Το λεγόμενο «σουηδικό μοντέλο» και η σκληρή πραγματικότητα

Το λεγόμενο «σουηδικό μοντέλο» και η σκληρή πραγματικότητα

Από παλιότερη διαδήλωση των Σουηδών εργαζομένων ενάντια στην ΕΕ

Με αφορμή την αποπομπή του Γιώργου Φλωρίδη πρέπει ίσως να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους για το τι ισχύει και τι όχι στον «παράδεισο» των σοσιαλδημοκρατών, στη Σουηδία. Είναι έτσι όπως τα λέει ο Φλωρίδης ή όπως τα λέει ο «αριστερός» Γ. Παπανδρέου;

Τα πράγματα μάλλον είναι ακόμα χειρότερα για το σουηδικό λαό, αν δούμε τις εξελίξεις τα τελευταία χρόνια, στον «παράδεισο» των σοσιαλδημοκρατών.

Θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε απ' την αρχή ότι η εργασιακή νομοθεσία στη Σουηδία είναι το περίγραμμα. Το περιεχόμενο τις πιο πολλές φορές καθορίζεται από τις συλλογικές συμβάσεις.

Οι εργασιακές σχέσεις έχουν αλλάξει προς το χειρότερο τα τελευταία χρόνια. Σ' αυτό έχουν συμβάλει οι ηγεσίες των ρεφορμιστικών συνδικάτων, που αποτελούνται αποκλειστικά από σοσιαλδημοκράτες. Τα συνδικάτα έχουν δικλίδες ασφαλείας, για να αποκλείουν ριζοσπαστικές φωνές, ενώ η εργασιακή ειρήνη διατηρείται με απαγόρευση της απεργίας στα πρωτοβάθμια σωματεία και την υποχρεωτική διαιτησία σε περίπτωση που μια ενδεχόμενη πλειοψηφία σε μια ομοσπονδία κηρύξει απεργία.

Υπάρχει ένας νόμος που καθορίζει τα ζητήματα των προσλήψεων, απολύσεων και παρόμοιων σχέσεων του εργοδότη και του εργαζόμενου, γνωστός στη Σουηδία ως LAS. Οι απολύσεις, σύμφωνα με το νόμο LAS, παράγραφος 7, επιτρέπονται σε περίπτωση που δεν υπάρχει αντικείμενο δουλιάς ή για προσωπικούς λόγους όπως λέγεται ευγενικά!

Δεν υπάρχει όριο απολύσεων! Σύμφωνα με την πρώτη περίπτωση, ο εργοδότης αν θέλει μπορεί να μειώσει την παραγωγή ή κάτι ανάλογο, για να μειώσει το προσωπικό του. Ακόμα και αν τα επίσημα κέρδη του είναι μειωμένα μπορεί να θεωρηθεί λόγος απόλυσης. Στη δεύτερη περίπτωση ο εργοδότης μπορεί να επικαλεστεί ότι δεν μπορεί να συνεργαστεί με έναν εργαζόμενο και να τον απολύσει. Το σωματείο μπορεί να καλέσει διαπραγματεύσεις και αν δεν υπάρχει συμφωνία να προστρέξει στο εργασιακό δικαστήριο. Αν το δικαστήριο καταδικάσει τον εργοδότη, ο εργοδότης δε χρειάζεται να επαναπροσλάβει τον εργαζόμενο! Του δίνει μια συμβολική αποζημίωση και ...καθαρίζει! (LAS παράγραφοι 33, 39)!

Προϋπόθεση η ...ταξική συνεργασία

Το λεγόμενο σουηδικό μοντέλο προϋποθέτει την ταξική συνεργασία. Μετά όμως την αντεπανάσταση στις σοσιαλιστικές χώρες, το κεφάλαιο ζητά όλο και πιο πολλά. Αυτό σημαίνει ότι θα αξιοποιήσει όλες τις δυνατότητες. Αυτό δείχνει και η επίθεση στα πρωτοβάθμια σωματεία με κάποιο ταξικό προσανατολισμό (απόλυση του προέδρου του σωματείου εργαζομένων στο Μετρό της Στοκχόλμης), με την ηγεσία της σουηδικής ΓΣΕΕ να στέκεται θεατής, ουσιαστικά δηλαδή να στηρίζει τις επιλογές της εργοδοσίας.

