Η διεθνής κραυγή αγωνίας για τη λεηλατημένη πολιτιστική κληρονομιά του Ιράκ

ΙΡΑΚ

«Αλήθειες» και «ψέματα»

Η διεθνής κραυγή αγωνίας για τη λεηλατημένη πολιτιστική κληρονομιά του Ιράκ έπαψε «ξαφνικά» να ηχεί. Στη θέση της «ηχούν» τα «τύμπανα» της προπαγάνδας

Αμερικανοί πεζοναύτες ...«προστατεύουν» το Μουσείο της Βαγδάτης

Στις αρχές του περασμένου Ιούνη, η «προσωρινή» αμερικανική διοίκηση του Ιράκ ανακοίνωσε ότι «βρέθηκε» το μεγαλύτερο μέρος των κλεμμένων αρχαιολογικών θησαυρών. Ελάχιστες μόλις μέρες μετά, στη βρετανική εφημερίδα «Γκάρντιαν», ο δημοσιογράφος Ντέιβιντ Ααρόνοβιτς, σε μεγάλο άρθρο του για το ίδιο θέμα έγραφε, μεταξύ άλλων, ότι «τελικά, αυτό που χάθηκε από το Εθνικό Μουσείο της Βαγδάτης ήταν η αλήθεια». Ούτε η χρονική «σύμπτωση» των δύο αυτών γεγονότων είναι τυχαία, ούτε το κοινό περιεχόμενό τους.

Από την 1η Μαΐου που ο Μπους «ανακοίνωσε» τη «λήξη» του πολέμου στο Ιράκ μέχρι σήμερα, τα ιμπεριαλιστικά στρατεύματα - κυρίως τα αμερικανικά - μετρούν καθημερινά νεκρούς και τραυματίες. Παράλληλα, σύσσωμη η «διεθνής κοινότητα», «ξεχνώντας» τις «διαφορές» που είχαν εμφανιστεί στους κόλπους της με αφορμή την επίθεση στο Ιράκ, προσπαθεί να λύσει με «συγκρατημένο» τρόπο τα προβλήματα που προκύπτουν από το ποιος και πώς θα συμμετάσχει στο πλιάτσικο στην πολύπαθη αυτή χώρα. Οι «σύμμαχοι» έχουν, λοιπόν, πολλή «δουλιά» για να ασχολούνται με τις λεηλατημένες αρχαιότητες. Γι' αυτό μάλλον θέλουν να «ξεμπερδεύουν» με το θέμα και το κάνουν μέσω «επίσημων ανακοινώσεων» και «ενσωματωμένων» δημοσιογράφων. Είχε, βέβαια, προηγηθεί η προετοιμασία του προπαγανδιστικού «εδάφους» με τα «πυροτεχνήματα» περί «επιστροφών» αρχαιοτήτων ή «ανακαλύψεών» τους σε αεροδρόμια. Με αφορμή μια τέτοια «είδηση» γράφαμε στις 24/4, ότι «δεν αποκλείεται, βέβαια, στο άμεσο μέλλον να ανακοινωθούν και μερικές άλλες, ίσως εντυπωσιακότερες "ανακαλύψεις" κλεμμένων αρχαίων του Ιράκ, ώστε με μερικά ακόμη αρχαία αφ' ενός να "κουκουλωθεί" το τεράστιο μέγεθος των κλεμμένων και αφ' ετέρου να μην επιστραφούν ποτέ».

Δεν πρόκειται περί «προφητείας». Στη διαπίστωση ότι τα σπουδαιότερα των κλοπιμαίων είναι μάλλον χαμένα για πάντα προχώρησαν δημοσίως ειδικοί επί του θέματος και μάλιστα Βρετανοί. Στα μέσα Απριλίου, επίσης στον «Γκάρντιαν», ομάδα Βρετανών αρχαιολόγων δημοσίευσε κοινή επιστολή, με την οποία καταγγέλλουν τις ΗΠΑ, εκτός των άλλων και για πολιτιστικό ιμπεριαλισμό! Στην προκειμένη περίπτωση μας ενδιαφέρει η δήλωση του Τζέρεμι Μπλακ, ειδικού στο αρχαίο Ιράκ στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, σύμφωνα με την οποία «όταν τα αντικείμενα φύγουν από το Ιράκ, είναι σχεδόν αδύνατον να επιστρέψουν». Οι ίδιοι αρχαιολόγοι εξέφρασαν και την αγανάκτησή τους για τις πιέσεις των ΗΠΑ, ώστε να χαλαρώσει η νομοθεσία που προστατεύει την ιρακινή πολιτιστική κληρονομιά (η οποία απαγορεύει την πώληση των έργων τέχνης στο εξωτερικό), με τη δικαιολογία ότι τα αντικείμενα αυτά θα είναι πιο ασφαλή στις ΗΠΑ!

