ΓΕΝΑΡΗΣ 1919 Η «Εξέγερση του Σπάρτακου» στη Γερμανία

ΓΕΝΑΡΗΣ 1919

Η «Εξέγερση του Σπάρτακου» στη Γερμανία

Ο Καρλ Λίμπκνεχτ μιλάει σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας ενάντια στο αντεπαναστατικό πραξικόπημα της 24ης του Δεκέμβρη 1918

Στις 5 Γενάρη του 1919 μια επιβλητική διαδήλωση 250.000 ανθρώπων, ανάμεσα στους οποίους υπήρχαν και ένοπλα εργατικά σώματα, συγκλονίζει το Βερολίνο. Οι διαδηλωτές ξεκίνησαν από τη Ζιγκεσαλέ και μέσω της Πύλης του Βραδεμβούργου και της λεωφόρου Ούντερ ντεν Λίντεν κατευθύνθηκαν προς το διοικητήριο της Αστυνομίας στην Αλεξάντερπλατς, για να διαδηλώσουν την αλληλεγγύη τους στον αστυνομικό διευθυντή Αιχορν, ο οποίος αρνήθηκε να υπακούσει στην εντολή της πρωσικής κυβέρνησης που του ζητούσε να παραιτηθεί από το πόστο του¹.

Το θέμα με τη ζητούμενη παραίτηση του Αιχορν είχε δημιουργηθεί την 1η Γενάρη, όταν το όργανο των σοσιαλδημοκρατών Politisch- Parlamentarishe Nachrichten (Πολιτικές και Κοινοβουλευτικές Πληροφορίες) εξαπόλυσε μια συκοφαντική εκστρατεία εναντίον του, κατηγορώντας τον ότι είχε καταχραστεί δημόσιο χρήμα κι ότι προετοίμαζε εμφύλιο πόλεμο². Στην πραγματικότητα επρόκειτο για κατασκευάσματα της αντεπανάστασης. Ο άνθρωπος αυτός, μέλος του Ανεξάρτητου Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Γερμανίας, έχαιρε της εκτίμησης όλων για την εντιμότητά του, κι ήταν ιδιαίτερα αγαπητός στην εργατική τάξη την οποία βοηθούσε με όλες του τις δυνάμεις στην πάλη της. Οσο για την κατηγορία της προετοιμασίας του εμφυλίου πολέμου, τέτοια δυνατότητα ο Αιχορν δεν είχε, δεδομένου ότι ούτε την αστυνομία δεν ήταν σε θέση να εξοπλίσει.

Καρλ Λίμπκνεχτ

Στις 3 Γενάρη ο πρώσος υπουργός Εσωτερικών, δεξιός σοσιαλδημοκράτης, Πάουλ Χιρς, κάλεσε τον Αιχορν και αφού τον έλουσε με οχετό κατηγοριών, του ζήτησε να παραιτηθεί. Εκείνος απαίτησε μία ημέρα προθεσμία για να απαντήσει στις κατηγορίες αλλά το καθεστώς βιαζόταν, πολύ περισσότερο που φοβόταν μια τέτοια απάντηση. Την επομένη ο Χιρς γνωστοποίησε την απόλυση του Αιχορν και η είδηση, που διαδόθηκε σαν αστραπή στο Βερολίνο, γέμισε με αγανάκτηση τους εργάτες και τους επαναστατημένους στρατιώτες. Το βράδυ της ίδιας μέρας, τα μέλη των επαναστατικών συμβουλίων, εκπρόσωποι του Ανεξάρτητου Σοσιαλιστικού Κόμματος στο Βερολίνο και οι Καρλ Λίμπκνεχτ και Βίλχελμ Πικ από την Κεντρική Επιτροπή του νεοϊδρυόμενου Κομμουνιστικού Κόμματος Γερμανίας (Πρώην Ενωση «Σπάρτακος»), συνεδρίασαν από κοινού και αποφάσισαν να μην επιτρέψουν την απόλυση του Αινχορν, να οργανώσουν μαχητική διαδήλωση για την επομένη, 5 Γενάρη, και σε περίπτωση ανάγκης να αρχίσουν αγώνα για την ανατροπή της κυβέρνησης Εμπερτ - Σάιντεμαν. Λίγο αργότερα η ΚΕ του Γερμανικού ΚΚ ενέκρινε αυτές τις αποφάσεις³.

