ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ - ΚΕΝΤΡΟ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑΣ ΘΕΑΤΡΟΥ

ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ - ΚΕΝΤΡΟ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑΣ ΘΕΑΤΡΟΥ

Αλλη μια κιβωτός πολιτισμού εκπέμπει SOS

Το καμαρίνι του Αιμ. Βεάκη, στο Θεατρικό Μουσείο

Δέσμια της έλλειψης πολιτικής βούλησης βρίσκεται άλλη μια κιβωτός πολιτισμού. Η θλιβερή κατάσταση, στην οποία βρίσκεται εδώ και χρόνια το Θεατρικό Μουσείο - Κέντρο Μελέτης και Ερευνας του Ελληνικού Θεάτρου, αποτελεί άλλη μια ένδειξη της συνολικότερης υποτίμησης της υπόθεσης του πολιτισμού σ' αυτόν τον τόπο, από τις κυβερνήσεις τόσο του ΠΑΣΟΚ όσο και της ΝΔ.

Ο χώρος στέγασής του, επί της οδού Ακαδημίας, στον ημι-υπόγειο χώρο του Πνευματικού Κέντρου, είχε παραχωρηθεί από την πολιτεία ως προσωρινή λύση προ 30ετίας περίπου. Αλλά σ' αυτήν τη χώρα και με τέτοιες κυβερνήσεις, «ουδέν μονιμότερον του προσωρινού». Οι επαναλαμβανόμενες υποσχέσεις από όλες τις κυβερνήσεις, οι οποίες πέρασαν στο διάστημα αυτών των χρόνων, για μεταστέγαση σε χώρο επαρκέστερο, έπεσαν στο κενό. Χρόνια το μουσείο ασφυκτιά δέσμιο ενός χώρου ακατάλληλου από κάθε άποψη. Παλαιότητα κτιρίου, κάκιστος εξαερισμός, ανεπαρκής φωτισμός, απαράδεκτες και τριτοκοσμικές συνθήκες υγιεινής (ύδρευση, αποχέτευση), μόνιμος και υπαρκτός κίνδυνος πλημμύρας (λόγω γειτνίασης με τις δημόσιες τουαλέτες) και έλκυσης παντός είδους λυμάτων, τρωκτικά και έντομα, τεράστιος κίνδυνος για την υγεία εργαζομένων και επισκεπτών λόγω των συχνών απολυμάνσεων, παντελής έλλειψη κεντρικής θέρμανσης και κλιματιστικών μηχανημάτων, έλλειψη πυρασφάλειας κ.ά.

Η στενότητα του χώρου οδήγησε στη μεταστέγαση της βιβλιοθήκης, το 1990, σε μια αίθουσα του κτιρίου «Κωστή Παλαμά - Ροζ κτίριο», που παραχώρησε το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ομως, ήταν μια προσωρινή λύση που δεν ικανοποιούσε τις ανάγκες του Κέντρου Ερευνας, καθώς έπρεπε να ακολουθούν τα ωράρια του Πανεπιστημίου. Οταν το Πανεπιστήμιο ήταν κλειστό, έκλεινε και η βιβλιοθήκη.

Το Φλεβάρη του 2003 εγκαινιάστηκε, παρουσία των Προέδρων της Δημοκρατίας, Κ. Στεφανόπουλου, και της Βουλής, Απ. Κακλαμάνη, η νέα στέγη της Θεατρικής Βιβλιοθήκης του Κέντρου Μελέτης και Ερευνας του Ελληνικού Θεάτρου - Θεατρικού Μουσείου, στο 400 τετραγωνικών μέτρων κτίριο της οδού Καραμανλάκη 7 (Πατήσια). Και πάλι δεν ήταν η επιθυμητή λύση, καθώς το Θεατρικό Μουσείο εξακολουθεί να βρίσκεται στο υπόγειο του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Αθηναίων, ενώ θα έπρεπε να συστεγάζονται. Οι υπεύθυνοι του Μουσείου, όμως, για να μη στοιβαχτούν τα πολύτιμα βιβλία και χειρόγραφα σε κάποια αποθήκη δέχτηκαν αυτή τη μεταστέγαση της θεατρικής βιβλιοθήκης, η οποία περιλαμβάνει σπάνιες εκδόσεις και χειρόγραφα, 34.000 περίπου τόμους για το θέατρο, που χρονολογούνται από το 1736, εκατοντάδες χειρόγραφα από το 1860, δημοσιεύματα για το θέατρο, αφίσες, καθώς και το Αρχείο Αποκομμάτων.

