918 - 1944
«Δεν υπάρχει ελευθεροτυπία για τον "Ριζοσπάστη"»
Οι πρώτες διώξεις κατά της εφημερίδας και των συντακτών της συνδέονται άμεσα με τις πρώτες διώξεις κατά του ΚΚΕ και τα ανελέητα χτυπήματα της άρχουσας τάξης κατά των εργατών
Στις 23 Ιούλη 1917 πρωτοκυκλοφορεί ο «Ριζοσπάστης», ως δισεβδομαδιαία δημοκρατική εφημερίδα. Από εκείνα, τα πρώτα χρόνια της έκδοσής του, συνεχείς ήταν οι διώξεις, οι κατασχέσεις, οι τραμπουκισμοί εναντίον της εφημερίδας και των συντακτών της. Στην περίοδο, που ξεκινά με το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και ολοκληρώνεται στα τέλη του Β', μαίνεται άγριος ο ταξικός αγώνας. Οι φορείς και τα όργανα της Αντίδρασης, δε χαρίζονται ούτε στιγμή στον εκφραστή των λαϊκών δικαίων. Ας θυμηθούμε τις διώξεις εκείνης της εποχής, πάντα μέσα από το πρίσμα του διεξαγόμενου ταξικού πολέμου.
Το τέλος του «Μεγάλου Πολέμου», δε σήμανε και το τέλος για τα βάσανα των λαών. Belle Epoque δεν υπήρξε για τους εργάτες. Οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις εκστρατεύουν στην επαναστατημένη Ρωσία, ενάντια στους μπολσεβίκους. Στην Ελλάδα, δυο μεγάλα αστικά κόμματα - το κόμμα των Φιλελευθέρων, υπό τον Ελ. Βενιζέλο και το «Λαϊκό Κόμμα»(συνασπισμός μικρότερων, μοναρχικών κομμάτων)- ανταγωνίζονται για την εξουσία.
Το Γενάρη του 1919, η κυβέρνηση Βενιζέλου στέλνει τμήμα ελληνικού στρατού στις ακτές της Κριμαίας, στο πλευρό των ιμπεριαλιστών, κατά του νεαρού σοβιετικού κράτους. Το Μάητου 1919, πάλι κάτω από την πίεση των ιμπεριαλιστών, ξεκινά ο ελληνοτουρκικός πόλεμος, που τελείωσε τον Αύγουστο του 1922 με ήττα της Ελλάδας και την καταστροφή του μικρασιατικού ελληνισμού.
Στο στόχαστρο του Βενιζέλου
Το ΚΚΕ αντιτάσσεται στην αντισοβιετική εκστρατεία και τους τυχοδιωκτισμούς της Μικράς Ασίας. Ο «Ρ» εκφράζει την αντιπολεμική και διεθνιστική γραμμή του Κόμματος. Γι' αυτό, από το 1918 αντιμετωπίζει τους πρώτους διωγμούς. Ο τότε διευθυντής του, Πετσόπουλος,φυλακίζεται. Σημειώστε: Πρωθυπουργός είναι ο Βενιζέλος. Ο μετέπειτα χαρακτηριζόμενος ως «Εθνάρχης» από αρκετούς, που διεκδικούν και την πολιτική του κληρονομιά.
Στις 31 Ιούλη 1920 , η εφημερίδα «πληρώνει» πάλι την αντιιμπεριαλιστική της στάση. Τα γραφεία του «Ρ» καταστράφηκαν εντελώς από κυβερνητικούς μπράβους, με αφορμή τη δολοφονική απόπειρα ενάντια στον πρωθυπουργό Βενιζέλο, στο Παρίσι. Η απόπειρα έγινε από μοναρχικούς. Ομως, οι βενιζελικοί δεν άφησαν ανεκμετάλλευτη την ευκαιρία, να χτυπήσουν τους κομμουνιστές. Το πλούσιο αρχείο και η επίπλωση καταστράφηκαν. Η έκδοση της εφημερίδας αναγκαστικά διακόπτεται ως τις 8 Αυγούστου.
