Κωστής Παλαμάς, ένας ποιητής του καιρού μας

Κωστής Παλαμάς, ένας ποιητής του καιρού μας

Γεωργίου Κ. Μωραΐτη: «Ο ΠΑΛΑΜΑΣ - Που δε διδάσκεται στην εκπαίδευση». Εκδόσεις «Παπαδήμα»

Πέρασαν 6 χρόνια από τότε που «έφυγε» ο Γιώργος Μωραΐτης, ο Δάσκαλος, ο σύντροφος εκπαιδευτικός, ο εργάτης του πνεύματος με την ανεκτίμητη προσφορά στη διαμόρφωση της σύγχρονης παιδαγωγικής αντίληψης του τόπου.

Το τελευταίο βιβλίο του (είναι μεγάλος ο όγκος του αδημοσίευτου έργου του) είναι αυτή η μελέτη για τον Παλαμά.

«Με τη μελέτη μου αυτή ξοφλάω το χρέος μου απέναντι στη φιλολογία, την οποία κάποτε σπούδασα και την οποία δίδαξα 42 χρόνια στη Μέση Εκπαίδευση», θα πει στο προλογικό σημείωμα ο συγγραφέας.

Το βιβλίο αυτό είναι το τρίτο μιας σειράς. Το πρώτο είναι το «Συντροφιά με τον Ξενοφώντα στη λεγεώνα των ξένων» (1985), το δεύτερο «Ξαναδιαβάζοντας τον Θουκυδίδη. Περικλέους Επιτάφιος» (2000). Μεταξύ τους μπορεί να μοιάζουν ετερόκλιτα, αλλά το κοινό στοιχείο που τα ενιαιοποιεί είναι ότι πρόκειται για τις απόψεις του συγγραφέα «σχετικά με την εκπαιδευτική ζωή της χώρας από την πλευρά του περιεχομένου της διδασκαλίας της ελληνικής λογοτεχνίας» (σελ. 15).

Ενώ στα πρώτα δύο ο Γιώργος Μωραΐτης προτείνει μια άλλη, απομυθοποιημένη ανάγνωση των δύο εν λόγω αρχαίων κειμένων, με το βιβλίο «Ο Παλαμάς που δε διδάσκεται στην εκπαίδευση» τα βάζει με την ουσιαστική αγνόηση του παλαμικού έργου στην εκπαίδευση και όχι μόνο. Εξετάζονται οι ηθικές και κοινωνικές αξίες του έργου για τη νεολαία κόντρα σε ρηχές αντιλήψεις εκ μέρους εκπαιδευτικών, ότι ο Παλαμάς «δεν τους πάει» ή «δεν πάει σήμερα.»

Ενας από τους σημαντικότερους άξονες του βιβλίου είναι το θέμα, αν και κατά πόσον ο Παλαμάς ήταν «εθνικιστής». «...... όλοι εν χορώ τον δικάζουν ως εθνικιστή», θα πει ο Γιώργος Μωραΐτης, επισημαίνοντας ότι αυτό έγινε και από δεξιά και από αριστερή πλευρά. Ωστόσο, τονίζει ότι και τον Παλαμά οφείλουμε να τον κρίνουμε στο συγκεκριμένο χρόνο και χώρο, στον οποίο έζησε, έγραψε και στοχάστηκε, τη σχέση του με την αντικειμενική πραγματικότητα και κατά πόσο ανταποκρινόταν στη γύρω του πραγματικότητα. Το ίδιο, άλλωστε, ισχύει και για τους κριτές του.

Πρόκειται για ένα θέμα, το οποίο αναλύει εκτενώς ο συγγραφέας λόγω της μεγάλης σημασίας του.

Πέρα από την αναλυτική προσέγγιση των διαφόρων παρεξηγήσεων του έργου του Παλαμά, τη γλαφυρή παρουσίαση της εποχής με τα ενίοτε κοσμογονικά συμβάντα του (ο Παλαμάς γεννήθηκε το 1859 και πέθανε το 1943) ο συγγραφέας εστιάζει στη στάση του Παλαμά απέναντι στην αρχαιότητα (η αρχαιολατρία του), απέναντι στη δημοτική γλώσσα, απέναντι στη θρησκεία (τα υπαρξιακά προβλήματα) και την παράδοση, αλλά και απέναντι στην εργατική τάξη (τα καυτά προβλήματα της ζωής, ο μόχθος).

Στην εξαιρετικά πλούσια θεματική του βιβλίου, ο Γιώργος Μωραΐτης αναλύει με διεισδυτική ματιά την κοινωνικοπολιτική ζωή της παλαμικής 80ετίας, τη διαμόρφωση της προσωπικότητας και του έργου του, την πολιτική του συνείδηση, προσεγγίζει (με τα, κατά τη γνώμη μας, υπερβολικά μετριόφρονα λόγια του συγγραφέα, διότι πρόκειται για κάτι πολύ περισσότερο από μια απλή προσέγγιση) τις δύο μεγάλες επικολυρικές συνθέσεις του Παλαμά «Ο δωδεκάλογος του Γύφτου» και «Η φλογέρα του Βασιλιά», με μια ιδιαίτερη αναδρομή στην προφητεία για τη γενική εξέγερση των αδικημένων κάτω από την ηγεσία του Φτωχολέοντα, που μοιάζει με επαναστατικό σάλπισμα. Οι στίχοι παίρνουν ιδιαίτερα δραματικές προφητικές διαστάσεις, όταν σκεφτεί κανείς ότι το ποίημα δημοσιεύεται σε πρώτη έκδοση το 1910 και σε δεύτερη το 1920!

Η έκδοση περιλαμβάνει αποσπάσματα από το ποιητικό και πεζογραφικό έργο του Παλαμά με αναλυτικά σχόλια του συγγραφέα και κλείνει με τη διδακτική προσέγγιση και τις δυνατότητες αξιοποίησης του παλαμικού έργου σήμερα.

Αννεκε Ιωαννάτου

    

Από τις σελίδες του βιβλίου

Από την κηδεία του Παλαμά, 28 Φλεβάρη 1943 στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών...

ΠΑΛΑΜΑΣ

Ηχήστε, οι σάλπιγγες... Καμπάνες βροντερές,

δονήστε σύγκορμη τη χώρα, πέρα ως πέρα...

Βογγήστε, τύμπανα πολέμου... Οι φοβερές

σημαίες, ξεδιπλωθείτε στον αέρα!

Σ' αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα! Ενα βουνό

με δάφνες αν υψώσουμε ως το Πήλιο και ως Την Οσσα,

κι αν το πυργώσουμε ως τον έβδομο ουρανό,

ποιον κλει, τι κι αν το πει η δικιά μου γλώσσα;

Μα Εσύ, Λαέ, που τη φτωχή Σου τη μιλιά,

Ηρωας, την πήρε και την ύψωσε ως τ' αστέρια,

μεράσου τώρα τη θεϊκή φεγγοβολιά

της τέλειας Δόξας του, ανασήκωστον στα χέρια,

γιγάντιο φλάμπουρο, κι απάνω κι από μας

που τον υμνούμε, με καρδιά αναμμένη,

πες μ' ένα μόνο ανασασμόν: «ο Παλαμάς!»,

ν' αντιβογγήσει τ' όνομά του η Οικουμένη.

Αγγελος Σικελιανός

... Διακρίνονται η Μαρίκα Κοτοπούλη, ο Αγγελος