Μοναδικό ...αλλά απαξιωμένο

Το Θεατρικό Μουσείο αποτελεί την πρώτη μορφή του σημερινού ιδρύματος, το οποίο δημιουργήθηκε το 1938 από την Εταιρεία Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων (ΕΕΘΣ), της οποίας πρόεδρος ήταν τότε ο Θεόδωρος Συναδινός. Εφορος του Μουσείου είχε διοριστεί ο μελετητής και ιστορικός του νεοελληνικού θεάτρου Γιάννης Σιδέρης, στον οποίο οφείλεται ουσιαστικά η πρώτη συγκέντρωση του εκθεσιακού και αρχειακού υλικού. Το Θεατρικό Μουσείο λειτουργεί υπό την αιγίδα της Εταιρείας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων, ενώ το 1976 μετατρέπεται σε αυτοτελές σωματείο Νομικού Προσώπου Ιδιωτικού Δικαίου και λίγο αργότερα μετονομάζεται σε «Μουσείο και Κέντρο Μελέτης του Ελληνικού Θεάτρου». Το 1996, μετά από απόφαση της Γενικής Συνέλευσης, υιοθετείται η σημερινή του επωνυμία. Οι αλλαγές αυτές σηματοδοτούν και τη διεύρυνση των στόχων του. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται πλέον στη μελέτη και έρευνα του Ελληνικού Θεάτρου, με την αξιοποίηση της πλούσιας θεατρικής βιβλιοθήκης και των σημαντικών αρχείων του.

Το Κέντρο Μελέτης και Ερευνας του Ελληνικού Θεάτρου είναι το μοναδικό Κέντρο στη χώρα μας, που αποθησαυρίζει τη θεατρική ιστορία του τόπου που γέννησε το θέατρο. Είναι πραγματική κιβωτός του ελληνικού θεάτρου. Το Κέντρο αυτό, το οποίο μάλιστα έχει χαρακτηριστεί ως ένα από τα καλύτερα του είδους στον κόσμο μουσείο, δεν είναι απλά ένας μουσειακός χώρος. Είναι η μοναδική και ίσως η πιο αξιόλογη πηγή πληροφοριών απ' όπου αντλούν στοιχεία φοιτητές Πανεπιστημίων, σπουδαστές δραματικών σχολών, δημοσιογράφοι, τηλεοπτικοί και ραδιοφωνικοί σταθμοί, ηθοποιοί, σκηνοθέτες και όλοι όσοι ασχολούνται με το θέατρο, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό.

Αυτό που καθιστά ξεχωριστό, όμως, το Θεατρικό Μουσείο είναι το ότι πρόκειται για το μοναδικό στα Βαλκάνια που έχει τεκμήρια θεατρικής πορείας του έθνους επί 170 ολόκληρα χρόνια. Το Κέντρο παρακολουθεί και καταγράφει όλη την κίνηση του θεάτρου από τον τρόπο με τον οποίο κοινοποιείται το θεατρικό γεγονός: αφίσες, προγράμματα, φωτογραφίες, βιντεοταινίες, μαγνητοταινίες, δίσκοι, παρτιτούρες θεάτρου και τραγουδιών. Τεκμήρια της ζωής των καλλιτεχνών με τα πιο προσωπικά τους αντικείμενα, τα κοστούμια τους, αλλά και διαμορφωμένα καμαρίνια κορυφαίων πρωταγωνιστών. Πλούσιο είναι και το εικαστικό τεκμήριο, μακέτες και φωτογραφίες σκηνικών, μάσκες θεάτρου. Επίσης υπάρχει και γωνία αφιερωμένη στο Θέατρο Σκιών και το Κουκλοθέατρο, πόλος έλξης των παιδιών.

