Η «μεταβιομηχανική» κοινωνία μύθος της «παγκοσμιοποίησης»

Η «μεταβιομηχανική» κοινωνία μύθος της «παγκοσμιοποίησης»

Οι θιασώτες της λεγόμενης παγκοσμιοποίησης, οι οποίοι βεβαίως υποστηρίζουν ότι είναι μια ουδέτερη αταξική διαδικασία, μοχλός των κοινωνικοοικονομικών εξελίξεων πέρα και πάνω από τις σχέσεις παραγωγής, προβάλλουν το επιχείρημα ότι αυτή ακριβώς οδηγεί στη μετεξέλιξη του καπιταλισμού σε άλλη κοινωνία, την οποία αποκαλούν «μεταβιομηχανική κοινωνία», ή «κοινωνία της γνώσης και της πληροφορίας».

Σ' αυτή την προσέγγιση, αστών διανοουμένων, πολιτικών, δημοσιολόγων κλπ., παρατηρούμε ότι ο προσδιορισμός της κοινωνίας, πιο σωστά του κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού, έχει ως βάση του ένα χαρακτηριστικό (τη βιομηχανία, το ξεπέρασμά της, τη γνώση κλπ.), το οποίο από μόνο του δεν μπορεί να προσδιορίσει τις σχέσεις στις οποίες έρχονται μεταξύ τους τα μέλη αυτής της κοινωνίας, οι άνθρωποι, οι διάφορες κοινωνικές ομάδες, οι τάξεις και τα κοινωνικά στρώματα στην παραγωγική διαδικασία, δηλαδή τις παραγωγικές σχέσεις.

Για παράδειγμα, οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής εμφανίστηκαν και κυριάρχησαν πριν την εμφάνιση και ανάπτυξη της μεγάλης βιομηχανίας. Οπως επίσης ανεπτυγμένη μεγάλη βιομηχανία υπάρχει στο σοσιαλισμό.

Ενας συγκεκριμένος κοινωνικός σχηματισμός δεν μπορεί να καθοριστεί έξω από τις παραγωγικές σχέσεις. Οι οποίες επίσης επιδρούν στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Από τις σχέσεις αυτές, δηλαδή τις παραγωγικές σχέσεις, καθορίζονται και οι οικονομικοί νόμοι εξέλιξης του συγκεκριμένου κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού. Για παράδειγμα, ο νόμος του κέρδους είναι ο βασικός οικονομικός νόμος του καπιταλισμού. Ο καπιταλιστής παράγει για να κερδίζει και για κανέναν άλλο λόγο, να αυξάνει τα κέρδη και να τα μετατρέπει σε κεφάλαιο. Βάση για τον προσδιορισμό των συγκεκριμένων σχέσεων παραγωγής είναι η σχέση ως προς τα μέσα παραγωγής, η ιδιοκτησία σ' αυτά.

Ο Λένιν έλεγε ότι ο Κ. Μαρξ για πρώτη φορά έθεσε την κοινωνιολογία πάνω σε επιστημονική βάση, προσδιορίζοντας την έννοια του κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού σαν ένα σύνολο στοιχείων των παραγωγικών σχέσεων και διαπιστώνοντας ότι η ανάπτυξη των σχηματισμών αυτών είναι μια φυσιολογική ιστορική διαδικασία.

Η έννοια «μεταβιομηχανική κοινωνία» υποδηλώνει ότι δεν υπάρχει πλέον βιομηχανία, ή ότι βρίσκεται σε τάση εξαφάνισης, επομένως έχουμε νέα κοινωνία, νέο κοινωνικοοικονομικό σχηματισμό.

Επομένως τίθεται εύλογα το ερώτημα, ακόμη και αν είναι σωστή η εκτίμηση των θιασωτών της «παγκοσμιοποίησης» ότι δεν υπάρχει ή εξαφανίζεται η βιομηχανία, οι σχέσεις παραγωγής έχουν αλλάξει; Δηλαδή δεν υπάρχει ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής; Δεν υπάρχει καπιταλιστική ιδιοποίηση των αποτελεσμάτων της; Υπάρχει. Αλλωστε, το χρηματιστικό κεφάλαιο, που αποτελεί τη συνένωση βιομηχανικού και τραπεζικού, κυριαρχεί.

