Διεθνιστική η σύνθεση της Κομμούνας
 |
Στην Παρισινή Κομμούνα ηγετικό ρόλο έπαιζαν οι εκπρόσωποι του προλεταριάτου. Στην Κομμούνα πλάι στους εργάτες ήταν μικρέμποροι, βιοτέχνες, υπάλληλοι, πρωτοπόροι επιστήμονες, λόγιοι και καλλιτέχνες. Οι εργάτες - μέλη της Διεθνούς Βαρλέν, Φρανκέλ, Σεραγιέ, Ντιβάλ, Αβριάλ, Τέις και άλλα ονομαστά στελέχη του σοσιαλιστικού κινήματος, ο γιατρός και μηχανικός Βαγιάν, ο ζωγράφος Κουρμπέ, ο επιστήμονας Φλουρένς, ο παιδαγωγός Λαφρανσέ, οι δημοσιολόγοι Βερμορέλ, Ντελεκλούζ, Τριντόν, Πασκάλ Γκρονσέ, ο συγγραφέας Ιούλιος Βαλές, οι επαναστάτες ποιητές Ιωάν. Βαπτ. Κλεμάν και Ευγένιος Ποτιέ (που αργότερα έγραψε τον Υμνο «Διεθνής»), ο φοιτητής Ραούλ Ριγκό και οι τραπεζιτικοί υπάλληλοι Φερέ και Ζουρντ ήταν τα πιο διακεκριμένα μέλη της Παρισινής Κομμούνας.
Πολύ αγαπητός στους εργάτες του Παρισιού ήταν ο Λουδοβίκος Ευγένιος Βαρλέν, ένας από τους πιο ξεχωριστούς οργανωτές και ηγέτες των γαλλικών τμημάτων της Διεθνούς. Σαν μέλος της κεντρικής επιτροπής της εθνοφρουράς ο Βαρλέν πήρε ενεργό μέρος στην εξέγερση της 18ης Μαρτίου και έγινε μέλος της στρατιωτικής και της οικονομικής επιτροπής της Κομμούνας.
Ο Ούγγρος εργάτης Λέων Φράνκελ, που ήταν μέλος του παρισινού ομοσπονδιακού συμβουλίου της Διεθνούς και αργότερα ένας από τους ιδρυτές του ουγγρικού σοσιαλιστικού κόμματος, ήταν επικεφαλής της Επιτροπής Εργασίας και Ανταλλαγών. Ο Φράνκελ ήταν οπαδός του Μαρξ και μελετούσε με πάθος τα έργα του. Πήρε δραστήριο μέρος στην ψήφιση πολλών διαταγμάτων της Κομμούνας που αφορούσαν την προστασία της εργασίας των εργατών και των υπαλλήλων. Σε μια συνεδρίαση της Κομμούνας ο Φράνκελ δήλωσε: «Μόνο μια εντολή έχω: Να υπερασπίζω τα συμφέροντα του προλεταριάτου».
 |
Στην καθοδήγηση της εξέγερσης της 18ης Μαρτίου μεγάλο ρόλο έπαιξε ο εργάτης - χύτης Αιμίλιος Ντιβάλ που ήταν μέλος του ομοσπονδιακού συμβουλίου των παρισινών τμημάτων της Διεθνούς. Από τις πρώτες κιόλας μέρες της Κομμούνας ο Ντιβάλ χάθηκε. Πολεμώντας σε μια από τις πρώτες μάχες επικεφαλής ενός σώματος κομμουνάρων πιάστηκε από τους αντεπαναστάτες των Βερσαλλιών και τουφεκίστηκε.
Ανάμεσα στους ηγέτες της Κομμούνας και πλάι στους προλετάριους επαναστάτες ήταν και μικροαστοί. Από αυτούς ξεχωρίζει για την αφοσίωσή του στην υπόθεση της επανάστασης ο Κάρολος Ντελεκλούζ, 62 χρονών, που είχε πάρει μέρος και στην επανάσταση του 1848 και είχε στην πλάτη του πολλές συλλήψεις και εξορίες. Αν και ήταν βαριά άρρωστος, ο Ντελεκλούζ έμεινε ως το τέλος στο πόστο που είχε σαν μέλος της Κομμούνας. Για ένα χρονικό διάστημα ήταν ο στρατιωτικός αρχηγός της.
