ΙΟΥΛΗΣ 1941 - Η 6η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΕ Το σάλπισμα του ΚΚΕ για εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα

ΙΟΥΛΗΣ 1941 - Η 6η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΕ

Το σάλπισμα του ΚΚΕ για εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα

Ηταν 1η του Ιούλη του 1941 όταν σ' ένα μικρό σπιτάκι του συνοικισμού Υμηττού άρχισαν να καταφθάνουν πέντε άνδρες και μια γυναίκα, με διαφορά ώρας ο ένας από τον άλλον και, φυσικά, με αρκετές προφυλάξεις. Το σπίτι ήταν προσωρινά εγκαταλειμμένο από τους οικοδεσπότες του, που, για την περίσταση, είχαν μετακομίσει αλλού και δεν επρόκειτο να επιστρέψουν απροειδοποίητα. Ετσι οι παράξενοι τούτοι επισκέπτες είχαν επαρκή χρόνο μπροστά τους να διευθετήσουν με άνεση όλα εκείνα τα ζητήματα που έκαναν αναγκαία τη συνάντησή τους.

Μόλις μπήκε στο σπίτι κι ο τελευταίος επισκέπτης, η πόρτα έκλεισε ερμητικά και δεν ξανάνοιξε παρά μόνο μερικά 24ώρα αργότερα, στις 3 του μηνός, όταν τα πάντα είχαν τελειώσει. Τις επόμενες μέρες μια δακτυλογραφημένη προκήρυξη που κυκλοφορούσε από χέρι σε χέρι ενημέρωνε ότι «Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδας καλεί τον ελληνικό λαό, τα κόμματα και τις οργανώσεις του, σ' ένα εθνικό μέτωπο της απελευθέρωσης». Την προκήρυξη υπέγραφε η «Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ» που αργότερα αριθμήθηκε ως 6η κατά σειρά¹.

Η έναρξη της φασιστικής κατοχής και το ΚΚΕ

Οταν πραγματοποιήθηκε η 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ η Ελλάδα βρισκόταν υπό φασιστική κατοχή. Τα χιτλερικά στρατεύματα είχαν μπει στην Αθήνα στις 27 Απρίλη του 1941 και μέχρι τα τέλη Μάη είχαν καταλάβει, ύστερα από σκληρές μάχες, και την Κρήτη. Τίποτα πια δεν ήταν ελεύθερο πάνω σ' αυτό τον τόπο εκτός από το φρόνημα της συντριπτικής πλειοψηφίας των Ελλήνων, που όμως είχαν εγκαταλειφθεί στη μοίρα τους. Η ντόπια οικονομική και πολιτική ολιγαρχία τούς είχε προδώσει. Η κυβέρνηση Τσουδερού και ο Γλύξμπουργκ είχαν εγκαταλείψει τη χώρα μαζί με ένα μεγάλο κομμάτι του πολιτικού κόσμου, ενώ όσοι έμειναν πίσω, αν δε συνεργάστηκαν με τον κατακτητή, συνιστούσαν στο λαό να... κάτσει στ' αυγά του. Με τον ίδιο τρόπο συμπεριφέρθηκαν και οι οικονομικοί παράγοντες που συγκροτούσαν την ντόπια αστική τάξη.

Η επιβολή της φασιστικής κατοχής βρήκε το ΚΚΕ σμπαραλιασμένο από κάθε άποψη. Η μεταξική δικτατορία είχε χρησιμοποιήσει κάθε μέσο για να συντρίψει το Κόμμα της ελληνικής εργατικής τάξης. Πάνω από 90.000 κομμουνιστές και άλλοι δημοκράτες πιάστηκαν, φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν, βασανίστηκαν απάνθρωπα, διασύρθηκαν και διαπομπεύτηκαν από τα όργανα του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου. Τη στιγμή δε της κατάρρευσης της χώρας, στα τέλη δηλαδή του Απρίλη του '41, σχεδόν ολόκληρη η ηγεσία του Κόμματος και 2.000 περίπου στελέχη και μέλη του βρίσκονταν φυλακισμένα και εξόριστα σε δέκα ειδικές φυλακές και δώδεκα ξερονήσια.