Επαναστατική μέθη

Στη διαδήλωση της 5ης Γενάρη το σύνθημα για ανατροπή της κυβέρνησης δεν άργησε να ακουστεί, ενώ το όλο κλίμα του επαναστατικού ενθουσιασμού που είχε δημιουργηθεί μετέδιδε στους αρχηγούς ένα αίσθημα παντοδυναμίας και υποτίμησης του πραγματικού συσχετισμού δυνάμεων.

Το βράδυ της 5ης Γενάρη πραγματοποιήθηκε και πάλι συνεδρίαση με την προαναφερόμενη σύνθεση, όπου αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί την επομένη νέο συλλαλητήριο με αίτημα την πτώση της κυβέρνησης. Επίσης, εκλέχτηκε μία 33μελής επαναστατική επιτροπή στην οποία συμμετείχαν και οι Καρλ Λίμπκνεχτ και Βίλχελμ Πικ συγκατανεύοντας στις προαναφερόμενες αποφάσεις.

Ρόζα Λούξεμπουργκ

Στις τάξεις της επανάστασης η αισιοδοξία ξεχείλιζε και τον κρασί της δεν άφησε αμέθυστους ούτε τους δύο αυτούς ηγέτες των Γερμανών κομμουνιστών, που δε συμπεριφέρθηκαν με την ωριμότητα του στρατηγού της επανάστασης αλλά με τον ενθουσιασμό του στρατιώτη της που είναι έτοιμος να θυσιαστεί γι' αυτήν. Κι όμως, λίγες μέρες πριν, την 1η Γενάρη 1919, στον τελικό της λόγο στο ιδρυτικό συνέδριο του Γερμανικού ΚΚ, η Ρόζα Λούξεμπουργκ είχε προσδιορίσει με απόλυτη σαφήνεια το καθήκον των Γερμανών κομμουνιστών.

«Εκείνο που πρέπει να κάνουμε τώρα - έλεγε - είναι να κατευθύνουμε όλες τις δυνάμεις του προλεταριάτου ενάντια στα θεμέλια της καπιταλιστικής κοινωνίας. Στη βάση όπου κάθε εργοδότης βρίσκεται αντιμέτωπος με το μισθωτό του σκλάβο. Στη βάση όπου όλα τα εκτελεστικά όργανα της ταξικής κυριαρχίας βρίσκονται αντιμέτωπα με τα αντικείμενα αυτής της κυριαρχίας, με τις μάζες. Να πού πρέπει να γίνει δουλιά και να αποσπάσουμε από τους κυβερνητικούς ηγέτες τα μέσα κυριαρχίας τους πάνω στις μάζες, να τις λευτερώσουμε σιγά σιγά και να τις φέρουμε κοντά μας»⁴.

Σε όλη εκείνη την ομιλία της η Λούξεμπουργκ είχε επιχειρήσει να προσανατολίσει το κόμμα στην υπομονετική δουλιά μέσα στις μάζες, δεδομένου ότι η επιρροή της αντεπανάστασης μέσω των σοσιαλδημοκρατών ήταν ισχυρή. Το ίδιο συνέβαινε και με τις τάσεις αναβλητικότητας και συμβιβασμού που εξέφραζε το Ανεξάρτητο Γερμανικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα.

Τώρα όμως, ύστερα από τις αποφάσεις της 5ης Γενάρη, ο κίνδυνος της άκαιρης σύγκρουσης των εργατών με το καθεστώς ήταν ορατός. Πριν δούμε όμως πώς εξελίχθηκαν τα πράγματα, θα γυρίσουμε λίγο πίσω, τότε που η γερμανική επανάσταση έκανε τα πρώτα της βήματα.