Οι γυναίκες στην Κομμούνα
 |
Οι Πολωνοί επαναστάτες Γιαροσλάβ Ντομπρόφσκη και Βαλέριος Βρουμπλέφσκη, που είχαν πάρει μέρος στην (πολωνική) εξέγερση του 1863, αποδείχτηκαν αφοσιωμένοι και προικισμένοι με ταλέντο στρατιωτικοί ηγέτες της Κομμούνας. Ο Ντομπρόφσκη διοικούσε μια από τις τρεις στρατιές της Κομμούνας και υποστήριζε την αποφασιστική δράση εναντίον των Βερσαλλιών. Εξαιρετικές στρατιωτικές ικανότητες έδειξε και ο Βρουμπλέφσκη που διοικούσε κι αυτός μια στρατιά της Κομμούνας. Ανάμεσα στους Πολωνούς, που μάχονταν πλάι στους κομμουνάρους, ξεχώριζαν για τη γενναιότητά τους οι αδελφοί Οκόλοβιτς, καθώς και η γενναία νεαρή Πολωνέζα Αννα Πουστοβοΐτοβα που σκοτώθηκε στις τελευταίες οδομαχίες. Οι Βέλγοι επαναστάτες που ζούσαν στο Παρίσι και είχαν προσχωρήσει στην Κομμούνα, οργάνωσαν μια εθελοντική «βελγική λεγεώνα».
Κομμούνα, οι άλλες οργανώσεις και το έργο της
Η Κομμούνα στηριζόταν στις μαζικές επαναστατικές οργανώσεις της εργατικής τάξης και προπάντων στις πολιτικές λέσχες που συνεδρίαζαν στα σχολεία, στα δημαρχεία και στις εκκλησίες. Η πιο μεγάλη από τις παρισινές επαναστατικές λέσχες στα 1871 ήταν η «Δημοτική λέσχη» του 3ου τμήματος που είχε και δική της εφημερίδα. Στις συνεδριάσεις της συγκεντρώνονταν χιλιάδες. Το έμβλημά της ήταν «Νίκη ή θάνατος». Στις λέσχες αυτές γίνονταν συζητήσεις γύρω από διάφορα ζητήματα που αφορούσαν την άμυνα και την κοινωνικοοικονομική πολιτική της Κομμούνας, καθώς και κριτική για ορισμένες άστοχες ενέργειες και λάθη της και διατυπώνονταν αιτήματα για την εφαρμογή αποφασιστικών μέτρων. Παράλληλα με τις λέσχες ενεργό ρόλο έπαιζαν και τα τμήματα της Διεθνούς (καμιά τριανταριά). Για να εφαρμόσει πολλά διατάγματα και αποφάσεις της η Κομμούνα στηρίχθηκε στα εργατικά συνδικάτα και στους εργατικούς συνεταιρισμούς, καθώς και σε άλλες εργατικές οργανώσεις. Στην κοινωνικοπολιτική ζωή μεγάλο ρόλο έπαιζαν οι Επιτροπές Επαγρύπνησης που είχαν συγκροτηθεί από το Σεπτέμβριο ακόμη του 1870 σε καθένα από τα είκοσι τμήματα του Παρισιού1, καθώς και τα συμβούλια των λεγεώνων που αποτελούνταν από εκλεγμένους αντιπροσώπους των ταγμάτων της εθνοφρουράς.
Η πιο μεγάλη από τις γυναικείες κοινωνικές οργανώσεις τις μέρες της Κομμούνας ήταν η «Ενωση γυναικών για την υπεράσπιση του Παρισιού και την περίθαλψη των τραυματιών». Επικεφαλής της προλεταριακής στη σύνθεσή της οργάνωσης αυτής ήταν μια κεντρική επιτροπή που την καθοδηγούσε η εργάτρια - σοσιαλίστρια Ναταλία Λεμέλ και μερικά άλλα δραστήρια γυναικεία στελέχη του εργατικού κινήματος. Μέλος της κεντρικής επιτροπής της ένωσης ήταν και η Ελισάβετ Δημητρίγιεβα.