Επίσης, στον ίδιο νόμο υπάρχουν και παγιώνονται ελαστικές μορφές εργασίας όπως οι ωρομίσθιοι, συμβασιούχοι κλπ. που δεν έχουν καμία προστασία από τις ορέξεις των εργοδοτών. Υπάρχει η τάση από τα ρεφορμιστικά συνδικάτα ότι οι εργοδότες είναι συνεργάτες που προσπαθούν για το καλό των εργαζομένων και της χώρας.

Οταν ένας εργαζόμενος απολύεται δικαιούται ταμείο ανεργίας για 300 μέρες και μπορεί να επεκταθεί άλλες 300 μέρες, εφόσον μεσολαβήσει η ένταξή του σε κάποιο επιμορφωτικό πρόγραμμα όπως αυτά που έχει ο ελληνικός ΟΑΕΔ, με σύμβαση έργου, φυσικά με μειωμένα εργασιακά δικαιώματα. Το επίδομα ανεργίας είναι στο 80% του τελευταίου μισθού, αλλά πρέπει να σημειώσουμε εδώ ότι στη Σουηδία δεν υπάρχει Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας. Τις συμβάσεις τις υπογράφουν οι Ομοσπονδίες και ο κατώτερος μισθός είναι περίπου στα 1.000 ευρώ (φυσικά με κόστος ζωής, μεγαλύτερο από την Ελλάδα).

Προϋπόθεση για να πάρει ο εργαζόμενος το επίδομα, είναι να πληρώνει ένα μηνιαίο ποσό γύρω στα 10 με 15 ευρώ στο συνδικάτο ή στο κράτος. Αν δεν το κάνει αυτό, τότε παίρνει ένα βοήθημα, περίπου στο 25% του κατώτερου μισθού.

Γύρω στο 20% των εργαζομένων δεν καλύπτονται απ' αυτήν την «ασφάλεια», καθώς βέβαια και άλλες κατηγορίες όπως νέοι εργαζόμενοι που απολύονται μετά από μερικούς μήνες, νέες μητέρες κλπ. Μετά τις δύο αυτές περιόδους, αναλαμβάνει η κοινωνική πρόνοια. Αν έχεις απολυθεί και ο σουηδικός ΟΑΕΔ σε στέλνει σε κάποια δουλιά με χαμηλό μισθό ή ακόμα και σε άλλη πόλη απ' αυτή που μένεις είσαι αναγκασμένος να την πάρεις, αλλιώς χάνεις το ταμείο ανεργίας.

Χαρακτηριστική η περίπτωση του Σουηδού οικοδόμου Per Ove Persson, από την πόλη Lysevik που έμεινε άνεργος το 2003 και βγήκε στο ταμείο ανεργίας όπως δικαιούταν. Υστερα από κάποιο διάστημα, επειδή δεν μπορούσαν να του βρουν δουλιά στην πόλη όπου έμενε, του πρότειναν να πάει να δουλέψει στη γειτονική Νορβηγία, και επειδή αρνήθηκε την παραπάνω «προσφορά», του έκοψαν το επίδομα.

Παράλληλα, το κεφάλαιο χρηματοδοτείται αδρά για να απασχολήσει εργαζόμενους για έναν περιορισμένο χρόνο.

Χειροτέρευση της ζωής των εργαζομένων

Οταν ένα δευτεροβάθμιο όργανο υπογράφει μια συλλογική σύμβαση εργασίας, τότε ισχύει η «εργασιακή ειρήνη». Αυτό σημαίνει ότι κατά τη διάρκεια που ισχύει η συλλογική σύμβαση (συνήθως 2 με 3 χρόνια) δεν μπορεί ούτε καν μια Ομοσπονδία εργαζομένων να κηρύξει απεργία.

Σύμφωνα με το νόμο για την ωράριο εργασίας, το ωράριο είναι 40 ώρες τη βδομάδα, αλλά ο εργοδότης ανάλογα με τις ανάγκες του μπορεί να επεκτείνει το ωράριο μέχρι και τις 50 ώρες, αλλά μπορεί και να το ελαστικοποιήσει, να έχει ωράριο δηλαδή κατά μέσο όρο 40 ώρες σε μια περίοδο 4 βδομάδων.

Πριν μερικά χρόνια στη Σουηδία άλλαξε το ασφαλιστικό σύστημα με μια συνεργασία των κομμάτων, των βιομηχάνων και των συνδικάτων. Το καινούριο ασφαλιστικό σύστημα το κατάλαβαν οι εργαζόμενοι όταν ήταν πλέον αργά! Το καινούριο αυτό σύστημα είναι παρόμοιο με το σχέδιο Γιαννίτση που ήθελε να περάσει το ΠΑΣΟΚ πριν μερικά χρόνια. Η βάση του είναι το σύστημα τριών πυλώνων, με τη λεγόμενη βασική σύσταξη (σύνταξη ...πτωχοκομείου), την επικουρική ανάλογα με τα χρόνια εργασίας και την ιδιωτική ασφάλιση, υποτίθεται για να βελτιώνονται οι συντάξιμες αποδοχές.