Οι ρίζες της επανάστασης

Αντεπαναστάτες στο ξενοδοχείο «Εντεν»μετά τη δολοφονία του Κ. Λίμπκνεχτ και της Ρόζας Λούξεμπουργκ

Ηταν 9 Νοέμβρη 1918, το πρωί, όταν εκατοντάδες χιλιάδες Γερμανοί εργάτες με κόκκινες σημαίες κινήθηκαν προς το κέντρο του Βερολίνου ζητώντας να σταματήσει ο πόλεμος, να φύγει η μοναρχία, να έχουν ψωμί και ανθρώπινη ζωή. Δίπλα στους εργάτες βάδιζαν σε μακριές σειρές οι γυναίκες που ζητούσαν ειρήνη για τους άνδρες τους, τους πατεράδες ή τα παιδιά τους. Το ανθρώπινο ποτάμι, με την καθοδήγηση της ομάδας Σπάρτακος και επαναστατικών στοιχείων του Ανεξάρτητου Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Γερμανίας, γρήγορα πλημμύρισε όλους τους κεντρικούς δρόμους της πόλης και κινήθηκε προς τους στρατώνες όπου συνάντησε ελάχιστη, έως μηδαμινή, αντίσταση. Οι στρατιώτες συναδελφώθηκαν με τους εργάτες. Χωρίς αντίσταση καταλήφθηκαν επίσης το παλάτι, η διοίκηση Χωροφυλακής και τα περισσότερα κυβερνητικά κτίρια. Κατά το μεσημέρι το Βερολίνο, η πρωτεύουσα της αυτοκρατορικής Γερμανίας, βρισκόταν στα χέρια των επαναστατών. Προηγουμένως όμως, γύρω στις 11 π.μ. ο πρωθυπουργός του Ράιχ πρίγκιπας Μαξ φον Μπάντεν ανήγγειλε την παραίτηση από το θρόνο του τελευταίου Χοεντζόλερν, του Κάιζερ Γουλιέλμου II, υπέρ του διαδόχου. Ταυτόχρονα διεξήγαγε διαπραγματεύσεις με το δεξιό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Γερμανίας για το διορισμό του Εμπερτ, ηγέτη των δεξιών σοσιαλδημοκρατών, στη θέση του πρωθυπουργού. Στις 12 το μεσημέρι ο Εμπερτ ήταν ήδη ο αρχηγός της κυβέρνησης, αφού προηγουμένως είχε διαβεβαιώσει τον πρίγκιπα Μαξ για τις προθέσεις του, λέγοντας: «Μισώ την επανάσταση σαν την πανούκλα»⁵. Αργότερα, στα απομνημονεύματα του ο πρίγκιπας Μαξ δικαιολόγησε ως εξής τις παραπάνω ενέργειές του: «Σκέφτηκα: είναι σχεδόν βέβαιο ότι η επανάσταση θα νικήσει. Δεν μπορούμε να την καταστείλουμε, ίσως, όμως, μπορούμε να την πνίξουμε»⁶. Ειδικά δε, για τον διορισμό του Εμπερτ στη θέση του πρωθυπουργού ο πρίγκιπας Μαξ δε δίσταζε να δηλώσει: «Στην κατάσταση που δημιουργήθηκε το μοναδικό πρόσωπο που είναι δυνατόν να γίνει καγκελάριος του Ράιχ είναι ο Εμπερτ. Αυτός θα μπορέσει να στρέψει την επαναστατική ενέργεια στα πλαίσια του νόμιμου εκλογικού αγώνα»⁷.

Αναλαμβάνοντας τα καθήκοντά του ο Εμπερτ είχε την ελπίδα ότι μπορούσε να σώσει τη μοναρχία. Επρόκειτο για μια αυταπάτη. Κάτω από την πίεση των επαναστατημένων μαζών ο άλλος ηγέτης των δεξιών σοσιαλδημοκρατών, ο Φ. Σάιντεμαν μιλώντας από ένα παράθυρο του Ράιχσταγκ σε μια τεράστια λαϊκή διαδήλωση ανακήρυξε την ελεύθερη λαϊκή δημοκρατία της Γερμανίας. Ηθελε να προλάβει το πέρασμα των μαζών με το μέρος των πραγματικών επαναστατικών δυνάμεων, να περιορίσει την επιρροή του πολιτικού λόγου των ηγετών της ομάδας Σπάρτακος.