Στην Ακροναυπλία βρίσκονταν περίπου 600, στον Αϊ - Στράτη 230, στην Ανάφη 220, στην Αίγινα 17, στη Φολέγανδρο 130, στην Τρίπολη και σε άλλες φυλακές περίπου 500, στη Γαύδο 30, στην Κίμωλο 36, στο σανατόριο Ασβεστοχωρίου 17, στην Κέρκυρα 10, σε Ιο, Σίφνο, Πύλο και Αμοργό 25 με 30². Πρέπει ακόμη να σημειωθεί πως η μεταξική δικτατορία στην προσπάθειά της να εξαφανίσει το ΚΚΕ δε δίστασε να δημιουργήσει ένα χαφιέδικο ηγετικό πυρήνα που τον ονόμασε «Προσωρινή Διοίκηση του ΚΚΕ» και να εκδώσει πλαστό «Ριζοσπάστη», με σκοπό να θέσει υπό τον έλεγχό της ολόκληρο το Κόμμα, τα μέλη τους φίλους και τους οπαδούς.

Τα χτυπήματα που είχε καταφέρει στο ΚΚΕ το καθεστώς της 4ης Αυγούστου ήταν πολύ βαριά. Εντούτοις δεν αποδείχτηκαν αρκετά για να εξαφανίσουν το Κόμμα και τους κομμουνιστές. Με την έναρξη της φασιστικής κατοχής δρούσαν παράνομα οι παρακάτω οργανώσεις κομμουνιστών σε ολόκληρη την Ελλάδα:

Γερμανικά άρματα μπροστά στην Ακρόπολη

- Η λεγόμενη Παλιά ΚΕ.

- Η Ανεξάρτητη Κομμουνιστική Οργάνωση Αθήνας, με γραμματέα τον Σπ. Καλοδίκη.

- Η ομάδα σπουδαστών «Αλήθεια» γύρω από το Ν. Καρβούνη, που συνδεόταν με την παλιά ΚΕ.

- Μια ομάδα αξιωματικών (Στ. Παπαγιάννης- Β. Βενετσανόπουλος κ.ά.).

- Ο Δ. Γληνός με μια ομάδα κομμουνιστών γύρω του.

- Η ανεξάρτητη Κομμουνιστική Οργάνωση Πειραιά.

- Το ανεξάρτητο Γραφείο της ΚΕ του ΚΚΕ για τη Μακεδονία και τη Θράκη, με οργανώσεις στη Θεσσαλονίκη, στην Καβάλα, στη Δράμα και σε άλλα αστικά κέντρα και χωριά της περιοχής.

Μεμονωμένες οργανώσεις με δράση υπήρχαν επίσης στην Ηπειρο, στη Θεσσαλία, στη Ρούμελη, στην Κρήτη και σε άλλα νησιά και μέρη της χώρας³.

Η ανασυγκρότηση του ΚΚΕ

Η πρώτη φάση της οργάνωσης του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα του ελληνικού λαού συνδέεται άμεσα με την προσπάθεια ανασυγκρότησης του ΚΚΕ, την οποία επιχειρούν μια σειρά στελέχη και μέλη του, τα οποία καταφέρνουν να αποδράσουν από τις φυλακές και τους τόπους εξορίας. Αναλυτικότερα: στις 8/4/1941 δραπέτευσαν από το Ασβεστοχώρι 12 κομμουνιστές. Στο διάστημα 10 έως 18/5/1941 δραπέτευσαν από τη Φολέγανδρο 130, στις 20/5 δραπέτευσαν από την Κίμωλο 36, στις 30/5 από τη Γαύδο 7 και στις 29/6/1941 αφέθηκαν ελεύθεροι από την Ακροναυπλία 27. Μεταξύ όλων αυτών βρίσκονταν αρκετά ανώτερα στελέχη του ΚΚΕ, καθώς και 7 μέλη της ΚΕ του⁴.

