«Καθ' οδόν». Στα βήματα του Πεσσόα

«Καθ' οδόν». Στα βήματα του Πεσσόα

«Ουδέν ταχύτερον της φαντασίας» , λένε. Και ίσως να έχουν δίκιο. Ας μας επιτραπεί να προσθέσουμε: Ταχύτερη όντως είναι, δαπανηρή δεν είναι, οδυνηρή, όμως ενίοτε είναι. Και πολύ μάλιστα. Αυτήν την Κυριακή αποφασίσαμε να πάμε μακριά, να «πεταχτούμε» μέχρι την Πορτογαλία. Γιατί; Ανασηκώνουμε τους ώμους, κάνουμε τους ανήξερους. Ισως μας οδηγεί εκεί το εξαιρετικό βιβλίο το Φερνάντο Πεσσόα, που ξαναδιαβάζουμε, ίσως τα βήματά μας να τα κατευθύνει ο τρομερός νόστος που μας κυρίευσε. Ποιος μπορεί να ξέρει με ακρίβεια πώς και πού κρύβεται η νοσταλγία, πώς μας παραπλανά, πώς μας τυραννά, πώς μας κυβερνά και πώς μας ξαφνιάζει με την απότομη εμφάνισή της;

Μαγική, θλιμμένη, ρομαντική, φανταστική και πραγματική η Λισαβόνα, μάς περιμένει. Συνήθως οι ποιητές έχουν μια άλλη αίσθηση και μια ικανότητα να διακρίνουν μια μελλοντική κατάσταση, που είναι αόρατη σε μας τους κοινούς, απλούς ανθρώπους. Βλέπουν πέρα από το τώρα.. Βλέπουν, προβλέπουν και γράφουν: Ο Φερνάντο Πεσσόα έγραφε σε κάποια στιγμή που η κατάθλιψη τον είχε κυριεύσει: Εάν πεθάνω, δε θα λείψω σε κανένα. Κανείς δε θα πει: "Από χτες η πόλη άλλαξε..."».

Ομως έκανε λάθος. Η μορφή του χαράχτηκε για πάντα σαν μια σοφή, υπέροχη ρυτίδα πάνω στο μελαγχολικό πρόσωπο της πορτογαλικής πρωτεύουσας. Δεν ξέρουμε αν από τότε που πέθανε ο Πεσσόα, η πόλη άλλαξε πραγματικά. Ενα είναι σίγουρο: Οι Πορτογάλοι τον τίμησαν και δεν το θυμούνται, όπως επίσης βέβαιο είναι, ότι άθελά του επηρέασε και άλλαξε τον «άγνωστο αναγνώστη» του. Του έκανε μετάγγιση της ποίησής του. Ετσι, και εμείς οι άγνωστοι στρατιώτες της ανάγνωσής μας αλλάξαμε από τη στιγμή που αρχίσαμε να μας απασχολεί η πολυσύνθετη σκέψη του Πεσσόα. Και πέρσι, όταν διαβάσαμε το βιβλίο του Χοσέ Σαραμάνγκου «Ο θάνατος του Φερνάντο Ρέις» βρεθήκαμε πιο κοντά στον Πεσσόα, κοντύτερα στη γη της Πορτογαλίας.

Μα ας μην καθυστερούμε, ούτε χρόνο έχουμε, ούτε και χώρο για πολλές σκέψεις-αποσκευές. Πάμε. Την ιστορία της θα την πούμε έτσι στα όρθια καθώς θα πετούμε προς τα εκεί. Ενα από το πιο παλιά κράτη της Ευρώπης, που ιδρύθηκε το 1139. Οταν τον 5ο αιώνα κατέρρευσε η ρωμαϊκή αυτοκρατορία, η χερσόνησος κατακλύστηκε αρχικά από γερμανικά φύλα και στη συνέχεια το 711, από Μαυριτανούς. Η στρατιωτική επανάκτηση από τα χριστιανικά βασίλεια του Βορρά άρχισε τον 11ο αιώνα. Το νέο βασίλειο επεκτάθηκε μέχρι το Αλγκάρβε (Τι υπέροχο μέρος!) και τότε άρχισαν οι Πορτογάλοι ναυτικοί να εξερευνούν τα παράλια της Αφρικής και τον Ατλαντικό. Η χώρα έφτασε στο ζενίθ της κατά τη βασιλεία του Εμμανουήλ του Α΄ , με το ταξίδι του Βάσκο ντα Γκάμα στην Ινδία, το 1498, και την ανακάλυψη της Βραζιλίας, το 1500. Στα 1580 η Ισπανία εισέβαλε στην Πορτογαλία και οι Ισπανοί βασιλείς κυβέρνησαν τη χώρα για 60 ολόκληρα χρόνια. Και μετά ήρθαν χειρότερες μέρες. Οι κακές μέρες για τη χώρα, που την άφησαν φτωχή. Στα 1807 ο Ναπολέων εισβάλλει, ενώ στα 1825 η Πορτογαλία θρηνεί την απώλεια της Βραζιλίας. Το 1910 η επανάσταση καταργεί τη μοναρχία. Το 1926 οι στρατιωτικοί ανατρέπουν τη νόμιμη κυβέρνηση, ενώ από το 1928 έως το 1968 διοικεί ο δικτάτορας Αντόνιος Σαλαζάρ. Την άνοιξη του 1974 μια άλλη ευωδιά γεμίζει τον αέρα. Τα «Γαρίφαλα» επαναστατούν και ο δρόμος για τη δημοκρατία ανοίγει. Είναι πανέμορφη πόλη. Είναι μια πόλη σοβαρή, χωρίς πολλά μπιχλιμπίδια, είναι μια πόλη αξιαγάπητη, είναι μια πόλη που σαν πέσει η νύχτα η σπαρακτική μουσική τουΦάντου σε προσκαλεί. Σε καλεί να νοσταλγήσεις, να επιθυμήσεις, να μελαγχολήσεις, για κάτι που έζησες και χάθηκε οριστικά ή για κάτι που με όλη σου την καρδιά επιθύμησες αλλά ποτέ δε γεύτηκες.

Μιαν άλλη Κυριακή, όταν έχουμε καιρό, θα επισκεφτούμε το Νότο, την επαρχία τουΑλγκάρβε. Σήμερα, ξεχαστήκαμε, και μόνο μέχρι τη Σίντρα θα φτάσουμε. Θα τριγυρίσουμε την πανέμορφη αλλά και γραφική πόλη, θα περπατήσουμε στο κατεστραμμένο «Καστέλος ντος Μόουρους» (χτισμένο από τους Μαυριτανούς τον 8ο αιώνα) και φυσικά θα ανέβουμε στο εθνικό πάρκο της Σίντρα για να επισκεφτούμε το επιβλητικό και αξέχαστο«Παλάσο ντα Πένα», που χτίστηκε στα τέλη του 14ου αιώνα από τον Ιωάννη τον Α΄, ενώ ο Εμμανουήλ ο Α΄ έκανε μεγάλες προσθήκες το 16ο αιώνα. Η σταδιακή ανοικοδόμηση του ανακτόρου συνετέλεσε στην εκπληκτική μείξη των αρχιτεκτονικών ρυθμών. Δε λέμε ποτέ αντίο στην Πορτογαλία, παρά μόνον «Εις το επανιδείν».