ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΗΤΑΡΑΚΗΣ Σημαντικός δημιουργός, πολύτιμη έκδοση

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΗΤΑΡΑΚΗΣ

Σημαντικός δημιουργός, πολύτιμη έκδοση

«Αυτοπροσωπογραφία», 1952

Την εικαστική δημιουργία ενός σημαντικού, αλλά άγνωστου στο πλατύ κοινό, ζωγράφου, του Γιάννη Μηταράκη (1897 - 1963), έρχεται να φωτίσει η έκθεση που φιλοξενείται αυτές τις μέρες στο Μουσείο Μπενάκη - κτίριο οδού Πειραιώς (Πειραιώς 138). Ογδόντα πέντε ελαιογραφίες, σχέδια, κατάλογοι, φωτογραφίες και προσωπικά αντικείμενα του J. Mita - όπως συνήθιζε να υπογράφει τα έργα του - σκιαγραφούν τη σαραντάχρονη πορεία του. Το μεγαλύτερο μέρος των εκθεμάτων προέρχεται από τη σημαντική δωρεά προς το Μουσείο, του γιου του, Παύλου Μηταράκη. Εκτός από την προσωπική συλλογή του Π. Μηταράκη, εκτίθενται ακόμη, έργα από τη Δημοτική Πινακοθήκη της Χίου, το νησί όπου έζησε ο δημιουργός από το 1941 έως το 1944, συμμετέχοντας στην Αντίσταση μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ, αλλά και έργα που ανήκουν σε ιδιωτικές συλλογές.

Η έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη αποτελεί την πρώτη μεταθανάτια μεγάλη αναδρομική παρουσίαση της δημιουργίας του Γ. Μηταράκη. Οπως και άλλοι σημαντικοί μας καλλιτέχνες, ο Γ. Μηταράκης χάθηκε χωρίς να υπάρχει τεκμηρίωση για το έργο του, καταδικασμένος, όπως σημειώνει ο διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη, Αγγελος Δεληβορριάς «στη σιωπή της λήθης από την ανομολόγητη συνωμοσία της τεχνοκριτικής με τη δημοσιογραφία και των δοκιμιακών θεωρήσεων με τις επιδερμικές προσεγγίσεις του αντικειμένου».

Στόχος της ενδιαφέρουσας αυτής παρουσίασης, είναι η όσο το δυνατόν πληρέστερη παρουσίαση του συνόλου του έργου του ζωγράφου, με συνθέσεις από όλες τις περιόδους της καλλιτεχνικής του δημιουργίας, από τα πρώτα χρόνια της μαθητείας του στη Γαλλία (δεκαετία του '20), τις εξπρεσιονιστικές και ρεαλιστικές τάσεις του μεσοπολέμου, έως τις τελευταίες αφαιρετικές αναζητήσεις του τέλους της δεκαετίας του '50. Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στις τρεις θεματικές ενότητες που καθορίζουν το έργο του ζωγράφου, τις «Ελιές», τη «Σαντορίνη» και τα «Μετέωρα».

«Σαντορίνη», 1954

Παράλληλα με την έκθεση, κυκλοφορεί το βιβλίο του Ευγένιου Δ. Ματθιόπουλου, «J. Mita. Η ζωή και το έργο του Γιάννη Μηταράκη (1897 - 1963)». Περιέχει χρονολόγιο της ζωής του καλλιτέχνη με πολλές φωτογραφίες και τεκμήρια από το αρχείο του, καθώς και μία επιλογή κριτικών δημοσιευμάτων από τον Τύπο της εποχής, με κείμενα των: Ζαχ. Παπαντωνίου, Μ. Καλλιγά, Γ. Πετρή, Αγγ. Προκοπίου κ.ά. Στον τόμο περιλαμβάνεται ακόμη λεπτομερής κατάλογος των ατομικών και ομαδικών εκθέσεων του ζωγράφου, βιβλιογραφία - αρθρογραφία σχετική με το έργο του και πλήρης εικονογραφημένος κατάλογος των 203 ζωγραφικών έργων της δωρεάς του Π. Μηταράκη, που συντάχθηκαν και τεκμηριώθηκαν σχολαστικά από τον Κωνσταντίνο Παπαχρίστου.

Στο πολυσέλιδο κείμενό του ο Ευγ. Ματθιόπουλος προσδιορίζοντας ορισμένα σαφή όρια και διαρκή χαρακτηριστικά της δημιουργίας του, σημειώνει «Χρονικά, η καλλιτεχνικά δημιουργική περίοδος της ζωής του και συνακόλουθα το έργο του εκτείνονται σε τέσσερις δεκαετίες, από το 1921 μέχρι το 1962. Υστερα από την πρώτη δεκαετία, αυτή της μαθητείας - προπαρασκευής στη Γαλλία, ουσιαστικά όλο το έργο του δημιουργήθηκε στην Ελλάδα, παρότι έζησε κατά διαστήματα στην Αλεξάνδρεια, όπου και εξέθετε συχνά. Στην πλειονότητά τους τα έργα του έχουν ως θέμα το τοπίο και κατά δεύτερο λόγο το πορτρέτο και το γυμνό...».

Υστερα από τις πρώτες σποραδικές, νεανικές συμμετοχές του στα μεγάλα ετήσια salons του Παρισιού, πόλη όπου έζησε μέχρι τον Απρίλη του 1930, και παρά το γεγονός ότι, μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα πήρε μέρος στις περισσότερες εκθέσεις σύγχρονης ελληνικής τέχνης που διοργανώθηκαν στο εξωτερικό, «το σύνολο της εκθεσιακής του δράσης απευθύνονταν σε ελληνικό κοινό... Γνωσιολογικά, στο έργο του ο κόσμος και κυρίως η φύση, ως ορίζοντας του ανθρώπινου, της ανθρώπινης εμπειρίας δεν έχασαν ποτέ την αντικειμενικά ορατή τους υπόσταση...».

Μορφολογικά - τεχνοτροπικά, ο Γ. Μηταράκης στο σύνολο των έργων του «διερευνούσε τις δυνατότητες έκφρασης των παραστατικών τάσεων», και, κυρίως, τις δυνατότητες έκφρασης μέσα από μια εικαστική γλώσσα με έντονη πάντα την υποκειμενική - εξπρεσιονιστική διάθεση. Ως προς την τεχνική, ο Γ. Μηταράκης επέλεξε την ελαιογραφία σε καμβά και σποραδικά - σε έργα της δεκαετίας του '50 - την ελαιογραφία σε ξύλο. «Υπακούοντας στις απαιτήσεις συγκερασμού της άμεσης υποκειμενικής έκφρασης και του διανοητικού ελέγχου», καταλήγει ο Ευγ. Ματθιόπουλος «έδωσε μορφική προτεραιότητα στο ρόλο του χρώματος έναντι του σχεδιαστικού περιγράμματος, και κυρίως στην ποιότητα της ελεύθερης γραφής, που αντιστικτικά υπέτασσε πάντα στον κανόνα τής μαθηματικά - γεωμετρικά σχεδιασμένης, ισόρροπης και αρμονικής σύνθεσης».

Η. ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