Οι πρώτοι εξόριστοι που έφτασαν στην Αθήνα -- σύμφωνα με τη μαρτυρία του Π. Σίμου - Καραγκίτση -- απέφυγαν οποιαδήποτε επαφή με την παλιά ΚΕ και την «Προσωρινή Διοίκηση» και συγκρότησαν νέα κομματική καθοδήγηση, που την ονόμασαν Νέα Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ⁵. Αυτή η ονομασία υπήρχε για μερικούς μήνες. Λίγες μέρες αργότερα έφτασαν στην Αθήνα ο Πέτρος Ρούσος και η Χρύσα Χατζηβασιλείου (δραπέτες από την Κίμωλο) που μαζί με τον Καραγκίτση δημιούργησαν τον πρώτο ηγετικό πυρήνα του Κόμματος με εκλεγμένα μέλη της ΚΕ από το 6ο Συνέδριο (Δεκέμβρης 1935). Ετσι συγκροτήθηκε η ΚΕ του ΚΚΕ που ασχολήθηκε με τα παρακάτω καθήκοντα:

• Κατανομή και αποστολή των μελών και στελεχών του Κόμματος που είχαν δραπετεύσει από φυλακές και εξορίες σε όλες τις περιοχές της χώρας, με καθήκον την κομματική ανασυγκρότηση και την οργάνωση του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.
• Συγκέντρωση όλων των τίμιων κομμουνιστών γύρω από τη νέα καθοδήγηση.
• Δημιουργία πανεθνικής συμμαχίας για την απελευθέρωση τη χώρας, δημιουργία οργάνωσης Αλληλεγγύης στο δοκιμαζόμενο λαό και στους αγωνιστές, καθώς και δημιουργία πατριωτικής οργάνωσης της νεολαίας.
• Αποκατάσταση της επαφής και διεξαγωγή διαπραγματεύσεων με τους εκπροσώπους των παλιών αστικών κομμάτων για κοινή εθνικοαπελευθερωτική δράση.
• Σύνδεση με τους πατριώτες αξιωματικούς και τους πολεμιστές του μετώπου για προσέλκυσή τους στον αγώνα και εξασφάλιση όσο το δυνατό περισσότερου οπλισμού.
• Επαφή με συνδικαλιστικά στελέχη διαφόρων παρατάξεων με στόχο την εκκαθάριση, αναζωογόνηση και κινητοποίηση τω συνδικαλιστικών οργανώσεων.
• Δημιουργία εκδοτικού μηχανισμού για έντυπη προπαγάνδα εναντίον των κατακτητών⁶.

Πολύ σύντομα αυτό το πρόγραμμα δράσης τέθηκε σε εφαρμογή. Ανασυγκροτήθηκαν οργανώσεις, άρχισε να γίνεται ουσιαστική δουλιά μέσα στο συνδικαλιστικό κίνημα, ξεκίνησαν οι επαφές με αστούς πολιτικούς αρχηγούς (Σοφούλη, Καφαντάρη κ.ά.), άρχισε η συλλογή οπλισμού, η οργάνωση των παλιών πολεμιστών, καθώς και η προσέγγιση πατριωτών αξιωματικών, μπήκε σε λειτουργία ο μηχανισμός της έντυπης προπαγάνδας και διαφώτισης. Σε πολλά μέρη της χώρας, από το Μάη - Ιούνη, ακόμη, του '41 με πρωτοβουλία των κομμουνιστών και άλλων πατριωτών δημιουργήθηκαν πλατιές εθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις: στη Μακεδονία η οργάνωση «Ελευθερία», στην Ηπειρο το «Πατριωτικό Μέτωπο», στην Καλαμάτα η «Νέα Φιλική Εταιρεία», στον Πύργο το «Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο» κ.ο.κ. Η πρώτη όμως πανελλαδική εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση ήταν η ΕΘΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ, που ιδρύθηκε στην Αθήνα στις 28 Μάη του 1941.