Αλλά είναι σωστή η εκτίμηση ότι δεν υπάρχει σήμερα βιομηχανία ή ότι βρίσκεται σε τάση μείωσης ή εξαφάνισης; Μπορούμε να μιλάμε για μεταβιομηχανική κοινωνία και μάλιστα κοινωνία που αντικατέστησε τον καπιταλισμό με χαρακτηριστικό της την επονομαζόμενη άυλη παραγωγή, δηλαδή τις υπηρεσίες, αντί της υλικής, δηλαδή των εμπορευμάτων;

Ορισμένοι αστοί διανοούμενοι, οικονομολόγοι, πολιτικοί κλπ., μιλώντας για μεταβιομηχανική κοινωνία, προβάλλουν μια συγκεκριμένη άποψη για το τι είναι η βιομηχανία και μάλιστα πολύ περιορισμένη απ' αυτή που πραγματικά είναι. Την ταυτίζουν κυρίως με τη μεταποίηση. Αφήνουν έξω από τη βιομηχανία τομείς όπως οι μεταφορές, οι κατασκευές, τα προϊόντα της επικοινωνίας, τομείς στους οποίους επενδύει το βιομηχανικό κεφάλαιο. Βεβαίως, η βιομηχανία αλλάζει διάρθρωση αλλά συνεχίζει να υπάρχει και να αναπτύσσεται. Για παράδειγμα, τα συστήματα πληροφορικής, οι επονομαζόμενες νέες τεχνολογίες, αποτελούν σημαντικό κλάδο, ανερχόμενο και συνεχώς εξελισσόμενο στη βιομηχανία. Η ανάπτυξή τους δε σημαίνει εξαφάνιση της βιομηχανίας, αλλά εξέλιξη και ανάπτυξή της.

Ακόμη και αυτά που ονομάζουν άυλα προϊόντα (π.χ. προγράμματα πληροφορικής), έχουν πίσω τους μια τεράστια υλική παραγωγή, μέσα στην οποία συνενώνεται η πνευματική και χειρωνακτική εργασία. Αυτά τα ίδια δεν μπορούν να υπάρξουν έξω από την υλική παραγωγή και χωρίς την υλική παραγωγή για την οποία και είναι αναγκαία και απαραίτητα.

Και βεβαίως δεν μπορεί να υπάρχει απόλυτος διαχωρισμός ανάμεσα στην παραγωγή εμπορευμάτων και στην κυκλοφορία τους, στις υπηρεσίες που είναι απαραίτητες για την πώλησή τους. Χωρίς τις υπηρεσίες, ιδιαίτερα ορισμένες απ' αυτές, δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν, να πουληθούν τα εμπορεύματα, άρα και τα κέρδη. Επομένως είναι αδύνατη και η πραγματοποίηση του κεφαλαίου.

Βεβαίως η άποψη για τη μεταβιομηχανική κοινωνία, ως κοινωνία που αντικαθιστά τον καπιταλισμό, υποκρύπτει ζητήματα που άπτονται της στρατηγικής του εργατικού κινήματος. Πρώτ' απ' όλα προβάλλει την αντιεπιστημονική αντίληψη ότι ο καπιταλισμός δε θα αντικατασταθεί από το σοσιαλισμό με προοπτική την κομμουνιστική κοινωνία, αφού ήδη αλλάζει και περνά στη μεταβιομηχανική κοινωνία. Ετσι αντιμετωπίζει σκόπιμα λαθεμένα την ιστορική εξέλιξη, προκειμένου να αποπροσανατολίσει την εργατική τάξη από την ιστορική της αποστολή, να εμποδίσει την ανάπτυξη της ταξικής πάλης, έως το κύριο, που είναι η εξουσία. Επιδιώκει να επιδρά στη συνείδηση της εργατικής τάξης και των άλλων λαϊκών στρωμάτων, ώστε να υποταχτούν στο «μονόδρομο της παγκοσμιοποίησης», αφού δεν υπάρχει άλλη προοπτική, δηλαδή να προσαρμοστούν στον καπιταλισμό, προκειμένου να διαιωνίζεται η ολοένα εντεινόμενη εκμετάλλευση.