Εργο πρωτότυπο και πολύπλευρο

Εργο πρωτότυπο και πολύπλευρο

Αφηρημένο τοπίο

Εξήντα συνολικά έργα από όλες τις περιόδους της εικαστικής δημιουργίας του Αντώνη Βεζιρτζή (1950-1981), περιλαμβάνει η έκθεση, που φιλοξενείται (έως 25/5) στο Μουσείο Μπενάκη (Κουμπάρη 1). Το έργο του Αντ. Βεζιρτζή, αν και περιορισμένο σε όγκο, είναι πρωτότυπο και πολύπλευρο, γεγονός που του εξασφαλίζει μια ξεχωριστή θέση στο χώρο της νεοελληνικής γλυπτικής.

Γεννημένος στη Ζάκυνθο, σε ηλικία 19 χρόνων ο Αντ. Βεζιρτζής φτάνει στην Αθήνα, όπου παρακολουθεί μαθήματα σχεδίου. Το 1973 εισάγεται στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών και φοιτά στο εργαστήριο του Γιάννη Παππά. Για τα χρόνια της Σχολής, η πρόεδρος του ΕΕΤΕ, βουλευτής του ΚΚΕ, Εύα Μελά αναφέρει στον κατάλογο που συνοδεύει την έκθεση «ο Αντώνης ήταν από τα ζωντανά παιδιά της Σχολής. Δεν έδινε εύκολες απαντήσεις, ούτε στον εαυτό του, ούτε στους άλλους. Εψαχνε τα πράγματα γύρω και μέσα του, έπιανε με τις αντένες του πλευρές της πραγματικότητας που η ροή των πραγμάτων εκείνου του καιρού υποτιμούσε... Μόνο, που, απ' ό,τι φάνηκε, κράτησε βαθιά μέσα του τις αντιφάσεις που συναντούσε. Κάποια στιγμή έπιασε δουλειά, άρχισε να μπαίνει σε καλούπια που δεν ήθελε. Κράτησε μέσα του σαν πληγή όλα τα αδιέξοδα που συνάντησε και που η ζωή δημιουργεί, χωρίς να τα μοιραστεί, χωρίς να αναζητήσει συλλογικές λύσεις... Και διάλεξε να φύγει νωρίς».

Καράβι

Ηδη από τα χρόνια της Σχολής ο Αν. Βεζιρτζής φιλοτεχνεί, με γύψο και ξύλο, τα πρώτα αφηρημένα τοπία, ένα θέμα που θα τον απασχολήσει σε όλη τη διάρκεια της σύντομης δημιουργίας του, μέχρι τη στιγμή της αυτοκτονίας του. Οπως σημειώνει ο ιστορικός τέχνης Κωνσταντίνος Παπαχρίστου, «τα αφηρημένα τοπία του Βεζιρτζή, όπως ο ίδιος τα ονόμαζε, φτιαγμένα από εύθραυστο γύψο και ενταγμένα σε φαρδύ πλαίσιο από ξύλο, δημιουργούν στο θεατή την εικόνα ενός ανοιχτού παραθύρου, μέσα από το οποίο ξεδιπλώνεται ένα σμιλευμένο τοπίο. Στα έργα αυτά, η παρουσία του τοπίου είναι πολύ πιο έντονη από την επιδίωξη της αφαίρεσης. Τα λεπτά φύλλα γύψου που δημιουργούν την αίσθηση του βάθους, το παιχνίδι με το κενό, το φως που εισβάλλει δίνοντας διαφορετική δυναμική στο έργο κάθε ώρα της ημέρας, ορίζουν ένα τοπίο πολύ κοντά στο πραγματικό».