Με την κατηγορία του «υποκινητή»
Ο «Ρ» συνεχίζει την αντιπολεμική εκστρατεία του και παράλληλα προτάσσει τις διεκδικήσεις των εργαζομένων. Η μοναρχική κυβέρνηση, που διαδέχτηκε τους βενιζελικούς, συνεχίζει την τρομοκρατία. Μόνο μέσα στο 1921, οι υπεύθυνοι της εφημερίδας καταδικάζονται, έξιφορές, σε πολύχρονες φυλακίσεις.
Ενδεικτικά: Η κυβέρνηση, το 1921, χαρακτηρίζει «εξέγερση» σε συνθήκες πολεμικής περιόδου την απεργία των ηλεκτροτεχνιτών Αθήνας και Πειραιά. Συλλαμβάνει και στέλνει στο Στρατοδικείο τους καθοδηγητές της. Στις 11 Νοέμβρη, οι αρχές προχωρούν σε κατάσχεση του «Ρ» και συλλαμβάνουν τους συντάκτες του με την κατηγορία ότι υποκίνησαν και οργάνωσαν την απεργία.
«Κατελύθησαν αι ελευθερίαι». Η εποχή Πάγκαλου
Με την κατάσχεση του λογοκριμένου «Ρ», με τις αθρόες συλλήψεις και τους διωγμούς, τόνιζε η εφημερίδα στο φύλλο της 13ης/11/1921, «καταλύθηκαν ουσιαστικώς πλέον και αυταί αι στοιχειώδεις συνταγματικαί ελευθερίαι» και «η εργατική τάξη ευρίσκεται προ συστηματικού οργανωμένου και απηνούς διωγμού».
Εκείνη την περίοδο, τα κείμενα που δημοσιεύονται είναι γεμάτα κενά, που αναπληρώνονται με τις λέξεις «λογοκρισία 5 σειρές», «λογοκρισία 8 σειρές» και κάποτε 30 και 35 σειρές. Η κυβέρνηση παίρνει και άλλα μέτρα περιορισμού της κυκλοφορίας της εφημερίδας. Προβάλλει εμπόδια στην εξασφάλιση του χαρτιού. Προσπαθεί να τη «γονατίσει» με συνεχείς κατασχέσεις και πρόστιμα.
Η στρατιωτική δικτατορία που κήρυξε τον Ιούνη 1925 ο στρατηγός Θ. Πάγκαλος, απαγορεύει την ελεύθερη έκδοση του «Ρ», από τις 8 Αυγούστου και μαζί τη λειτουργία και δράση του ΚΚΕ. Ο «Ρ» επανεκδίδεται έπειτα από την πτώση της δικτατορίας, στις 27 Αυγούστου 1926.
Τα χρόνια του «ιδιώνυμου» και του «ταξικού πολέμου»
Το 1928 επιστρέφει από το εξωτερικό ο Βενιζέλος, περίπου ως «σωτήρας». Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από μεγάλη όξυνση της ταξικής πάλης. Είναι η εποχή του «ιδιώνυμου»: Για την αποφασιστικότερη δίωξη του ΚΚΕ, η κυβέρνηση προετοιμάζει ειδικό νομοσχέδιο, που χαρακτηρίζει τη δράση του ΚΚΕ σαν «ιδιώνυμο» αδίκημα. Τα μέλη και τα στελέχη του Κόμματος, μπορούσαν να στέλνονται εξορία, χωρίς καμιά συγκεκριμένη κατηγορία, μόνο με δικαστική απόφαση.
Οι αλλεπάλληλες συλλήψεις στελεχών του «Ρ», οδηγούν σε συχνές αλλαγές στην αρχισυνταξία του. Στην περίοδο 1928 -1933 άλλαξαν 6 αρχισυντάκτες. Η κυκλοφορία απαγορεύτηκε σε πολλά επαρχιακά κέντρα και περιοχές. Πύκνωσαν οι κατασχέσεις και οι ομαδικές διώξεις συντακτών. Μόνο σε μια μέρα του Φλεβάρη του 1928, η αστυνομία συνέλαβε ταυτόχρονα τρεις συντάκτες.
