1 Φεβ 2012

Η τραγωδία της "Μεγάλης Ιδέας"


Η τραγωδία της "Μεγάλης Ιδέας"
Η Μικρασιατική Καταστροφή δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται σαν μεμονωμένο ιστορικό γεγονός, αλλά στη σχέση του με τις διεθνείς εξελίξεις της εποχής και τις επιδράσεις τους στην Εγγύς Ανατολή και στην ίδια την Ελλάδα. Το ελληνικό κράτος βρίσκεται από τα τέλη του προηγούμενου αιώνα υπό Διεθνή Οικονομικό Ελεγχο. Η αστική τάξη της Ελλάδας, που αποτελείται βασικά από τους εμποροκαραβοκυραίους, υλοποιεί τα συμφέροντά της με άμεση εξάρτηση και διαπλοκή με τα συμφέροντα των λεγόμενων προστάτιδων δυνάμεων, κυρίως της Αγγλίας, σχέσεις που διαμορφώνονταν από την περίοδο ακόμη της Επανάστασης του 1821. Εδραίωνε την εξουσία της σε συμβιβασμό με τους κοτζαμπάσηδες και τους τσιφλικάδες. Η ανάπτυξη της Ελλάδας συνδεόταν με την απελευθέρωση νέων εδαφών από τον τούρκικο ζυγό. Μια τέτοια προοπτική είχε αντιφατικό χαρακτήρα. Σε σχέση με την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού από εδάφη που ήταν υποδουλωμένα, είχε προοδευτικό χαρακτήρα, αφού συνέβαλε και στην παραπέρα αποσύνθεση της οθωμανικής αυτοκρατορίας, αλλά και στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα άλλων λαών στην περιοχή. Ταυτόχρονα όμως, η εξάρτηση της αστικής τάξης από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, αλλά και το γεγονός ότι η αστική τάξη ήταν ήδη αντιδραστική, προσέδιδε αντιδραστικό χαρακτήρα στην προσάρτηση εδαφών, γιατί αυτό συνδυαζόταν με τις επιδιώξεις ιμπεριαλιστικού μοιράσματος ολόκληρης της περιοχής από τα Βαλκάνια ως την Εγγύς Ανατολή.
Η "Μεγάλη Ιδέα"
Ο πρώτος παγκόσμιος ιμπεριαλιστικός πόλεμος βρίσκει την Ελλάδα σ' αυτές τις συνθήκες και τις διαφορετικές μερίδες της άρχουσας τάξης να επιδιώκουν τον πιο σφικτό εναγκαλισμό με τις αντίπαλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Η αντίθεση αυτή εκφράστηκε και πολιτικά από τον Βενιζέλο και τους φιλελεύθερους αστούς από τη μια πλευρά, που υποστήριζαν την ΑΝΤΑΝΤ (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) και τους παλαιοκομματικούς και τον βασιλιά Κωνσταντίνο που υποστήριζαν το συνασπισμό των Γερμανίας, Αυστροουγγαρίας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, από την άλλη. Αυτό οδήγησε σε διχασμό το λαό και σε εμφύλιο, που έληξε με την επικράτηση του Βενιζέλου με τη βοήθεια, βεβαίως, των Αγγλων. Ετσι, η Ελλάδα μπήκε στον πόλεμο στο πλευρό της ΑΝΤΑΝΤ. Βεβαίως όλες οι μερίδες της άρχουσας τάξης προσδοκούσαν μέσα από τον πόλεμο για το μοίρασμα της ιμπεριαλιστικής λείας να προσαρτήσουν νέα εδάφη στην Ελλάδα. Σ' αυτό συνέπιπταν οι στόχοι τους και σ' αυτό ενσαρκωνόταν ιδεολογικά η πολιτική της "Μεγάλης Ιδέας", που προπαγανδιζόταν από την κυρίαρχη τάξη ως "εθνική ιδέα" και αποσκοπούσε στη δημιουργία της λεγόμενης "Μεγάλης Ελλάδας", των "δύο ηπείρων και πέντε θαλασσών", βασικά στη δημιουργία κράτους περίπου στα όρια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Στα πλοκάμια των ιμπεριαλιστικών αρπακτικών