Η εικόνα της πρώτης προσπάθειας του λαού μας και του ΚΚΕ να οργανώσουν αντίσταση κατά των κατακτητών γίνεται πιο πλήρης αν λάβουμε υπόψη ότι στις 31/5/1941, δύο νεαροί πατριώτες, ο Απ. Σάντας και ο Μ. Γλέζος κατέβασαν από την Ακρόπολη τη γερμανική σημαία⁷.

Τέτοια ήταν η κατάσταση στη χώρα, όταν άρχιζε τις εργασίες της η 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ.

Η 6η Ολομέλεια

Η 6η Ολομέλεια συγκλήθηκε λίγες μέρες αφότου η ναζιστική Γερμανία εισέβαλε στη Σοβιετική Ενωση. Το γεγονός αυτό αναμφίβολα είχε αποφασιστική επίδραση όχι μόνο στη συνείδηση των κομμουνιστών, αλλά και στη συνείδηση ολόκληρου του ελληνικού λαού, στη συνείδηση των λαών όλης της υφηλίου. Η προσπάθεια οργάνωσης και εξάπλωσης του αντιφασιστικού - εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα ήταν πλέον κάτι περισσότερο από επιτακτική. Απαιτούσε την ένταση των δυνάμεων στο έπακρο.

Στις εργασίες της 6ης Ολομέλειας όπως αναφέραμε στην αρχή πήραν μέρος έξι άτομα: τα τακτικά και αναπληρωματικά μέλη της ΚΕ, που είχαν εκλεγεί στο 6ο Συνέδριο (Χρύσα Χατζηβασιλείου, Πέτρος Ρούσος, Παντελής Σίμος- Καραγκίτσης και Ανδρέας Τσίπας), καθώς και τα ανώτερα στελέχη του Κόμματος (Ανδρέας Τζήμας και Κώστας Λαζαρίδης), που με υπόδειξη της Κομματικής Επιτροπής της Ακροναυπλίας προσλήφθηκαν στο κεντρικό κομματικό όργανο.

Η Ολομέλεια συζήτησε ύστερα από εισήγηση του Π. Ρούσου την κατάσταση που είχε δημιουργηθεί στη χώρα με τη φασιστική κατοχή, τη νέα φάση του πολέμου διεθνώς και τα καθήκοντα του ΚΚΕ, όσον αφορά την οργάνωση του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα του ελληνικού λαού. Πάνω στο θέμα αυτό λήφθηκε ομόφωνα πολιτική απόφαση - έκκληση στην οποία θα αναφερθούμε στη συνέχεια. Ακόμη, συζητήθηκαν τα οργανωτικά ζητήματα του Κόμματος και του κινήματος γενικότερα, ύστερα από εισήγηση που παρουσίασε ο Παντελής Σίμος.

Στην πολιτική της απόφαση η Ολομέλεια χαρακτήριζε τον παγκόσμιο πόλεμο ως ιμπεριαλιστικό τονίζοντας ταυτόχρονα ότι «το πρόβλημα της πάλης για την εθνική ανεξαρτησία των υπόδουλων μικρών λαών μπαίνει στην πρώτη γραμμή της πάλης ενάντια στο φασισμό, τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και για την κοινωνική τους προκοπή».

Σε ό,τι αφορούσε στην επίθεση της Γερμανίας στην ΕΣΣΔ η Ολομέλεια εκτίμησε ότι σκοπός του γερμανικού φασισμού ήταν «να συντρίψει τη σοβιετική εξουσία, μοναδικό ειλικρινή υποστηρικτή κι ελπίδα της λευτεριάς όλων των λαών, που χαλάει τα κατακτητικά σχέδια του φασισμού και του ιμπεριαλισμού». Γι' αυτό «η υπεράσπιση της Σοβιετικής Ενωσης, η υποστήριξη της νίκης της με όλα τα μέσα, είναι ύψιστο καθήκον κάθε κομμουνιστή, κάθε ανθρώπου που θέλει τη λευτεριά της χώρας του από το φασιστικό ζυγό».