Για να επιστρέψουμε τώρα στην προπαγάνδα περί «λήξης του θέματος», ο Ααρόνοβιτς λοιδορεί την παγκόσμια διαμαρτυρία για τη λεηλασία και μάλιστα επί προσωπικού: «Οι καθηγητές έγραψαν δεκάδες άρθρα. Ο δρ. Μιχαλόφσκι από το Μίσιγκαν υποστήριξε ότι η τραγωδία αυτή δεν έχει προηγούμενο στην παγκόσμια ιστορία, είναι σαν να αδειάζουν το Uffizi, το Λούβρο και τα μουσεία της Ουάσιγκτον μαζί. Ο καθηγητής Ζίναμπ Μπαχράνι από το Πανεπιστήμιο Κολούμπια κατηγόρησε την κυβέρνηση Μπους ως υπεύθυνη για μια πρωτοφανή καταστροφή. Ο καθηγητής του Εδιμβούργου Τρέβορ Ουότκινς παραλλήλισε τη λεηλασία με τον εμπρησμό της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, επιρρίπτοντας κι αυτός την ευθύνη στις ΗΠΑ και στη Βρετανία». Στη συνέχεια εμφανίζει τον διευθυντή του Μουσείου της Βαγδάτης, Ντόνι Τζορτζ, να «τα μασάει» και να λέει ότι «χάθηκε ένα μικρό μόνο μέρος της συλλογής (για την ακρίβεια, 33 αντικείμενα άνευ αξίας) και επιρρίπτει τον θόρυβο στις υπερβολές των μέσων ενημέρωσης». Μετά από αναλόγου ύφους παραγράφους, ο δημοσιογράφος θα καταλήξει: «Δύο συμπεράσματα μπορούν να εξαχθούν από αυτή την υπόθεση: Πρώτον, πολλοί ακαδημαϊκοί της Δύσης είναι τόσο αφελείς ώστε να μην καταλαβαίνουν ότι ένας ευφυής συνάδελφός τους μπορεί θαυμάσια να ανήκει στο μηχανισμό ενός φασιστικού καθεστώτος. Δεύτερον, αυτές τις ημέρες μπορείς να πεις οτιδήποτε κακό για τους γιάνκηδες και να γίνεις αμέσως πιστευτός».

Επιλεκτική «μνήμη»

Το αν ο Τζορτζ ήταν ή όχι μέρος του καθεστώτος του Σαντάμ είναι κάτι που δε θα μάθουμε ποτέ και τελικά δεν έχει και τόση σημασία. Αλλωστε, αν όντως ισχύουν όσα γράφει γι' αυτόν ο Ααρόνοβιτς προκύπτει ότι είναι πολύ περίεργη η ευκολία με την οποία πήρε πίσω τις καταγγελίες του και τις ανασκεύασε μόλις οι Αμερικανοί μπήκαν στη Βαγδάτη. Γεγονός που φαίνεται πως δεν «πρόσεξε» ο Αγγλος δημοσιογράφος. Η ουσία είναι ότι το δημοσίευμα είναι επιλεκτικό για να στηρίξει τον κύριο στόχο του: να βγάλει ψεύτρα ή εξαπατημένη τη διεθνή αρχαιολογική κοινότητα. Είναι σίγουρα πολύ δύσκολο το «έργο» του, κάτι που προκύπτει από αυτά που δεν έγραψε στο άρθρο του.