Αξίζει, πάντως, να δούμε με στοιχεία το έργο που προσφέρει το Κέντρο: 80.000 μαθητές σχολείων ετησίως επισκέπτονται το Μουσείο και ξεναγούνται χωρίς καμιά επιβάρυνση, ενώ οι μεμονωμένοι επισκέπτες φτάνουν περίπου τους 10.000 ετησίως, ενώ κατά τους καλοκαιρινούς μήνες παρατηρείται αυξημένη προσέλευση αλλοδαπών. 5.000 περίπου μελετητές, ετησίως, κάνουν χρήση του τεράστιου πλούτου βιβλίων, ελληνικών και ξένων (40.000 τόμοι), των περιοδικών (10.000 τόμοι) και της σπάνιας συλλογής χειρογράφων που διαθέτει η Βιβλιοθήκη. 3.000 ερευνητές ετησίως αντλούν το υλικό τους από το τεράστιο αρχειακό υλικό του Μουσείου. Στο αρχείο περιέχονται, εκτός των άλλων, και περισσότερες από 2.000 βιντεοσκοπημένες παραστάσεις, μοναδικά ντοκουμέντα για την ιστορία του Ελληνικού Θεάτρου. Επίσης, τροφοδοτούνται και ενημερώνονται όλα τα σχολεία της χώρας, δωρεάν πάντα, με βιντεοκασέτες, από παραστάσεις, ειδικά τραγωδίες.

Η μοναδικότητα των Αρχείων του Κέντρου προκάλεσε, μάλιστα, το ενδιαφέρον της «κοινωνίας της πληροφορίας» και συμπεριλήφθηκε στο πρόγραμμα ψηφιοποίησης σημαντικών αρχείων και εξόδου των στο διαδίκτυο. Από το 2001 έχει αναλάβει αποκλειστικά, σε συνεργασία με το Ελληνικό Φεστιβάλ, την έκθεση ντοκουμέντων στο Μουσείο Επιδαύρου.

Πολιτειακή αδιαφορία

Αποκλειστικά επιχορηγούμενο (ατάκτως και απρογραμμάτιστα) από την πολιτεία, το Κέντρο έχει βρεθεί πολλές φορές σε πλήρες οικονομικό αδιέξοδο, λόγω συσσωρευμένων χρεών και εξαιτίας της καθυστέρησης κάθε χρόνο της επιχορήγησης του ΥΠΠΟ. Οφειλές στο IKA, φόροι, μισθοδοσίες, ενοίκιο της βιβλιοθήκης του κ.ά. Δεν είναι λίγες οι φορές που ο πρόεδρός του, Κώστας Γεωργουσόπουλος, είτε από την τσέπη του, είτε από προσωπικά δάνεια, πληρώνει το ΙΚΑ, προκειμένου να πάρει την ασφαλιστική ενημερότητα που απαιτείται για να εισπράξει από το ΥΠΠΟ την επιχορήγηση. Το Κέντρο είναι μη κερδοσκοπικό Σωματείο. Δεν έχει έσοδα, δεδομένου ότι δεν εισπράττει εισιτήριο. Απασχολεί 16 υπαλλήλους (θεατρολόγους, βιβλιοθηκάριο, γραμματέα, τεχνικούς βιντεοσκοπήσεων, χειριστές υπολογιστών και βάσεως δεδομένων, ξεναγούς, λογίστρια, καθαρίστρια κλπ.) και στα δύο κτίρια.

Κατά καιρούς, πάντα προεκλογικά, είτε μετά από έντονες διαμαρτυρίες των υπευθύνων του Κέντρου, δίνονται υποσχέσεις και τα γνωστά μεγάλα λόγια. Επί υπουργίας Ευάγγελου Βενιζέλου, θέλοντας να απομακρύνει «το ποτήριον τούτο» από την ευθύνη του, ζήτησε από τον τότε καλλιτεχνικό διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου Νίκο, Κούρκουλο, την «υιοθεσία» του Μουσείου, αγνοώντας τη διοίκηση του Θεατρικού Μουσείου και της Εταιρείας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων (ΕΕΘΣ), που έχουν τον πρώτο λόγο. Πριν τις δημοτικές εκλογές, ο Νικήτας Κακλαμάνης μίλησε στο πρόγραμμά του και για τη «φροντίδα» ή «υιοθεσία» κι αυτός του Κέντρου. Σε επικοινωνία του προέδρου του Κέντρου μαζί του, είπε ότι πρέπει πρώτα να καταγράψει την περιουσία του Δήμου ...άλλα λόγια ν' αγαπιόμαστε. Οσο για το ΥΠΠΟ, δεν έχει κτίρια, λέει. Τι ντροπή! Για την Πειραιώς και το Ιδρυμα Νιάρχου βρίσκει χώρους να παραχωρήσει, για το Κέντρο δεν έχει.