Είχε προβλέψει σωστά τις επερχόμενες εξελίξεις.

Την ίδια μέρα, από το μπαλκόνι των αυτοκρατορικών ανακτόρων, μιλώντας σε μια τεράστια συγκέντρωση από εργάτες και στρατιώτες, ο ηγέτης του Σπάρτακου, Καρλ Λίμπκνεχτ, ανακήρυξε τη Γερμανία σε Ελεύθερη Σοσιαλιστική Δημοκρατία και κάλεσε την εργατική τάξη «να στρέψει όλες τις δυνάμεις της για να συγκροτηθεί μια κυβέρνηση από εργάτες και στρατιώτες και να οργανωθεί μια τέτοια τάξη πραγμάτων στη χώρα που να μπορέσει το προλεταριάτο να εγκαθιδρύσει την ειρήνη, την ευτυχία και την ένωση του ελεύθερου γερμανικού λαού με τους ταξικούς αδελφούς του όλου του κόσμου»⁸.

Από το Βερολίνο η επανάσταση εξαπλώθηκε αυτόματα σε όλες τις άλλες μεγάλες πόλεις συγκεντρώνοντας τα παιδιά και τους ηγέτες της σε μια ακατανίκητη δύναμη.

Στο Μπρεσλάου χιλιάδες εργάτες έσπασαν τις πόρτες της φυλακής και απελευθέρωσαν την Ρόζα Λούξεμπουργκ. Η αετίνα της επανάστασης εκείνη τη μέρα της 9ης Νοέμβρη 1918, ύστερα από δύο και πάνω χρόνια φυλάκισης, ξαναβρέθηκε και πάλι στη φυσικό της χώρο.

Η επικράτηση της αντεπανάστασης

Η επανάσταση του Νοέμβρη κατάφερε να απαλλάξει τη Γερμανία από τη δυναστεία των Χοεντζόλερν κι αυτό ασφαλώς ήταν ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός. Αλλά, όπως σημείωνε η Ρ. Λούξεμπουργκ⁹ «οι Χοεντζόλερν δεν ήταν τίποτε άλλο παρά εκπρόσωποι της ιμπεριαλιστικής αστικής τάξης και των γαιοκτημόνων». Και πρόσθετε: «Η αστική τάξη με τους πολιτικούς της εκπροσώπους: να ο αληθινός ένοχος του παγκόσμιου πολέμου στη Γερμανία, όπως και στη Γαλλία, στη Ρωσία, όπως και στην Αμερική... Ο παγκόσμιος πόλεμος έβαλε την ανθρωπότητα μπροστά στο δίλημμα: ή συνέχιση του καπιταλισμού με άμεση προοπτική ένα νέο πόλεμο και το βύθισμα μέσα στο χάος ή ανατροπή των εκμεταλλευτών καπιταλιστών».

Να επομένως ποιο ήταν το πραγματικό δίλημμα και για τη γερμανική επανάσταση: να σταματήσει στην 9η Νοέμβρη, μένοντας ανολοκλήρωτη κι αφήνοντας τον καπιταλισμό να ζήσει ή να προχωρήσει μέχρι την ανατροπή του εγκαθιδρύοντας την εξουσία της εργατικής τάξης; Το δίλημμα αυτό δεν μπορούσε να το απαντήσει κανείς άλλος παρά μόνο η ταξική πάλη. Εντούτοις, ο συσχετισμός δυνάμεων δεν επέτρεπε ακόμη ένα προχώρημα της επανάστασης προς την κατεύθυνση της εργατικής εξουσίας, αλλά ούτε και εξασφάλιζε την κυριαρχία των αστών εφόσον οι τελευταίοι δεν έπαιρναν την πρωτοβουλία να ξεμπερδεύουν αποφασιστικά με τις επαναστατικές διαθέσεις των μαζών τσακίζοντας κάθε τι το επαναστατικό μέσα στις γραμμές τους. Αυτό σήμαινε πως ό,τι έπρεπε να γίνει, θα γινόταν άμεσα.