«Είχε ήδη αφήσει την από του φυσικού μελέτη και έφτιαχνε αυτά τα παράξενα και πολύ όμορφα ανάγλυφα», όπως σημειώνει χαρακτηριστικά ο γλύπτης Κώστας Αργύρης, «που ήταν σαν βγαλμένα από το καλούπι της ψυχής του και αμυδρά μόνο τους απέδιδες κάποιο γνώριμο χαρακτηριστικό από τον ορατό κόσμο, με φανερή μόνο τη μεγάλη γοητεία που ασκούσαν μέσα του οι μεγάλες και βαθιές αντιθέσεις της φωτοσκίασης, η αναλογία και η διευθέτηση των όγκων και των κενών, με μια διάταξη και κατανομή ποιητική και μουσική μαζί, σαν ένα θρόισμα εσωτερικό».

Προς το τέλος της ζωής του, κατασκευάζει τα μεγάλα σιδερένια καράβια, για τα οποία χρησιμοποιεί παλιά σίδερα και μεταχειρισμένα αντικείμενα, δίνοντας μια νέα διάσταση στην επαναχρησιμοποίηση των υλικών. «Χρησιμοποιώντας άχρηστα σιδερένια υλικά», αναφέρει ο Κ. Παπαχρίστου, «καρφιά, παλιούς σύρτες και ανταλλακτικά μηχανών, πολλά από τα οποία, όπως έλεγε ο ίδιος, απέμειναν στη σόμπα του μετά την καύση του ξύλου, δημιούργησε μια μικρή σειρά μεταλλικών καραβιών... Τα έργα της ομάδας αυτής έχουν ένα μνημειακό, αλλά ταυτόχρονα βαθιά συναισθηματικό χαρακτήρα, που εντείνεται με την επιλογή του καραβιού ως εικαστικού αποτελέσματος από το συνταίριασμα των υλικών».

Πέρα από τις δύο αυτές βασικές κατηγορίες έργων του Αντ. Βεζιρτζή, στην έκθεση εκτίθενται ζωγραφικά έργα και σχέδια, καθώς και λίγα μικρά γλυπτά, από γύψο και ορείχαλκο. Σημειώνουμε ότι η έκθεση του Μουσείου Μπενάκη είναι η τρίτη που αφιερώνεται στο έργο του, μετά από αυτές που οργανώθηκαν στο Ωδείο Αθηνών το 1984 και το 1998 στη Ζάκυνθο, από τον πολιτιστικό οργανισμό «Πλατύφορος». Η παρουσίαση συνοδεύεται από αναλυτικό κατάλογο στον οποίο περιλαμβάνεται ακόμα κείμενο του λογοτέχνη Σπύρου Καρυδάκη.

Η. ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ

    

Η σκοτεινή πλευρά

Αν δεν έχεις μεγαλώσει στη σκοτεινή πλευρά μιας λαϊκής γειτονιάς, ποτέ δε θα καταλάβεις τι όπλισε το χέρι του χρήστη και σκότωσε τον οδηγό στη Σίνδο. Ξεχασμένη από τον Θεό και το διάβολο, σπάνια η σκοτεινή πλευρά φτάνει στο βασίλειο της τηλεόρασης. Κι αν καμιά φορά κάνει την εμφάνισή της, αυτό οφείλεται στην έλλειψη θέματος, επειδή ο θεατής δεν πρέπει να μένει ποτέ χωρίς την απαραίτητη μερίδα από σακατιλίκια.