Οι αστυνομικές αρχές σκάρωναν συνεχώς μηνύσεις κατά της εφημερίδας. Στις αρχές του1929, σε διάρκεια λίγων ημερών έκαναν εννέα μηνύσεις κατά του «Ρ». Αιτία ήταν ότι η εφημερίδα αποκάλυψε την κτηνώδη ζωή των φαντάρων και τις βαρβαρότητες μερικών στρατοκρατών. Ενα ακόμα «έγκλημα» του «Ρ» ήταν ότι αποκάλυψε μυστική εγκύκλιο του υπουργείου Συγκοινωνίας προς τα Ταχυδρομικά Ταμιευτήρια να μη χορηγούν δάνεια στον εργατικό Τύπο κλπ.
Στις 24/9/1929 ο ίδιος ο υπουργός Εσωτερικών Κατσιγιαννάκος μήνυσε το «Ρ» γιατί έγραφε για το τυραννικό καθεστώς του βασιλιά της Γιουγκοσλαβίας Αλέξανδρου του Α'. Ο ίδιος δικαιολογώντας τις αυθαιρεσίες εναντίον του «Ρ» (κατασχέσεις, απαγορεύσεις κυκλοφορίας κλπ.) δήλωνε στις 20/10/1929: «Δεν υπάρχει ελευθεροτυπία για το "Ριζοσπάστη", διότι πρόκειται περί ταξικού πολέμου».
Ετσι, οι διώξεις συνεχίζονται. Στις 12 Ιούλη 1930, γίνεται αστυνομική επιδρομή στις εγκαταστάσεις του «Ρ» και συλλαμβάνονται συντάκτες και τυπογράφοι, με το αιτιολογικό ότι η εφημερίδα έγραφε κατά της φασιστικοποίησης της Φινλανδίας.
Την ίδια περίοδο η κυβέρνηση ετοιμάζει νέο νομοσχέδιο, που προβλέπει ακόμα βαρύτερες καταδίκες για τους υπευθύνους του «Ρ»: Καταδίκη των υπευθύνων σε τρία χρόνια φυλακή και 100 χιλιάδες δραχμές πρόστιμο, αν η εφημερίδα έγραφε για τους φόρους, κατά του πολέμου ή για την κατάσταση στο στρατό. Ο πρωθυπουργός Βενιζέλος για να δικαιολογήσει το νομοσχέδιο, έλεγε στις 4/7/1931 στη Βουλή: «Μη λησμονείτε τις επιθέσεις του "Ριζοσπάστη" κατά του βασιλέως της Γιουγκοσλαβίας.»
Στις 31 Αυγούστου 1931 ο «Ρ» καταδικάστηκε σε στέρηση του τίτλου του από δικαστήριο και ο υπεύθυνος του, Γερ. Μαρμαρέλης τιμωρήθηκε με πολύχρονη φυλάκιση και μεγάλο πρόστιμο για παράβαση του «νόμου περί Τύπου». Στη θέση του τότε εκδόθηκε ο«Νέος Ριζοσπάστης. Ο «Ρ» ξαναπήρε την ονομασία του στις 11 Μάρτη 1934.
202 χρόνια φυλακή
Συνολικά για το 1931, στελέχη του Κόμματος δικάστηκαν επανειλημμένα σε 12 συνολικά χρόνια φυλάκισης, με την κατηγορία ότι, μέσω του «Ρ», διενεργούσαν προσηλυτισμό φαντάρων. Δυο φορές, μέσα σε ένα χρόνο, ο υπεύθυνος της εφημερίδας δικάστηκε σε 16μήνες φυλάκιση και 110 χιλιάδες δραχμές πρόστιμο, με την κατηγορία της εξύβρισης του βασιλέα της Γιουγκοσλαβίας. Με πρόστιμο 16 χιλιάδων δραχμών τιμωρήθηκε η σύνταξη της εφημερίδας, για εξύβριση του δικτάτορα της Πολωνίας.
Στη διετία 1929 - 1931, ο «Ρ» αντιμετώπισε 175 μηνύσεις και καταδίκες που αριθμούσαν202 χρόνια συνολικής φυλάκισης των συντακτών και τυπογράφων του, 24 επιδρομές αστυνομικών οργάνων και τρομοκρατικών οργανώσεων και εκατομμύρια δραχμέςπρόστιμα.