Σχετικά με την ελληνική πραγματικότητα η Ολομέλεια σημείωσε ότι: «το βασικό καθήκον των Ελλήνων κομμουνιστών είναι η οργάνωση της πάλης του ελληνικού λαού για την υπεράσπιση της Σοβιετικής Ενωσης και την αποτίναξη του φασιστικού ζυγού. Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδας - υπογραμμίζεται στην απόφαση - καλεί τον ελληνικό λαό, τα κόμματα και τις οργανώσεις του, σ' ένα εθνικό μέτωπο απελευθέρωσης:

Α) Για το διώξιμο της γερμανοϊταλικής κατοχής από την Ελλάδα.

Β) Για την ανατροπή της κυβέρνησης- οργανέτου τους.

Γ) Για την καθημερινή υποστήριξη και υπεράσπιση της Σοβιετικής Ενωσης.

Δ) Για την υποστήριξη κάθε συνεπούς αντιφασιστικής δύναμης με όλα τα μέσα.

Ε) Για το σχηματισμό προσωρινής κυβέρνησης από όλα τα κόμματα, που θα αποκαταστήσει τις δημοκρατικές ελευθερίες του λαού, θα του εξασφαλίσει ψωμί και δουλιά, θα συγκαλέσει συντακτική εθνοσυνέλευση και θα υπερασπίσει την ακεραιότητα και την ανεξαρτησία της Ελλάδας από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική δύναμη»⁸.

Το σάλπισμα του ΚΚΕ άγγιξε την καρδιά του ελληνικού λαού και βρήκε μέγιστη ανταπόκριση. Στις 16 Ιούλη του '41 η εργατική τάξη δημιούργησε το Εργατικό ΕΑΜ και το Σεπτέμβρη του ιδίου έτους το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο ήταν γεγονός. Το έπος της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης ήδη είχε αρχίσει.

1. Πέτρου Ρούσου: «Η Μεγάλη Τετραετία», Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, 1966, σελ. 164 και «Η Μεγάλη Πενταετία», τόμος Α΄ σελ. 101.

2. «Στ' άρματα - Στ' άρματα - Χρονικό της Εθνικής Αντίστασης», ΠΛΕ 1967, σελ. 68 και «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ», εκδόσεις ΣΕ, τόμος Α΄, σελ. 346.

3. «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ», εκδόσεις ΣΕ, τόμος Α΄, σελ. 372, Θ. Χατζή: «Η Νικηφόρα επανάσταση που χάθηκε», εκδόσεις «Δωρικός», τόμος Α΄, σελ. 84-87, «Στ' άρματα - Στ' άρματα - Χρονικό της Εθνικής Αντίστασης», ΠΛΕ 1967, σελ. 68-69 και αλλού.

4. «Στ' άρματα - Στ' άρματα - Χρονικό της Εθνικής Αντίστασης», ΠΛΕ 1967, σελ. 69-70 και Γ. Ιωαννίδη: «Αναμνήσεις», εκδόσεις «Θεμέλιο», σελ. 505-506.

5. Θ. Χατζή: «Η Νικηφόρα επανάσταση που χάθηκε», εκδόσεις «Δωρικός», τόμος Α΄, σελ. 100-101.

6. «Στ' άρματα - Στ' άρματα - Χρονικό της Εθνικής Αντίστασης», ΠΛΕ 1967, σελ. 71-72 και Α. Παπαπαναγιώτου: «Το ΚΚΕ στον πόλεμο και στην Αντίσταση 1940- 1945», εκδόσεις «Καζάντζα» 1974, σελ. 19-20.

7. «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ», εκδόσεις ΣΕ, τόμος Α΄, σελ. 374, «Στ' άρματα - Στ' άρματα - Χρονικό της Εθνικής Αντίστασης», ΠΛΕ 1967, σελ. 73-76 και αλλού.

8. «ΤΟ ΚΚΕ - Επίσημα κείμενα», εκδόσεις ΣΕ, τόμος Ε΄, σελ. 35-40.