Για παράδειγμα, «προσπέρασε» με «αξιοθαύμαστη» ευκολία τις συγκεκριμένες πληροφορίες του συμπατριώτη του αρχαιολόγου, ο οποίος είπε ότι τα αρχαιοκαπηλικά κυκλώματα περνούν από την Ιορδανία, το Ισραήλ, την Ελβετία, το Παρίσι, το Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη. Σε αυτό προσέθεταν και τη «λεπτομέρεια» ότι οι ΗΠΑ και η Βρετανία δεν έχουν υπογράψει τη Σύμβαση της Χάγης του 1953, για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς σε καιρό πολέμου. Επιπλέον, ενώ φαίνεται πως «ξετινάχτηκε» η ειλικρίνεια ή όχι του Τζορτζ, δεν έγινε κάτι ανάλογο με τις πληροφορίες που μεταδίδονταν στον Τύπο εκείνης της περιόδου, ότι το εμπόριο των αρχαιοτήτων ήδη άρχισε και ότι συλλέκτες στο Παρίσι δέχτηκαν «προτάσεις». Ακόμη και η Ενωση Διευθυντών Μουσείων Τέχνης - ιδρύματα που αποτελούν «φυσικούς» αποδέκτες αρχαίων αντικειμένων με διάφορους τρόπους - απηύθυνε έκκληση σε μουσεία και συλλέκτες, σε ολόκληρο τον κόσμο, να μην αγοράζουν αντικείμενα από μουσεία του Ιράκ. Ανακοίνωσε μάλιστα ότι συλλέγει πληροφορίες για τα κλεμμένα αρχαία αντικείμενα. «Πάγωσε» αυτή η διαδικασία και αν ναι, γιατί; Επίσης, ο δημοσιογράφος δεν μπήκε στον κόπο να ερευνήσει τι έγινε μετά τις συσκέψεις ειδικών στην έδρα της «ΟΥΝΕΣΚΟ» στο Παρίσι «για μια πρώτη εκτίμηση των καταστροφών». «Πάγωσε» και αυτή η διαδικασία; Και αν ναι, γιατί; Εκτός πια αν οι πάντες «ικανοποιήθηκαν» με τις «ανακοινώσεις» των Αμερικανών και με τις «εξηγήσεις» του Τζορτζ.

«Ορισμένα από τα πλέον πολύτιμα κομμάτια του Ιράκ δε θα επαναπατριστούν ποτέ», ήταν η εκτίμηση της εκπροσώπου της «ΟΥΝΕΣΚΟ», Σαλάμ Ράντι, στα μέσα του Μάη, όχι πολύ καιρό πριν τους «πανηγυρισμούς» των Αμερικανών για τη «λήξη» του θέματος. Μάλιστα, η δήλωση έγινε με αφορμή την επίσκεψη υψηλόβαθμου κλιμακίου του οργανισμού στη Βαγδάτη για αυτοψία. Ολοι «πλανήθηκαν» εκτός από τον Ααρόνοβιτς; Εκτός όμως από τη Βαγδάτη υπάρχουν και οι άλλοι σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι του Ιράκ. Ο Ααρόνοβιτς φαίνεται πως δεν «άκουσε» για στοιχεία όπως αυτά που ανακοίνωσε το Ελληνικό Τμήμα του ICOMOS (Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών) για καταστροφές αρχαιοτήτων όπως το βομβαρδισμό ενός από τα τρία παλαιότερα οργανωμένα Πανεπιστήμια του κόσμου, το Al Musansikiyah (1234 μ.Χ.), τους βομβαρδισμούς στην πύλη Al Wastani (510 μ.Χ.), στο τζαμί Moussa Al Kadhem (950 μ.Χ.), στα παλάτια των Αββασιδών 1.000 ετών, που πρόσφατα αναστήλωσε η UNESCO. Καταστροφές υπέστησαν τα Μαυσωλεία Αλί (1048 μ.Χ.) στη Νατζάφ, τα καλά διατηρημένα πριν τον πόλεμο τείχη της Νινευή, οι αρχαιολογικοί χώροι των ελληνιστικών πόλεων Κτησιφώντος και Σελεύκειας, στον Τίγρη και κοντά στη Βαγδάτη αντίστοιχα, ενώ πολλά μουσεία, όπως του Τικρίτ, έπαθαν σοβαρές ζημιές. Μάλιστα, πολλοί αρχαιολογικοί χώροι χρησιμοποιούνταν - ίσως χρησιμοποιούνται ακόμη - ως στρατιωτικοί καταυλισμοί, λ.χ. στη Νινευή και τη Βαβυλώνα. Τι γίνεται τώρα εκεί; Τι συμβαίνει στα τοπικά μουσεία;

Το σίγουρο είναι ότι έχει πέσει μια «περίεργη» σιωπή, που μόνο οι «κραυγές» δημοσιογράφων τύπου Ααρόνοβιτς ακούγονται. Ελπίζουμε αυτή η σιωπή να μην είναι το «προοίμιο» για την πολιτιστική κληρονομιά του Ιράν, αυτή τη φορά...