό σκοπό. Γιατί έχει επιβεβαιωθεί ότι όσες κατακτήσεις και να αποσπαστούν, είναι περιορισμένες και ασταθείς, όσο η εξουσία βρίσκεται στα χέρια των εκμεταλλευτών. Οσο αυτοί κατέχουν τα μέσα παραγωγής.

Οσοι θυσίασαν τη ζωή τους στην 90χρονη πορεία του Κόμματος δεν το κάνουν για έναν καπιταλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο. Αλλά για να ξημερώσουν πραγματικά καλύτερες μέρες για το λαό. Για τη σοσιαλιστική - κομμουνιστική προοπτική. Αυτό είναι το κίνητρο του αγώνα. Οσοι άλλαξαν την πυξίδα απ' αυτή την πορεία, πέσαν στις ξέρες και στα βράχια.

Απευθυνόμαστε ιδιαίτερα στη νεολαία, την εργατική και εργαζόμενη νεολαία, στα παιδιά της εργατικής οικογένειας, στους σπουδαστές και φοιτητές, στις Κνίτισσες και τους Κνίτες. Μελετήστε, εξοπλιστείτε από την ιστορία του ΚΚΕ, να γίνετε πιο ικανοί, για να ανταποκριθείτε με επάρκεια στα μεγάλα καθήκοντα και τις μάχες που είναι μπροστά. Είναι ανεκτίμητη η παρακαταθήκη που έχουν αφήσει οι προηγούμενες γενιές των κομμουνιστών. Αυτοί που δίδαξαν με τη δράση τους και τη στάση τους το πραγματικό νόημα της ζωής, αυτοί που έδωσαν εξετάσεις και πέτυχαν στο μάθημα "τα στερνά τιμούν τα πρώτα"».

Το ΚΚΕ σάλπισε τον ξεσηκωμό

«Είμαστε περήφανοι γιατί το ΚΚΕ ύψωσε πρώτο τη σημαία της πάλης ενάντια στο φασισμό και τον κίνδυνο του πολέμου. Και στις πιο κρίσιμες στιγμές, όταν η πατρίδα μας στέναζε από το φασισμό και οι ηγεσίες των αστικών κομμάτων συνιστούσαν "σύνεση" και "υπομονή" ή και συνεργάζονταν με τους κατακτητές, σάλπισε τον ξεσηκωμό.

Το ΚΚΕ πρωτοστάτησε στη δημιουργία του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ, της Εθνικής Αλληλεγγύης, της Επιμελητείας του αντάρτη, της ΟΠΛΑ.

Υπήρξε ο κύριος καθοδηγητής της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης, του ηρωικού αγώνα του λαού της Αθήνας και του Πειραιά το Δεκέμβρη του 1944 και σε συνέχεια του ΔΣΕ, της κορυφαίας περιόδου της ταξικής πάλης στη χώρα μας μέχρι σήμερα.

Αποτίουμε φόρο τιμής σ' αυτή τη γενιά των απίστευτων στερήσεων και άφθαστων ηρωισμών. Στους αετούς των βουνών αλλά και τους τεχνίτες της παράνομης δράσης. Στους υγειονομικούς κομμουνιστές και κομμουνίστριες, στους ΕΑΜίτες που έδρασαν με αυτοθυσία στην υπόθεση του αγώνα. Στους αλύγιστους αγωνιστές στις φυλακές και στις εξορίες, τις ηρωίδες γυναίκες που ξεπέρασαν τον εαυτό τους, τους νέους που έδωσαν στον αγώνα νιάτα και ομορφιά».

    

Κέντρα αντίστασης τα νοσοκομεία

Το νοσοκομείο «Σωτηρία» στα χρόνια της Κατοχής

Στην εκδήλωση για τα 90χρονα του ΚΚΕ στο νοσοκομείο «Σωτηρία» έγινε ιδιαίτερη αναφορά στις ηρωικές σελίδες που γράφτηκαν από τους φυματικούς εργάτες, τους κομμουνιστές, τους ανάπηρους, τους υγειονομικούς στα νοσοκομεία την περίοδο της Κατοχής. Το νοσοκομείο «Σωτηρία» συνδέεται με την ηρωική δράση του Κόμματος την περίοδο της αντίστασης, όπως και πολλοί άλλοι χώροι της Υγείας. Είναι παραδείγματα οργάνωσης, σχεδιασμού, στήριξης στις εργατικές - λαϊκές μάζες. Πως όταν υπάρχει μια πρωτοπορία αποφασισμένη εμπνέει και κινητοποιεί και ευρύτερες δυνάμεις.