Οι τρομοκρατικές επιθέσεις συνεχίζονται και τα επόμενα χρόνια. Θυμίζουμε: Στις 28 Απρίλη 1934, η Γενική Ασφάλεια επιδράμει στα γραφεία του «Ρ». Προχωρά σε κατάσχεση του«Αντιφασίστα», εικονογραφημένου περιοδικού του «Ρ». Στις 30 Απρίλη, η Γενική Ασφάλεια προχωρά σε νέα επιδρομή. Καταστρέφει βιβλία, εφημερίδες, κλισέ του «Ρ» και άλλα είδη, συνολικής αξίας 6.000 δραχμών. Στις 19 Ιούλη επιδράμει η Ειδική Ασφάλεια. Τρομοκρατεί τους συντάκτες και καταστρέφει ένα μέρος της ύλης της εφημερίδας.
Το βράδυ της 16ης Νοέμβρη γίνεται κανονική μάχη, ύστερα από επίθεση στα γραφεία του «Ρ» των φασιστών και των δυνάμεων της αστυνομίας. Μετά την επίθεση οι συντάκτες αναγκάζονται να δουλεύουν με σπαρματσέτα.
Το 1935, με την έκρηξη του βενιζελικού στρατιωτικού κινήματος της 1ης Μάρτη, ο «Ρ» ξανακλείνεται, για να επανεκδοθεί στις 16 Μάη του ίδιου χρόνου.
Εξορίες - Μεταξική δικτατορία
Η εφημερίδα συνεχίζει το έργο της. Δημοσιεύει καταγγελία φαντάρων για την επικείμενη δικτατορία Κονδύλη - Μεταξά - Τσαλδάρη. Παίρνει δραστήρια μέρος στον προεκλογικό αγώνα του 1935. Νέες συλλήψεις και εξορία συντακτών του στη Γαύδο. Στις 16/11/1935,συλλαμβάνονται 16 συντάκτες και εκτοπίζονται. Την προηγούμενη η εφημερίδα δημοσίευσε άρθρο, που στηλίτευε τη σαπίλα του καθεστώτος και τη σχεδιαζόμενη κατάλυση - και τυπικά - των δημοκρατικών ελευθεριών.
Ακολουθεί η μεταξική δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936. Το ΚΚΕ βγαίνει εκτός νόμου. Ο «Ρ» κλείνεται και περνάει στην παρανομία. Τέσσερις μέρες μετά τη δικτατορία, στις 7 Αυγούστου κυκλοφορεί παράνομα με κύριο άρθρο: «Η δικτατορία χωρίς μάσκα.» Συνεχίζει την παράνομη έκδοσή του σ' όλη την τετραετία της δικτατορίας και στη διάρκεια τουΑλβανικού πολέμου. Οταν έρχονται τα χρόνια της Κατοχής, αμέσως, σχεδόν, ξεκινά η έκδοσή του στην Αθήνα.
Στα χρόνια της Εθνικής Αντίστασης, ο «Ρ» γίνεται ο εμψυχωτής του αγωνιζόμενου λαού. Ξεσκεπάζει τα σχέδια και τις συνωμοσίες των κατακτητών και των δοσίλογων. Καθοδηγεί το λαό στην καθημερινή πάλη για τα συσσίτια, τα φάρμακα, για καλύτερα μεροκάματα. Πληροφορεί για την πορεία των επιχειρήσεων στα συμμαχικά μέτωπα. Συμβάλλει στο να κρατηθεί ακμαίο το ηθικό του λαού. Εκλαϊκεύει την ενωτική γραμμή του ΕΑΜ και στρατολογεί μαχητές στον ΕΛΑΣ.
Κυκλοφορεί και πάλι νόμιμα, μετά την απελευθέρωση της Αθήνας από τους χιτλεροφασίστες, τον Οκτώβρη του 1944.
ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ
5/12/2004
-- Το 4o Τακτικό Συνέδριο του ΚΚΕ
22/9/2002
-- Το «Ιδιώνυμο» της Μεταξικής Δικτατορίας
6/2/2000
-- Οι διώξεις ποτέ δε σταμάτησαν
20/12/1998
-- Αντιπαλεύοντας την τρομοκρατία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου