Κουκουλώνει την εκμετάλλευση με το μανδύα της «κοινωνικής οικονομίας»

Eurokinissi

Από την επίσκεψη Τσίπρα στην έκθεση για την «κοινωνική οικονομία»

Μια ακόμα φιέστα έστησε τη βδομάδα που πέρασε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ. Αυτήν την φορά, προκειμένου να προωθήσει τη λεγόμενη «κοινωνική οικονομία» (ή αλλιώς την «Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία - ΚΑΛΟ» όπως αρέσκεται να την αποκαλεί η κυβέρνηση), ένα εργαλείο με πολλαπλές αντιλαϊκές στοχεύσεις.
Την έκθεση «κοινωνικών επιχειρήσεων», που διοργάνωσε στο Γκάζι το υπουργείο Εργασίας, εγκαινίασε την Τετάρτη ο πρωθυπουργός, Αλ. Τσίπρας. Στην ομιλία του διαφήμισε την «κοινωνική οικονομία» ως ένα δήθεν διαφορετικό παραγωγικό μοντέλο από το καπιταλιστικό, η οποία διέπεται από τις αρχές της «δημοκρατίας στην παραγωγή» (!), τη συλλογικότητα και τον υγιή ανταγωνισμό «στη βάση της βελτίωσης του παραγόμενου προϊόντος και όχι στη βάση της διαρκούς συμπίεσης του εργατικού κόστους».
Αντίστοιχα, η αναπληρωτής υπουργός Εργασίας, Ράνια Αντωνοπούλου, ισχυρίστηκε στο χαιρετισμό της ότι «στην Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία εργαζόμαστε, παράγουμε και καταναλώνουμε όχι με γνώμονα το κέρδος, αλλά έχοντας ως αρχές τον αξιοπρεπή βιοπορισμό των συνεργαζομένων, την κοινωνική προσφορά».
Πίσω από αυτούς τους ισχυρισμούς, βέβαια, δεν κρύβεται τίποτα το καινούργιο: Εντάσσονται στη γνωστή απάτη ότι ο καπιταλισμός μπορεί να μετασχηματιστεί, ώστε να αποκτήσει ένα «ανθρώπινο πρόσωπο», ότι μπορεί δίπλα στην κυριαρχία των μονοπωλίων και την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο να αναπτύσσονται «διαφορετικές», «δημοκρατικές» οικονομικές δραστηριότητες, που θα έχουν ως αποκλειστικό στόχο την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών!
Πέρα από τον αποπροσανατολισμό των εργαζομένων και του λαού, τα παραπάνω ιδεολογήματα εξυπηρετούν και την προώθηση των υπόλοιπων στοχεύσεων της «κοινωνικής οικονομίας»: Τη λειτουργία της ως ενός μηχανισμού προσωρινής εκτόνωσης της ανεργίας και παραπέρα επιδείνωσης των εργασιακών σχέσεων, αλλά και ως ενός μοχλού για την παραπέρα μείωση κρατικών κοινωνικών παροχών και το «άνοιγμα» των αντίστοιχων τομέων στην επιχειρηματική δραστηριότητα.

Ούτε ένα δράμι αλήθειας...