Μια από τις σπουδαιότερες επιχειρήσεις του ΕΛΑΣ Αθήνας ήταν η απελευθέρωση των 56 κομμουνιστών Ακροναυπλιωτών, που κρατούνταν ως φυματικοί, στο νοσοκομείο «Σωτηρία». Πρόκειται για τους πολιτικούς κρατούμενους στην Ακροναυπλία από τη δικτατορία του Μεταξά, οι οποίοι στη συνέχεια παραδόθηκαν στις δυνάμεις κατοχής το 1940 - '41. Το Πολιτικό Γραφείο της Κεντρικής Επιτροπής ανέθεσε στην ΚΕ του ΕΛΑΣ την επιχείρηση.

Το σχέδιο καταστρώθηκε σε ειδική συνεδρίαση σε σπίτι της οδού Ιωάννου Δροσοπούλου 162 και συμμετείχαν ο Γιώργης Σιάντος, ο Σπύρος Κωτσάκης και ο Πολύδωρος Δανιηλίδης. Οργανωτής και καθοδηγητής της επιχείρησης ορίστηκε ο Σπύρος Κωτσάκης, υπεύθυνος του ΕΛΑΣ Αθήνας. Τον Δεκέμβρη του 1942 ο Βασίλης Μπαρτζιώτας που ήταν Γραμματέας της κομματικής επιτροπής στην Ακροναυπλία παίρνει κρυπτογραφημένο σημείωμα του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, το οποίο του έδινε την ευθύνη των μέτρων ώστε να ενταχθούν στον κατάλογο των 50 - 60 φυματικών που θα πήγαιναν στο Σανατόριο «Σωτηρία», εγκεκριμένοι από τους Ιταλούς γιατρούς.

Στο «Σωτηρία» οι φυματικοί - εργάτες στη συντριπτική τους πλειοψηφία - είχαν μετατρέψει το νοσοκομείο σε φρούριο του αγώνα. Ενισχύθηκε η δράση και με τον ερχομό των αναπήρων του πολέμου. Συνδύαζαν τον αγώνα για την επιβίωση με τον αγώνα για την απελευθέρωση

Η σύνταξη του καταλόγου κράτησε ένα μήνα, με καθοριστική βοήθεια του επίσης κρατούμενου γιατρού Δημήτρη Μπαρτζιώτα, τον οποίο έβαλαν οι Ιταλοί γιατροί στον κατάλογο από συναδελφική αλληλεγγύη. Συμβούλευε τους Ιταλούς γιατρούς να φερθούν σαν επιστήμονες και όχι σαν κατακτητές, εκπαίδευε τους κρατούμενους, ώστε να δείχνουν ότι είναι φυματικοί, για να μπουν στον κατάλογο. Συγκροτήθηκε ο κατάλογος με 57 μέλη και στελέχη του ΚΚΕ, ανάμεσά τους και όλοι οι φυματικοί.

Υποδειγματική φυγάδευση

Η μεταφορά έγινε το Φλεβάρη του 1943, στο «Σωτηρία», σαν φυματικοί. Την τρίτη μέρα της κράτησής του στο νοσοκομείο πέθανε ο Γιάννης Κονταξής, σιδηροδρομικός από τη Θεσσαλονίκη, μένοντας έτσι 56 κρατούμενοι. Στη διάρκεια της κράτησης μαζικές επιτροπές ασθενών και υγειονομικών επισκέπτονταν τους κρατούμενους, τους έδιναν παράνομο Τύπο, τους ενημέρωναν για τις εξελίξεις.

Στην οργάνωση της επιχείρησης είχαν αποφασιστική συμβολή άνθρωποι από τη φρουρά των κρατουμένων, γιατροί και άλλοι εργαζόμενοι του νοσοκομείου που ήδη ήταν μέλη του ΕΑΜ. Οπως του επιλοχία του αστικού στρατού και υπερνομάρχη της φρουράς Γιάννη Γυπάρη, μετέπειτα αξιωματικού του ΕΛΑΣ, του υφηγητή του Πανεπιστημίου Γιάννη Λαμέρα, του Γραμματέα της ΚΟ Σπύρου Βλαχούλη. Ολοι δούλευαν σαν ένας άνθρωπος. Στις 31.3.1943 ο Σπύρος Κωτσάκης - ντυμένος γιατρός - ο υφηγητής Λαμέρας και ο Βλαχούλης, επισκέφτηκαν τον Βασίλη Μπαρτζιώτα, δήθεν για καρδιολογική εξέταση και ως επικεφαλής των 56 τού έδωσαν το σημείωμα του Πολιτικού Γραφείου, αναπτύσσοντας σύντομα και με ακρίβεια το όλο σχέδιο και την προετοιμασία από μέσα των 56 για την απόδραση.