Το όριο ηλικίας έχει ανέβει, προαιρετικά όπως λένε στα 67, το υποχρεωτικό είναι στα 65 για γυναίκες και άνδρες. Ταυτόχρονα, είναι σύστημα κεφαλαιοποιητικό με τα αποθεματικά των Ταμείων, να γίνονται μετοχές και να τζιράρονται στο χρηματιστήριο, ενώ επίσης οι συντάξεις έχουν συνδεθεί με την παραγωγικότητα και έτσι ανάλογα με τις ερμηνείες των κεφαλαιοκρατών θα περικόπτονται.

Ενώ οι μέρες άδειας μέχρι τη δεκαετία του '90 ήταν αυξημένες σε σχέση με το νόμο που τις καθορίζει στις 25 το χρόνο (μετά από αγώνες είχαν πολλοί κλάδοι μέχρι και 34 μέρες άδεια το χρόνο), η σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση κατάφερε μέσα από πιέσεις και εκβιασμούς να καταργηθούν για τους νέους εργαζόμενους στο όνομα της παραγωγικότητας της εργασίας.

Η επίσημη βασική άμεση φορολογία των μισθωτών είναι το 30% και λίγο μεγαλύτερη του κεφαλαίου. Η ουσιαστική όμως φορολογία είναι μεγαλύτερη για τους μισθωτούς, αφού πληρώνουν μέρος του ταμείου ανεργίας, αλλά και ιδιωτική ασφάλιση (μέσω των συνδικάτων, που ήταν από τους πρώτους στο να την προωθήσουν!!!). Για το κεφάλαιο είναι πολύ μικρότερη, και πολλές φορές μηδενική μιας και πολλές εισφορές επιστρέφονται (για λεγόμενες επενδύσεις). Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλές επιχειρήσεις όπως π.χ. η VOLVO για δεκαετίες δεν πλήρωναν καθόλου φόρο, ενώ το κράτος μέσω κρατικών χρηματοδοτήσεων έφτιαχνε όλες τις βασικές υποδομές για τη λειτουργία αυτών των ιδιωτικών επιχειρήσεων και σε πάμπολλες περιπτώσεις συνεχίζεται ακόμα και σήμερα. Παραπέρα, το κράτος χρηματοδοτεί με μεγάλα ποσά επιχειρήσεις για την πρόσληψη εργατικού δυναμικού για ένα ορισμένο διάστημα, με συνέπεια το κεφάλαιο να τσεπώνει δισεκατομμύρια κορόνες από τα κρατικά ταμεία.

Το βασικό στοιχείο της αφαίρεσης δικαιωμάτων από την εργατική τάξη είναι η συνεργασία των ρεφορμιστικών συνδικάτων. Αν τα συνδικάτα αντιδρούσαν ουσιαστικά θα ήταν αδύνατο ή τέλος πάντων παρά πολύ δύσκολο να περάσουν αυτά και άλλα μέτρα ενάντια στους εργαζόμενους. Το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα μαζί με όλα τα άλλα κόμματα και με την ηγεσία των ρεφορμιστικών συνδικάτων, συναινούν έτσι ώστε οι πλούσιοι να γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι, και ταυτόχρονα ο καπιταλισμός, με την ονομασία σουηδικό μοντέλο, να ζει και να βασιλεύει!

Γιάννης ΚΩΝΣΤΑΝΤΗΣ
Μέλος της Νομαρχιακης Επιτροπής Σκανδιναβίας του ΚΚΕΑντιπρόεδρος ΔΣ εργαζομένων στο Μετρό Στοκχόλμης

    

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

4/5/2008

 -- Η κεντροαριστερή πολιτική και οι καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις

30/4/2006

 -- Απ' το «σουηδικό σοσιαλισμό» στο «δανικό μοντέλο»

5/2/2006

 -- Στην πράξη κατάργηση συλλογικών συμβάσεων

13/11/2005

 -- Η εμπειρία απ' τον αγώνα των εργαζομένων στο μετρό

27/2/1999

 -- Απεργία των εργαζομένων στις συγκοινωνίες