Σε αυτές τις πολλαπλές αντιλαϊκές στοχεύσεις της «κοινωνικής οικονομίας» πρέπει να αναζητηθεί και η αιτία της βαρύτητας και της χρηματοδότησης που δίνουν για την ανάπτυξή της η ΕΕ και όλες οι κυβερνήσεις των κρατών - μελών της.
Χαρακτηριστικά, την ίδια ώρα που ο πρωθυπουργός επαναλάμβανε τα περί παλιού «κακού» παραγωγικού μοντέλου που χαρακτηριζόταν από «κρατικοδίαιτους επιχειρηματίες», η σημερινή κυβέρνηση έχει εκπονήσει «Σχέδιο δράσης» για την ανάπτυξη της «κοινωνικής οικονομίας» για την περίοδο 2017 - 2023, που χρηματοδοτείται κυρίως από την ΕΕ, με κονδύλια ύψους τουλάχιστον 161 εκατ. ευρώ. Στην πρώτη Εκθεση για την «κοινωνική οικονομία» (Αύγουστος 2017), το υπουργείο Εργασίας αναφέρει ότι ο συνολικός τζίρος όλων των «κοινωνικών επιχειρήσεων» το 2015 (που είναι και ο υψηλότερος από το 2012) ήταν 6,9 εκατ. ευρώ. Δηλαδή, η κυβέρνηση θα χρηματοδοτήσει με διάφορους τρόπους τον τομέα αυτό με ένα ποσό 25πλάσιο του τζίρου του, την ίδια ώρα που εκατοντάδες χιλιάδες άνεργοι δεν παίρνουν ούτε καν τα ψίχουλα του επιδόματος ανεργίας! Ο τζίρος των «κοινωνικών επιχειρήσεων» μπορεί φυσικά να αυξηθεί με τη στήριξη του αστικού κράτους, ωστόσο η ίδια η έμφαση που δίνουν ΕΕ και κράτη - μέλη στη στήριξη της «κοινωνικής οικονομίας» την ίδια ώρα που κλιμακώνουν την αντιλαϊκή επίθεση είναι χαρακτηριστική για το πραγματικό της περιεχόμενο.
Οι ισχυρισμοί του πρωθυπουργού ότι η «κοινωνική οικονομία» «διακρίνεται από σταθερότητα, από διαχρονικότητα και μεγάλη ανθεκτικότητα σε εξωτερικά σοκ», στερούνται κάθε σοβαρότητας. Η έκθεση του υπουργείου Εργασίας για την «κοινωνική οικονομία» δείχνει ακριβώς το αντίθετο: Πρόκειται για πάρα πολύ μικρές επιχειρήσεις που το 2015 είχαν, όπως είπαμε, όλες μαζί τζίρο 6,9 εκατ. ευρώ που δεν έφθασε ούτε για να καλύψει τα έξοδά τους τα οποία έφθασαν τα 7,066 εκατ. ευρώ. Σε συζήτηση στο πλαίσιο της κυβερνητικής φιέστας, εκπρόσωπος ένωσης «κοινωνικών επιχειρήσεων» είπε, περιγράφοντας την κατάσταση: «Χαροπαλεύουμε». Οι άνεργοι που «βαφτίζονται» επιχειρηματίες, οι εργαζόμενοι που απολύονται και «προσλαμβάνονται» εκ νέου με δυσμενέστερους όρους μέσα από «κοινωνικές επιχειρήσεις» δεν βλέπουν καμία «σταθερότητα» και «ανθεκτικότητα» στη ζωή τους...
Τα ίδια τα στοιχεία του υπουργείου Εργασίας διαψεύδουν και έναν ακόμα ισχυρισμό του πρωθυπουργού, ότι τάχα η «κοινωνική οικονομία» «μπορεί να κινητοποιεί κοινωνικούς πόρους με μεγάλη ανταποδοτικότητα όσον αφορά τη δημιουργία θέσεων εργασίας και στην ενδογενή ανάπτυξη παραγωγικού ιστού». Σύμφωνα με την Εκθεση του υπουργείου Εργασίας το 2015 οι 282 ενεργές «κοινωνικές επιχειρήσεις» απασχολούσαν μόλις 773 εργαζόμενους. Δηλαδή, 2,74 εργαζόμενοι ανά «κοινωνική επιχείρηση»...
Και αυτοί όμως, οι ούτε 3 εργαζόμενοι ανά επιχείρηση, με τι όρους εργάζονται; Ο πρωθυπουργός, Αλ. Τσίπρας, ισχυρίστηκε πως μέσω των «κοινωνικών επιχειρήσεων» «μας ενδιαφέρει βεβαίως να παράξουμε κέρδος για να το μοιραστούμε όμως και όχι για να εκμεταλλευτούμε τη συγκυρία χωρίς να αφήσουμε κάτι πίσω μας. Και αυτό το κέρδος που παράγουμε συμβαδίζει με το συλλογικό καλό, με την κοινωνική ωφελιμότητα».
Η Εκθεση, διαψεύδοντας πλήρως τον πρωθυπουργό, επισημαίνει: «Θεωρώντας ότι το ελάχιστο ετήσιο κόστος ανά εργαζόμενο πλήρους απασχόλησης είναι περίπου 12 χιλ. ευρώ, θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε ότι σημαντικό μέρος των εργαζομένων (...) απασχολούνται με άτυπες μορφές εργασίας, καθώς το 2014 τα έσοδα των φορέων δεν επαρκούσαν για να καλύψουν το μισθολογικό κόστος των εργαζομένων που θα έφτανε τα 8 εκατ. ευρώ. Το ίδιο συνέβη και το 2015 όπου τα έσοδα επίσης υπολείπονταν του μισθολογικού κόστους (6,9 εκ. ευρώ έσοδα έναντι 9,7 εκ. ευρώ εκτιμώμενου μισθολογικού κόστους)»...
Τα παραπάνω στοιχεία αποτυπώνουν ανάγλυφα αυτό που δείχνει η ίδια η πείρα για τις «κοινωνικές επιχειρήσεις», το γεγονός δηλαδή ότι αποτελούν έναν επιπλέον μοχλό επιδείνωσης των εργασιακών σχέσεων και αύξησης του βαθμού εκμετάλλευσης, με χαμηλούς μισθούς, διευρυμένα ωράρια, «ευελιξία» και εθελοντική εργασία, ντυμένα μάλιστα συχνά με τον μανδύα του «κοινωνικού χαρακτήρα» της επιχείρησης.
Αν και η Εκθεση δεν αναφέρει τη συνολική μισθολογική δαπάνη, ωστόσο, με βάση την πρόβλεψη του νόμου ότι το 35% των εσόδων της «κοινωνικής επιχείρησης» πάει στους εργαζόμενους, βγαίνει ότι η μέση αμοιβή κάθε εργαζόμενου ήταν 3.124 ευρώ για ολόκληρο το 2015! Αυτό είναι το «συλλογικό καλό» και η «κοινωνική ωφελιμότητα» για την οποία κομπορρημονεί ο πρωθυπουργός...
Τέλος, δεν μπορούν να μείνουν ασχολίαστα τα λόγια του πρωθυπουργού ότι «η ανάπτυξη δεν μπορεί να είναι συνυφασμένη με τα συμφέροντα ορισμένων - λίγων και μετρημένων στα δάχτυλα - επιχειρηματικών ομίλων». Τα λέει αυτά μια κυβέρνηση, που, έχοντας πάρει την αντιλαϊκή σκυτάλη από τις προηγούμενες κυβερνήσεις του κεφαλαίου, προωθεί την αντιλαϊκή στρατηγική του, την πολιτική που τσακίζει την εργατική τάξη, κλείνει μικρομάγαζα, ξεκληρίζει φτωχούς αγρότες, ακριβώς για να δώσει μεγαλύτερα κέρδη και περισσότερο «χώρο» στους μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους.

