ΝΑΝΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Με οδηγό το κέρδος και «βάρκα την ελπίδα»

ΝΑΝΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Με οδηγό το κέρδος και «βάρκα την ελπίδα»

Χωρίς τις απαραίτητες μελέτες για επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και τα οικοσυστήματα προχωρά ήδη η εμπορική αξιοποίηση προϊόντων της νανοτεχνολογίας

Η βιοτεχνολογία και ιδιαίτερα η παραγωγή Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών (γνωστά και ως «μεταλλαγμένα») δεν είναι ο μόνος τομέας που το κεφάλαιο εκδηλώνει την αδιαφορία του για τις επιπτώσεις μιας νέας τεχνολογίας στην ανθρώπινη υγεία και γενικότερα στο περιβάλλον και προχωρά τάχιστα στην εμπορική αξιοποίησή της, υποβαθμίζοντας τον κίνδυνο και υπερβάλλοντας τα οφέλη, τα οποία έτσι κι αλλιώς θα καρπωθεί το ίδιο και όχι οι εργαζόμενοι. Αυτή η αντιμετώπιση των επιστημονικών και τεχνολογικών εξελίξεων δεν είναι αποτέλεσμα της κακής παιδείας των καπιταλιστών ή της αδιαφορίας του πολιτικού τους προσωπικού. Εχει να κάνει με την απόλυτη ανάγκη αυξανόμενης αξιοποίησης της σημαντικής παραγωγικής δύναμης που αποτελεί σήμερα η επιστήμη, για τη διατήρηση του καπιταλιστικού κέρδους, που τείνει να μειωθεί όσο χρησιμοποιούνται περισσότερα μηχανήματα και λιγότεροι εργάτες στις παραγωγικές μονάδες. Το συγκριτικό πλεονέκτημα απέναντι στα άλλα μονοπώλια, κράτη και ενώσεις κρατών που δεν κατέχουν ή για οποιοδήποτε λόγο δε χρησιμοποιούν τη νέα τεχνολογία, αξιοποιείται για να αναβάλει - προσωρινά - την πτώση μέσα στο λάκκο που σκάβει αναπόδραστα ο ίδιος ο καπιταλισμός.

Η έρευνα που δεν έγινε ποτέ

Η νανοτεχνολογία είναι μια ακόμα περίπτωση εφαρμογής στην παραγωγή τεχνολογίας που δεν έχει ελεγχθεί από πλευράς επιπτώσεων στην υγεία. Σύμφωνα με δημοσκόπηση που έκανε το περιοδικό «Nature Nanotechnology» μεταξύ των ειδικών του κλάδου, το 20% απ' αυτούς εξέφρασε ανησυχία για ενδεχόμενο κίνδυνο νανοτεχνολογικής ρύπανσης, ενώ το 30% θεωρεί ότι η ανθρώπινη υγεία ίσως κινδυνεύει. Οπως δήλωσε ο επικεφαλής της έρευνας, Ντίτραμ Σέφελ, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Γουισκόνσιν - Μάντισον, οι επιστήμονες λένε: «Δεν ξέρουμε. Η (σ.σ. απαιτούμενη) έρευνα δεν έχει γίνει».

Αντικείμενο της νανοτεχνολογίας είναι οτιδήποτε έχει μέγεθος μεταξύ 1 και 100 νανόμετρων (δισεκατομμυριοστών του μέτρου). Η ανησυχία των ειδικών πηγάζει από τις αλληλεπιδράσεις που είναι δυνατόν να έχουν σωματίδια τέτοιου μεγέθους με το περιβάλλον και ιδιαίτερα με τον ανθρώπινο οργανισμό. Εκατοντάδες εταιρείες δραστηριοποιούνται στον τομέα σε Αμερική, Ευρώπη και Ασία. Δισεκατομμύρια δολάρια ξοδεύονται για την ενσωμάτωση νανοσωματιδίων μέσα σε εμπορικά προϊόντα, ορισμένα από τα οποία διατίθενται ήδη στην αγορά. Νανοσωματίδια χρησιμοποιούνται σε καταλύτες, καλλυντικά, μπογιές και επιχρίσματα, σε υφάσματα και ως ενισχυτικά σε διάφορα είδη. Αλλες εταιρείες προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν φουλερένια για τη στοχευμένη μεταφορά φαρμάκων στους ιστούς που τα χρειάζονται και άλλες προσπαθούν να φτιάξουν αναψυκτικά που θα αλλάζουν χρώμα ανάλογα με τα γούστα του καταναλωτή! Σε αντίθεση με τα δισεκατομμύρια δολάρια που ρίχνονται στην παραγωγή νανοσωματιδίων, πενιχρά είναι τα ποσά που έχουν δοθεί για τη διερεύνηση ενδεχόμενων συνεπειών από τα «βελτιωμένα» με νανοσωματίδια προϊόντα.