Ο πρώτος παγκόσμιος ιμπεριαλιστικός πόλεμος έγινε για το ξαναμοίρασμα των αποικιών. Ο καπιταλισμός έχει ήδη περάσει στο ανώτερο στάδιό του, τον ιμπεριαλισμό και στη γενική του κρίση. Τα αποτελέσματα του πολέμου διαμορφώνουν την εξής κατάσταση. Με τη νίκη της Οχτωβριανής σοσιαλιστικής Επανάστασης, η νέα εργατοαγροτική εξουσία ξεκινά στη Ρωσία την προσπάθεια οικοδόμησης του σοσιαλισμού. Η επίδραση της Οχτωβριανής Επανάστασης στα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα ανοίγει το δρόμο της κατάρρευσης του αποικιακού συστήματος. Ξεσπούν αντιαποικιακές εξεγέρσεις που σφραγίζουν την εθνικοαπελευθερωτική πάλη λαών της Εγγύς και Μέσης Ανατολής και της Ασίας (Μογγολία, Τουρκία, Αφγανιστάν, Ιράν, Ινδία, Κίνα, Κορέα και διάφορες αραβικές χώρες). Αυτή η κατάσταση δημιουργεί νέα πιο οξυμένα προβλήματα στην παγκόσμια καπιταλιστική αγορά, αφού τα περιθώρια επέκτασης της ιμπεριαλιστικής δράσης αρχίζουν να στενεύουν. Οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις οξύνονται ακόμη παραπέρα. Οι δυνάμεις της ΑΝΤΑΝΤ, νικήτριες στον πόλεμο, ετοιμάζονται για νέο μοίρασμα, με ανάπτυξη δράσης στην Εγγύς Ανατολή για δυο κυρίως λόγους, τα πετρέλαια, αλλά και τα γεωστρατηγικής σημασίας εδάφη για τη δράση των μονοπωλίων. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, ένα από τα εμπόδια στα σχέδιά τους, είναι ηττημένη και η ΑΝΤΑΝΤ την αναγκάζει, τον Οκτώβρη του 1918, "να υπογράψει την άνευ όρων παράδοσή της με τη Συνθήκη του Μούδρου, που υπογράφηκε στο αγγλικό θωρηκτό "Αγαμέμνων" στον κόλπο του Μούδρου στη Λήμνο" (1). Η άρχουσα τάξη της Ελλάδας, με την υπογραφή αυτής της συνθήκης που άνοιξε το δρόμο στο διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τη δυνατότητα απελευθέρωσης μιας σειράς λαών υποδουλωμένων σ' αυτήν, άρπαξε την ευκαιρία με την κυβέρνηση Βενιζέλου για την υλοποίηση της "Μεγάλης Ιδέας". Στα πλαίσια του μοιράσματος μεταξύ των νικητριών ιμπεριαλιστικών κρατών και με την αξιοποίηση της συμμετοχής της στον πόλεμο στο πλευρό τους, νόμισε ότι θα της εξασφάλιζαν εδάφη με το πρόσχημα της ύπαρξης σ' αυτά ελληνικών πληθυσμών.
"Το Γενάρη του 1919, άρχισε στο Παρίσι η συνδιάσκεψη της ειρήνης, με πρωταγωνιστές τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, την Αγγλία, και την Ιταλία" (2). Ο Βενιζέλος ήταν κι αυτός στο Παρίσι για να διεκδικήσει διπλωματικά πλέον τη μάχη για τη"Μεγάλη Ιδέα". Οι ιμπεριαλιστές ήθελαν ένα κράτος - χωροφύλακα στην περιοχή και στην κυβέρνηση του Βενιζέλου, με το αίτημα αποστολής ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων στη Σμύρνη, βρίσκουν αυτό που ήθελαν. "Τον Απρίλη του 1919, το Ανώτατο