Τη σκοτεινή πλευρά τη γνωρίζουμε μόνο μέσα από μια τρομερή χειρονομία όπως αυτή η τελευταία. Την ιστορία της τη γνωρίζω με κλειστά μάτια, γιατί μεγάλωσα στα όρια της γειτονιάς με τη σκοτεινή της πλευρά. Είμαι παιδί από τα παιδιά της, ξέρω πώς λειτουργεί ο μηχανισμός της. Δεν πρόκειται απλώς για μια λούμπεν κατάσταση, αλλά για ένα βαθύτερο κόλπο, ένα κλειστό κύκλωμα χωρίς διέξοδο. Πρόκειται για μια σχολή παράδοξη που έχει τις ρίζες της στη δεκαετία του πενήντα. Για μια οδύσσεια που δεν ενδιαφέρθηκε να την καταγράψει κανείς και η οποία συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας. Η καθημερινότητα εκεί μοιάζει με τυχερό παιχνίδι: όλοι θέλουν να πιάσουν την καλή γρήγορα και στο τέλος μοιάζουν με τους πνιγμένους που πιάνονται από τα μαλλιά τους. Αν οι εξευτελισμοί και οι ταπεινώσεις που συμβαίνουν εκεί έπαιρναν σάρκα και οστά, οι φόνοι θα ήταν το μόνιμο μοτίβο της κοινωνίας μας. Η σκοτεινή πλευρά είναι πρώτη στατιστικά στις καταθλίψεις, και ο άνθρωπος-παράσιτο είναι το μοντέλο που την εκπροσωπεί, μοντέλο που φρόντισαν να δημιουργήσουν οι επιτήδειοι της κυρίαρχης ιδεολογίας για να έχουν το φόβο οι λεγόμενοι νορμάλ ότι στην άκρη του δρόμου πάντα υπάρχει το κακό.

Στη σκοτεινή πλευρά κλέβει κάποιος για να δημιουργήσει μια δική του κατάσταση. Οταν οι μπάτσοι τον συνεφέρνουν με τις προσφιλείς μεθόδους τους στην πραγματικότητα, ο κλέφτης είναι ήδη ένα ερείπιο. Τον 33χρονο δολοφόνο τον είχαν ανακρίνει πάνω από είκοσι φορές κι έτσι νόμιζαν πως τον γνώριζαν καλά, βασιζόμενοι στην ηλιθιότητα που διαπερνά κάθε Ελληναρά ότι τα ξέρει όλα. Πριν προλάβουν οι γνωστοί ατσαλάκωτοι αναλυτές να αρχίσουν τη φλυαρία τους, μίλησαν πρώτοι οι μπάτσοι που τον συνέλαβαν. Χωρίς να το καταλάβουν, με δυο λέξεις έδωσαν το στίγμα της κοινωνίας μας. Δεν του είχαν βάλει τις χειροπέδες επειδή τον σιχαίνονταν λόγω δερματικής νόσου. Ενα λοιπόν τέτοιο σίχαμα, για λύπηση, τι γύρευε από όλους εμάς μ' ένα περίστροφο στο χέρι;

Δεν ψάχνω για ελαφρυντικά για λογαριασμό του δράστη, αλλά για δικό μας λογαριασμό. Οι πόρτες μας ήταν κλειστές γι' αυτόν, ακόμα κι αυτή του ΟΚΑΝΑ. Ουδείς τον ήθελε. Αντιθέτως, όλοι τον κυνηγούσαν. Τι άλλο μπορεί να κάνει ένα αγρίμι; Φαίνεται πως πήρε το περίστροφο μόνο και μόνο για να τον ΔΟΥΜΕ. Αυτό που πλήρωσε ο οδηγός είναι σίγουρο πως στο εξής θα το πληρώνουμε ο καθένας ξεχωριστά. Θα πληρώνουμε την πεποίθησή μας πως μόνο η δική μας ζωή υπάρχει σ' αυτόν τον πλανήτη και καμία άλλη. Οσο δεν αισθανόμαστε υπεύθυνοι για όλους και όλοι για μας, πάντοτε θα βρισκόμαστε έκπληκτοι μπροστά σ' ένα περίστροφο. Και το σημαντικότερο, κανένα μάθημα δε μοιάζει να μας γίνεται μάθημα. Ολα, όπως ακριβώς σήμερα, θα κυλάνε στο μέλλον ίδια και απαράλλαχτα, οι επιτήδειοι της εξουσίας θα μετατρέπουν το φόνο σε δώρο για υψηλή τηλεθέαση, ο πρωθυπουργός θα συνεχίσει να πιστεύει πως οι φαβέλες υπάρχουν μόνο στη Βραζιλία και οι απανταχού ρασοφόροι θα δικαιώνονται για τη μόνιμη παρουσία του κακού.

Του
Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