Το πρόβλημα πηγάζει από το γεγονός ότι μια χημική ουσία που μπορεί να είναι αδρανής και ασφαλής όταν τα σωματίδια που την απαρτίζουν έχουν μέγεθος μικρόμετρου (εκατομμυριοστού του μέτρου) και πάνω, εμφανίζει διαφορετική συμπεριφορά στη νανοκλίμακα. Ενα γραμμάριο καταλύτη που αποτελείται από σωματίδια μεγέθους 10 νανόμετρων είναι 100 φορές πιο δραστικό από ίση ποσότητα του ίδιου καταλύτη με μέγεθος σωματιδίων 1 μικρόμετρο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι και ο γραφίτης, μορφή άνθρακα με γνωστές ιδιότητες, που τον κατατάσσουν σε ένα συγκεκριμένο σημείο στο χάρτη τοξικότητας. Οι νανοσωλήνες και οι νανόμπαλες (φουλερένια), που κατηγοριοποιούνται ως μορφές γραφίτη, έχουν ιδιότητες διαφορετικές από το συμβατικό γραφίτη και η απόδοση σ' αυτά τα νανοσωματίδια της χαμηλής τοξικότητας του γραφίτη είναι όχι μόνο λαθεμένη, αλλά και επικίνδυνη.

Από το 1997 οι ανησυχητικές ενδείξεις

Πειράματα που έκανε το 2004 η τοξικολόγος Εύα Ομπερντόστερ στο πανεπιστήμιο του Τέξας, έδειξαν ότι τα ψάρια που εκτέθηκαν για 48 ώρες σε συγκεντρώσεις μόλις 0,5 ppm (μέρη στο εκατομμύριο) φουλερενίων εμφάνισαν εκτεταμένες εγκεφαλικές βλάβες. Επιπλέον, στο συκώτι τους παρατηρήθηκε αλλοίωση του DNA και επηρεάστηκε η φυσιολογία τους στο σύνολό της. Σε άλλο πείραμα την ίδια περίοδο διαπιστώθηκε ότι τα φουλερένια σκοτώνουν τους ψύλλους της θάλασσας, σημαντικό κρίκο στη θαλάσσια τροφική αλυσίδα. Η Ομπερντόστερ θεωρεί ότι από τα πειράματα αυτά δεν μπορεί να βγει συμπέρασμα για τις επιπτώσεις των φουλερενίων στον άνθρωπο και ότι χρειάζονται περισσότερες έρευνες, πολύ περισσότερο αν οι ουσίες αυτές ενδέχεται με κάποιο τρόπο να μπουν στην τροφική αλυσίδα.

Σε άλλες μελέτες που είχαν γίνει το 2002 από το CBEN (Κέντρο Βιολογικής και Περιβαλλοντικής Νανοτεχνολογίας) διαπιστώθηκε ότι τα νανοσωματίδια συσσωρεύονται στο σώμα των πειραματόζωων και ότι τα φουλερένια μπορούν να ταξιδέψουν μέσα από το χώμα μέχρι να απορροφηθούν από γεωσκώληκες, μπαίνοντας έτσι στην τροφική αλυσίδα. Ηδη από το 1997 είχε διαπιστωθεί ότι νανοσωματίδια που χρησιμοποιούνται σε αντιηλιακές κρέμες δημιουργούν ελεύθερες ρίζες και καταστρέφουν το DNA.

Η βιοτοξικότητα των νανοσωματιδίων σχετίζεται με την ικανότητά τους να εισβάλουν στον οργανισμό από το δέρμα και τους πνεύμονες και σε ορισμένες περιπτώσεις να διαπερνούν και το φράγμα του εγκεφάλου. Σε αντίθεση με τα μικροσωματίδια, τα νανοσωματίδια άνθρακα που καταφέρνουν να μπουν σε κύτταρα δεν προκαλούν αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος. Μερικοί επιστήμονες παρομοιάζουν τα νανοσωματίδια και ιδιαίτερα τους νανοσωλήνες με την άσβεστο, της οποίας οι μικροσκοπικές ίνες προκαλούν καρκίνο. Βεβαίως, αυτοί που κινδυνεύουν πριν απ' όλους είναι οι εργαζόμενοι σε βιομηχανίες που ενσωματώνουν νανοσωματίδια στα προϊόντα τους. Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Επαγγελματικής Ασφάλειας και Υγείας των ΗΠΑ, 2 εκατομμύρια αμερικανοί εκτίθενται σε υψηλά επίπεδα νανοσωματιδίων.

Ζήτημα κινήτρων

Το Εθνικό Ιδρυμα Επιστήμης των ΗΠΑ προβλέπει ότι μέσα σε μια δεκαετία το σύνολο της βιομηχανίας ημιαγωγών και η μισή φαρμακευτική βιομηχανία θα στηρίζονται στη νανοτεχνολογία, ενώ το ύψος της σχετικής παγκόσμιας αγοράς θα κυμαίνεται γύρω στο 1 τρισεκατομμύριο δολάρια. Οσο και αν πέφτει έξω στις εκτιμήσεις του, είναι γεγονός ότι η χρήση της νανοτεχνολογίας χρόνο με το χρόνο παίρνει μεγαλύτερη έκταση, χωρίς κανένα «δίχτυ προστασίας» για τη δημόσια υγεία. Εκείνο που πρέπει να γίνει σαφές στον καθένα, είναι ότι όταν οι εταιρείες διαφημίζουν τις καταπληκτικές δυνατότητες που έχουν οι επιστημονικές ανακαλύψεις και εφαρμογές, δεν είναι γιατί σκοπεύουν να τις αξιοποιήσουν, ώστε να γίνει καλύτερη η ζωή των ανθρώπων, αλλά επειδή επιδιώκουν να θησαυρίσουν σε βάρος των ανθρώπων, παραγωγών του πλούτου.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Nature Nanotechnology», www.etcgroup.org