«Δούρειος ίππος» για την προώθηση πολλαπλών στοχεύσεων του κεφαλαίου

Οι αντιφάσεις μεταξύ της ομιλίας του πρωθυπουργού και των στοιχείων που παρουσιάζει η Εκθεση του υπουργείου Εργασίας δεν είναι βέβαια αποτέλεσμα ασυνεννοησίας: Η ομιλία Τσίπρα εντάσσεται στην προσπάθεια να κουκουλωθεί η ένταση της εκμετάλλευσης, η οποία προωθείται μέσα και από την «κοινωνική οικονομία».
Τα ιδεολογήματα περί «δημοκρατίας στην παραγωγή» και «αυτοδιαχείρισης» καλλιεργούνται σκοπίμως από τις κυβερνήσεις του κεφαλαίου, από την ΕΕ, με ιδιαίτερη ένταση στα χρόνια της καπιταλιστικής κρίσης. Η «κοινωνική οικονομία» αποτελεί σε ιδεολογικό και πρακτικό επίπεδο ένα από τα εργαλεία τους στην προσπάθεια να διαχειριστούν προσωρινά την ανεργία, τη φτώχεια και την εξαθλίωση, συγκαλύπτοντας και αφήνοντας στο απυρόβλητο την αιτία που τα γεννά, τον ίδιο τον καπιταλισμό. Προσπαθούν να καλλιεργήσουν την απάτη ότι οι άνεργοι μπορούν να μετατραπούν σε «πετυχημένους επιχειρηματίες», να γίνουν μέσα από «συλλογικά σχήματα» αφεντικά του εαυτού τους και να μην εξαρτώνται πλέον από τις ορέξεις του καπιταλιστή και τις διακυμάνσεις της καπιταλιστικής οικονομίας...
Σε πρακτικό επίπεδο, η «κοινωνική οικονομία» λειτουργεί, μεταξύ άλλων, και ως «δούρειος ίππος» για την ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση υπηρεσιών κοινωνικού χαρακτήρα που θα έπρεπε να παρέχονται δωρεάν, καθολικά και αποκλειστικά από το κράτος (όπως π.χ. στην Υγεία, στην Πρόνοια κ.α.).
Την ίδια ώρα που μιλούν για «δημοκρατία στην παραγωγή», ήδη η νομοθεσία προβλέπει για τις «κοινωνικές επιχειρήσεις» τη δυνατότητα συμμετοχής άλλης επιχείρησης, όπως και τη δυνατότητα να απασχολούν εργάτες μη μέλη τους, ο αριθμός των οποίων μπορεί να φθάνει έως και το 50% των μελών της. Σε άλλα παραδείγματα, εργάτες και άνεργοι κλήθηκαν να «δωρίσουν» αυτά που τους χρωστούσε η εργοδοσία, προκειμένου να ενταχθούν ως «μέτοχοι» στα νέα «συνεταιριστικά σχήματα».
Αλλωστε, ο ίδιος ο νομοθέτης αναγνωρίζει ως έναν από τους στόχους της «κοινωνικής» επιχείρησης «τη μεγιστοποίηση και την ατομική ιδιοποίηση του κέρδους», έστω και αν... «εύχεται» να μην «αποδίδεται προτεραιότητα» στο στόχο αυτό.
Τελικά, επειδή κάθε «κοινωνική επιχείρηση» λειτουργεί μέσα στον καπιταλισμό και αντικειμενικά λειτουργεί με τους όρους της καπιταλιστικής οικονομίας: Είτε θα απεκδυθεί τον «κοινωνικό» μανδύα της και θα γίνει καθαρά καπιταλιστική, είτε θα παύσει να λειτουργεί ως επιχείρηση, είτε θα φυτοζωεί, είτε θα κλείσει. Για αυτό και είναι ψευδής ο ισχυρισμός ότι με την ίδρυση συνεταιριστικών επιχειρήσεων η καπιταλιστική οικονομία θα μετασχηματιστεί σταδιακά από μια «οικονομία της αγοράς» (που έχει στόχο το κέρδος) σε μια «οικονομία των αναγκών» (που έχει στόχο την κάλυψη των αναγκών)...