Μια από τις σπουδαιότερες επιχειρήσεις του ΕΛΑΣ Αθήνας ήταν η απελευθέρωση των 56 κομμουνιστών Ακροναυπλιωτών, που κρατούνταν ως φυματικοί, στο νοσοκομείο «Σωτηρία»

Η επιχείρηση έγινε στις 7 Απρίλη του 1943 στις 5.30 το πρωί. Η ομάδα εφόδου απαρτιζόταν από 27 ΕΛΑΣίτες, ντυμένοι όλοι χωροφύλακες. Στις 5.35 όλα είχαν ολοκληρωθεί, χωρίς να πέσει ντουφεκιά. Οι 56 έφυγαν από τον υπόνομο του «Σωτηρία» και μέσα από τα Τουρκοβούνια πήγαν στα σπίτια που είχαν προκαθοριστεί από την ΚΟΑ. Από 'κει ανέλαβαν καθήκοντα σε Οργανώσεις τόσο στην Αθήνα, όσο και στην επαρχία. Η απόδραση έγινε γνωστή στις δυνάμεις κατοχής και στους συνεργάτες τους μετά από πέντε ώρες, αφού ο ΕΛΑΣ είχε κόψει και τα τηλεφωνικά καλώδια. Η απόδραση δημιούργησε κλίμα ενθουσιασμού και αγωνιστικής ανάτασης στο λαό της Αθήνας.

Φρούρια του αγώνα

Στο «Σωτηρία» οι φυματικοί - εργάτες στη συντριπτική τους πλειοψηφία - είχαν μετατρέψει το νοσοκομείο σε φρούριο του αγώνα. Ενισχύθηκε η δράση και με τον ερχομό των αναπήρων του πολέμου. Συνδύαζαν τον αγώνα για την επιβίωση με τον αγώνα για την απελευθέρωση. Η αρχικά αυθόρμητη πάλη μετατράπηκε σε οργανωμένη - σχεδιασμένη δράση με την ίδρυση του ΕΑΜ και την ένταξή τους σε αυτό.

Τα νοσοκομεία χρησιμοποιούνταν για συνεδριάσεις της ΟΠΛΑ και της Λαϊκής Πολιτοφυλακής, για περιφρούρηση με τη συμβολή των αναπήρων. Εκαναν εράνους με κουπόνια, διακινούσαν τον παράνομο Τύπο. Ηταν οργανωμένοι σε πεντάδες και ένας μόνο με ψευδώνυμο είχε την επαφή ανάμεσα στις πεντάδες. Οι ανάπηροι είχαν συγκροτήσει τις νοσοκομειακές επιτροπές σε κάθε νοσοκομείο και την Παννοσοκομειακή Επιτροπή, ένα συντονιστικό όργανο με πρόεδρο τον λογοτέχνη Θέμο Κορνάρο. Στην πράξη, είχαν πάρει στα χέρια τους τη διαχείριση των τροφίμων και των φαρμάκων από τους αξιωματικούς των χιτλερικών ελληνικών κυβερνήσεων, οι οποίοι τα αξιοποιούσαν για μαύρη αγορά.

Συμμετείχαν, μαζί με τους εργαζόμενους στα νοσοκομεία σε όλες τις κινητοποιήσεις. Ενάντια στην επιστράτευση, στην επέκταση της φασιστικής Βουλγαρίας. Στις 27.11.43 τα μέλη του συνδέσμου των αναπήρων, Γονατάς, Τζαμουράκης, Σίλιβος και Ανυφαντής, όλοι μέλη της ΚΟΑ, εκτελέστηκαν από τους γερμανοτσολιάδες. Τους ανάπηρους Γονατά και Τζαμουράκη τους έβαλαν σε σκαμνιά και τους εκτέλεσαν, γιατί ήταν κομμένα και τα δυο τους πόδια και δεν μπορούσαν να σταθούν όρθιοι.

Η μεγάλη και συνειδητή δράση, ο ηρωισμός που βγαίνει από την εκπλήρωση του καθήκοντος, αποτυπώνεται στην απολογία του Νίκου Μπελογιάννη που εκτελέστηκε στις 30 Μάρτη του 1952 στις 4.10 τα ξημερώματα, έξω από τη μάντρα του νοσοκομείου «Σωτηρία»: «Εάν έκανα δήλωση αποκήρυξης, θα αθωωνόμουνα κατά πάσα πιθανότητα μετά μεγάλων τιμών... αλλά η ζωή μου συνδέεται με το ΚΚΕ και τη δράση του. Δεκάδες φορές μπήκε μπροστά μου το δίλημμα να ζω προδίδοντας τις πεποιθήσεις μου, την ιδεολογία μου, είτε να πεθάνω παραμένοντας πιστός σ' αυτές. Πάντοτε προτίμησα τον δεύτερο δρόμο και σήμερα τον ξαναδιαλέγω».