Οταν το Γενάρη του 1919 η γερμανική μπουρζουαζία ζητούσε την κεφαλή επί πίνακι του αστυνομικού Διευθυντή Αιχορν στο Βερολίνο, στην πραγματικότητα επιδίωκε να ξεκαθαρίσει τους λογαριασμούς της με το προλεταριάτο, προκαλώντας το σε μια άκαιρη αναμέτρηση, όπου το αποτέλεσμα εκ προοιμίου θα την ευνοούσε. Και τα κατάφερε.

Η απεργία των εργατών στις 6 Γενάρη στο Βερολίνο υπήρξε καθολική. Η διαδήλωση στους δρόμους της πόλης, την ίδια μέρα, ήταν εντυπωσιακή. Πάνω από 500.000 χιλιάδες άνθρωποι έδωσαν ένα επιβλητικό παρών που σε λίγο εξελίχθηκε σε «εξέγερση». Μια εξέγερση που έμεινε στην ιστορία ως η «Εξέγερση του Σπάρτακου».

Με το ξέσπασμα της Εξέγερσης, πολλά δημόσια κτίρια και γραφεία εφημερίδων καταλήφθηκαν από τους εργάτες. Στις 7 και 8 Γενάρη οι εργάτες κυρίευσαν τους σιδηροδρομικούς σταθμούς, όμως δεν ήξεραν όμως τι άλλο να κάνουν. Το γερμανικό ΚΚ ήταν ακόμη αδύναμο και το Ανεξάρτητο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας που λίγες ώρες πριν καλούσε σε αγώνα για την ανατροπή της κυβέρνησης, άρχισε να διαπραγματεύεται μαζί της. Ετσι οι Γερμανοί κομμουνιστές υποχρεώθηκαν να αποχωρήσουν από την Επαναστατική Επιτροπή.

Στις 11 Γενάρη η κυβέρνηση που είχε συγκεντρώσει ισχυρές δυνάμεις, πέρασε δυναμικά στην επίθεση, χρησιμοποιώντας σκληρά μέτρα κατά των εξεγερμένων. Στις 13 Γενάρη η Κεντρική Διοίκηση του Ανεξάρτητου Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος και οι εκπρόσωποι των Εργατικών Συμβουλίων κήρυξαν τη λήξη της απεργίας. Η Ρόζα Λούξεμπουργκ και ο Καρλ Λίμπκνεχτ με απόφαση της ΚΕ του Γερμανικού ΚΚ πέρασαν στην παρανομία.

Στις 14 Γενάρη στην εφημερίδα «Die Rote Fahne» («Η Κόκκινη Σημαία») που ήταν όργανο του κόμματος των Γερμανών κομμουνιστών (Σπαρτακιστών) δημοσιεύτηκε το τελευταίο άρθρο της Ρόζας Λούξεμπουργκ. «Οι μάζες - έγραφε¹⁰ - είναι ο αποφασιστικός συντελεστής, αυτές είναι βράχος που πάνω του θα θεμελιωθεί της επανάστασης η τελική νίκη. Οι μάζες στάθηκαν στο ύψος τους, την "ήττα" αυτή την έκαναν πραγματικά έναν κρίκο στην αλυσίδα των ιστορικών εκείνων ηττών που είναι η δόξα και η δύναμη του διεθνούς σοσιαλισμού. Και γι' αυτό μέσ' απ' αυτή την "ήττα" θα βλαστήσει η μελλοντική νίκη. "Τάξη επικρατεί στο Βερολίνο!". Ηλίθιοι δήμιοι! Η "τάξη" σας είναι χτισμένη πάνω στην άμμο. Η επανάσταση αύριο "θα υψώσει τη βροντερή φωνή της ως τους ουρανούς". Τρομαγμένοι θ' ακούσετε το νικητήριό της σάλπισμα: - Ημουν, είμαι και θα είμαι».