Συμβούλιο που είχε συγκροτηθεί από τους αρχηγούς της Αγγλίας, των ΗΠΑ, της Γαλλίας και της Ιταλίας μετά τη συνδιάσκεψη για την ειρήνη, ικανοποίησε το αίτημα του Βενιζέλου για την κατάληψη της Σμύρνης από τον ελληνικό στρατό. Ετσι στις 15 Μάη 1919 άρχισε η απόβαση ελληνικού στρατού στη Σμύρνη... Στην πραγματικότητα, άρχιζε μια τυχοδιωκτική εκστρατεία για την προώθηση των κατακτητικών επιδιώξεων του αγγλογαλλικού ιμπεριαλισμού" (3).
Από το "εθνικό όνειρο" στην καταστροφή
Στο μεταξύ, στην Τουρκία, μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Μούδρου, αναπτύσσεται υπό τον Κεμάλ Ατατούρκ εθνικοεπαναστατική δράση για την ανατροπή της σουλτανικής κυβέρνησης που είχε υπογράψει τη συμφωνία. Τον Αύγουστο του 1920, υπογράφεται η Συνθήκη των Σεβρών με την Τουρκία που διπλασίαζε τα υπό ελληνική κυριαρχία εδάφη (έφταναν έως σαράντα χιλιόμετρα έξω από την Κωνσταντινούπολη) και καθιστούσε την περιοχή της Σμύρνης για πέντε χρόνια υπό ελληνική διοίκηση και μετά με δημοψήφισμα θα καθοριζόταν οριστικά η τύχη της. Το "όνειρο της Μεγάλης Ιδέας" για την άρχουσα τάξη έμπαινε στο δρόμο της υλοποίησης. Στην Ελλάδα όμως, οι αντιθέσεις ανάμεσα στην άρχουσα τάξη οξύνονται πολιτικά ανάμεσα στο φιλελεύθερο κόμμα του Βενιζέλου και την αντιβενιζελική παράταξη. Αξιοποιείται στο έπακρο η μεγάλη δυσαρέσκεια του λαού από τους συνεχείς πολέμους υπό την κυβέρνηση Βενιζέλου και στις εκλογές του Νοέμβρη, στα 1920, η αντιβενιζελική παράταξη είναι νικήτρια. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος επανέρχεται και οι "σύμμαχοι", με πρόσχημα την παλινόρθωση του γερμανόφιλου βασιλιά, ανακοινώνουν ότι απελευθερώνονται από τις υποσχέσεις προς την Ελλάδα, που ουσιαστικά αφορούσαν τα "οφέλη" από τη Συνθήκη των Σεβρών. Η νέα κυβέρνηση του Γούναρη αναλαμβάνει να αντιμετωπίσει δυναμικά την υπόθεση της μικρασιατικής εμπλοκής, στοχεύοντας στη συντριβή των κεμαλικών δυνάμεων. Βεβαίως, με τη Συνθήκη των Σεβρών, οι ιμπεριαλιστές "σύμμαχοι" στόχευαν στη συντριβή του κεμαλικού καθεστώτος και την υποδούλωση του τούρκικου λαού και για την υλοποίηση αυτών των επιδιώξεων ενέπλεξαν το υπό τον Βενιζέλο ελληνικό κράτος. Ο ελληνικός στρατός βρισκόταν ήδη στο έδαφος της Μικράς Ασίας.
Η συνέχεια είναι γνωστή. Επήλθε στρατιωτική συντριβή από τις δυνάμεις του Κεμάλ, οι ιμπεριαλιστές που είχαν σπρώξει την αστική τάξη σ' αυτόν τον τυχοδιωκτισμό αλλάζουν τακτική για να ικανοποιήσουν τα συμφέροντά τους και αφού το καθεστώς του Κεμάλ βγαίνει νικητής, με τη στάση τους, συμβάλλουν στη Μικρασιατική Καταστροφή μ' όλες τις γνωστές για το λαό συνέπειες.
1, 2 "Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια"
3 "Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ", τόμος Α, σελ. 113 - 115

ByΦιλιππος Ανθης στις

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

TOP READ