Στο Ασκληπιείο και τον «Ερυθρό Σταυρό»

Λίγα χιλιόμετρα πιο κάτω, στο Ασκληπιείο της Βούλας, με τη δράση του Κόμματος, γραφόταν άλλη μια ηρωική σελίδα συμβολής στον αγώνα. Εκεί, το σύνολο σχεδόν του προσωπικού οργανώθηκε ή συνεργάστηκε στο ΕΑΜ, διέθετε και ένοπλο τμήμα του ΕΛΑΣ. Ο ΕΛΑΣ τροφοδοτούσε με δυναμίτη δύο ΕΑΜίτες ψαράδες, οι οποίοι προωθούσαν τα ψάρια στο νοσοκομείο για τη βελτίωση του συσσιτίου των ασθενών αλλά και συσσίτιο για το λαό της περιοχής. Οταν διαγραφόταν η επερχόμενη μάχη της Αθήνας το 1944 με τις εγχώριες αστικές δυνάμεις και τους Εγγλέζους, ο ΕΛΑΣ δημιούργησε νοσοκομεία για τις ανάγκες. Αυτά τα νοσοκομεία στελεχώθηκαν από γιατρούς και νοσηλευτικό προσωπικό, καθώς και με υγειονομικό υλικό από το Ασκληπιείο Βούλας.

Υπεύθυνος της κομματικής και ΕΑΜίτικης δουλειάς στο νοσοκομείο ήταν ο Θάνος ο δάσκαλος, ο οποίος κρατούσε επαφή προσωπική με ΕΑΜίτες που αξιοποιούνταν σε ειδικές περιπτώσεις, όπως ήταν ο Παπαδημήτρης (Κοντάρας) εφημέριος στην εκκλησία της Βούλας, ο πρόεδρος στην Κοινότητα της Βούλας Νίκος Στάικος, ο διευθυντής του νοσοκομείου Ιατρίδης, ο υπεύθυνος διοικητικού Μπαριτάκης, ο καθηγητής - χειρουργός Γαροφαλίδης. Σπουδαίο ρόλο έπαιξαν επίσης ο γιατρός Μανώλης Κοντός, η νοσοκόμα Ελένη Σωτηρίου, οι μάγειροι Χρόνης και Οικονόμου, οι θυρωροί, ο υπεύθυνος του ΕΛΑΣ του νοσοκομείου Βασίλης Ρηγόπουλος κ.ά.

Αντίστοιχη δράση αναπτύχθηκε και στο νοσοκομείο του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού στους Αμπελόκηπους. Τον Οκτώβρη του 1941 με πρωτοστάτες τους κομμουνιστές Δημήτρη Μούρη - καθαριστή, Γιάννη Κοντίνη που δούλευε στο μαγειρείο, Βασίλη Ράδο - παρασκευαστή και τη δασκάλα Τσάχα που δούλευε στο οικονομικό, φτιάχτηκε το ΕΑΜ στον «Ερυθρό Σταυρό». Μετά την παννοσοκομειακή απεργία και την ίδρυση του ΕΑΜ, πάνω από 40 άτομα μπήκαν στην ΚΟ από όλες τις ειδικότητες. Ανάμεσά τους η νοσοκόμα Σπίθα που σκοτώθηκε σε διαδήλωση. Οι Οργανώσεις που φτιάχτηκαν - ΕΑΜ, Εθνική Αλληλεγγύη, τμήμα ΕΛΑΣ, Επιμελητεία του Αντάρτη - είχαν την πλήρη κυριαρχία του νοσοκομείου. Βάση αυτής της Οργάνωσης ήταν ο αρχικός πυρήνας του ΚΚΕ με Γραμματείς τον καθαριστή Δημήτρη Μούρη και την δασκάλα Τσάχα.

Οι Οργανώσεις του «Ερυθρού Σταυρού» τροφοδοτούσαν μέσω συνδέσμων με υγειονομικό υλικό τις ένοπλες ομάδες και αργότερα μετά το 1942 τον ΕΛΑΣ. Το ένοπλο τμήμα του «Ερυθρού Σταυρού» είχε συμβολή - μαζί με άλλα τμήματα - στην απελευθέρωση των 56 κομμουνιστών από το «Σωτηρία». Υπερασπίστηκε μαζί με την ΕΛΑΣίτικη ομάδα του Γηροκομείου το νοσοκομείο από την επίθεση του αστικού στρατού και των Εγγλέζων στις 4 Δεκέμβρη του 194