Την επομένη, στην ίδια εφημερίδα ο Καρλ Λίμπκνεχτ, στο ίδιο πνεύμα με την Ρόζα Λούξεμπουργκ, στο δικό του τελευταίο άρθρο σημείωνε¹¹: «Ο Σπάρτακος τσακίστηκε! Τι ησυχία! Εμείς όμως δεν τραπήκαμε σε φυγή, δεν ηττηθήκαμε! Και αν ακόμη αυτοί μας ρίξουν στις αλυσίδες είμαστε εδώ και θα μείνουμε εδώ! Και η νίκη θα είναι δική μας... Το δικό μας το πλοίο ακολουθεί το δικό του δρομολόγιο σταθερά και περήφανα, μέχρι το στόχο. Και αν εμείς δε θα ζούμε πια όταν αυτός επιτευχθεί, θα ζει το πρόγραμμά μας. Αυτό θα κυριαρχεί στον κόσμο της λυτρωμένης ανθρωπότητας. Παρ' όλα αυτά».

Στις 15 Γενάρη, γύρω στις 9 το βράδυ, ο Καρλ και η Ρόζα συνελήφθησαν στο τελευταίο τους καταφύγιο στη Βίλμερσντορφ, προάστιο στα δυτικά του Βερολίνου, στον αριθμό 53 της οδού Μανχάιμ, από μια ομάδα στρατιωτών. Λίγες ώρες αργότερα δολοφονήθηκαν με βάρβαρο τρόπο. Το πλήγμα για το γερμανικό και το διεθνές προλεταριάτο ήταν αφάνταστα ισχυρό. Αλλά όπως σημείωνε ο Λένιν^12: «Το αίμα των καλύτερων ανθρώπων της παγκόσμιας προλεταριακής Διεθνούς, των αξέχαστων ηγετών της διεθνούς σοσιαλιστικής επανάστασης θα ατσαλώσει καινούριες μάζες εργατών για αγώνα ζωής και θανάτου. Και ο αγώνας αυτός θα οδηγήσει στη νίκη».

1 Β. Ρούγκε: «Η επανάσταση του Νοέμβρη 1918 στη Γερμανία» εκδόσεις ΣΕ, σελ. 139 - 141.

2 Πάουλ Φρέλιχ: «Ρόζα Λούξεμπουργκ», εκδόσεις «Υψιλον», σελ. 355.

3 Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία», εκδόσεις «Μέλισσα», τόμος Η, σελ. 196 - 197.

4 Ρόζα Λούξεμπουργκ: «Ττο πρόγραμμά μας και η πολιτική κατάσταση», στο «Και τώρα... καταδικάστε με», εκδόσεις «Κοροντζή», σελ. 76.

5 Πάουλ Φρέλιχ: «Ρόζα Λούξεμπουργκ», εκδόσεις «Υψιλον», σελ. 322.

6 Β. Ρούγκε: «Η επανάσταση του Νοέμβρη 1918 στη Γερμανία» εκδόσεις ΣΕ, σελ. 52.

7 Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία», εκδόσεις «Μέλισσα», τόμος Η, σελ. 180 - 181.

8 Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ, στο ίδιο, σελ. 181.

9 Ρ. Λούξεμπουργκ: «Αντιμιλιταριστικά κείμενα», στο «Η εργατική τάξη και πόλεμος», εκδόσεις «Κοροντζή», σελ. 45 - 46.

10 Ρ. Λούξεμπουργκ: «Τάξη επικρατεί στο Βερολίνο...» στο Ρ. Λούξεμπουργκ: «Η Εργατική τάξη και ο Πόλεμος», εκδόσεις «Κοροντζή», σελ. 76 - 77.

11 Βόλφγκανγκ Ρούγκε: «Η επανάσταση του Νοέμβρη 1918 στη Γερμανία», εκδόσεις ΣΕ, σελ. 156.

12 Β.Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδόσεις ΣΕ, τόμος 37, σελ. 460.

Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

    

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

16/1/2011

 -- Η επανάσταση στη Γερμανία στα 1918 και η αντεπαναστατική δράση της σοσιαλδημοκρατίας

12/11/2006

 -- Διδάγματα από την επανάσταση του 1918

11/1/2004

 -- Η επανάσταση και η δολοφονία των Κ. Λίμπκνεχτ και Ρ. Λούξεμπουργκ

20/1/2002

 -- Πέρασαν στην ιστορία ως μεγάλοι επαναστάτες

5/11/2000

 -- Η Επανάσταση στη Γερμανία