Η Κομμούνα έκανε πολλές μεταρρυθμίσεις στους τομείς της εκπαίδευσης και του πολιτισμού. Με το διάταγμά της (3 Απριλίου) για το χωρισμό της εκκλησίας από το Κράτος η Κομμούνα άρχισε να καταπολεμάει την επιρροή του καθολικού κλήρου στα σχολεία και αντικατάστησε τους μοναχούς με δασκάλους κοσμικούς. Αύξησε το μισθό των δασκάλων, καθιέρωσε τη δωρεάν υποχρεωτική εκπαίδευση στο κατώτερο σχολείο και οργάνωσε το πρώτο στη Γαλλία επαγγελματικό σχολείο. Η Κομμούνα καθιέρωσε την αρχή της «ολόπλευρης μόρφωσης», που στην ουσία ήταν ένας συνδυασμός μάθησης των βασικών αρχών της επιστήμης με την επαγγελματική κατάρτιση. Αρχισε να αναδιοργανώνει τα μουσεία και τις βιβλιοθήκες, ψήφισε ένα διάταγμα (στις 20 Μαΐου) για τη μεταβίβαση των θεάτρων από τους ιδιώτες επιχειρηματίες στις οργανώσεις των καλλιτεχνών, καθώς και των υπαλλήλων και των εργατών του θεάτρου.
Στις αναμνήσεις της η Λουίζα Μισέλ, που είχε ηρωική δράση στην Κομμούνα, γράφει: «Ο κόσμος ήθελε να τα αγκαλιάσει όλα μεμιάς - τις τέχνες, τις επιστήμες, τη λογοτεχνία, τις ανακαλύψεις. Η ζωή έβραζε. Ολοι βιάζονταν να ξεφύγουν από τον παλιό κόσμο».
Πολλές από τις μεταρρυθμίσεις που είχε προγραμματίσει η Κομμούνα, δεν κατορθώθηκε να εφαρμοστούν. Αλλά παρά τις λαθεμένες γνώμες και τις ιδεολογικές πλάνες που είχαν πολλά στελέχη της, από όσα έκανε η Κομμούνα φαίνεται καθαρά το επαναστατικό ένστιχτο της εργατικής τάξης.
Η διεθνής αλληλεγγύη
Η επανάσταση που ξέσπασε στις 18 Μαρτίου και η ίδρυση της Παρισινής Κομμούνας ξεσήκωσαν ένα πλατύ κύμα διεθνούς αλληλεγγύης των εργαζομένων για τους ηρωικούς προλετάριους του Παρισιού. Το γενικό συμβούλιο της Διεθνούς με επικεφαλής τον Μαρξ και τα τμήματά της στη Γερμανία, στην Αγγλία, στο Βέλγιο, στην Ελβετία, στις Ενωμένες Πολιτείες της Αμερικής και σε μερικές άλλες χώρες εκφράσανε τη συμπάθειά τους στην Παρισινή Κομμούνα και δήλωσαν πως το νικηφόρο αποτέλεσμα του αγώνα της ενδιαφέρει όλο το διεθνές προλεταριάτο. Το Σεπτέμβριο του 1870 (στην έκκληση του γενικού συμβουλίου εξ αφορμής του γαλλοπρωσικού πολέμου) ο Μαρξ είχε προειδοποιήσει τους Γάλλους εργάτες και τους ηγέτες τους να μην ξεσηκωθούν πρόωρα και τους είχε τονίσει πως αυτό θα ήταν «μια τρέλα». Αλλά όταν το Μάρτιο του 1871 η εξέγερση του προλεταριάτου στο Παρίσι ήταν πια γεγονός, ο Μαρξ την υποστήριξε με ενθουσιασμό. Σε ένα γράμμα που έστειλε στις 12 Απριλίου στον Γερμανό σοσιαλιστή Κούγκελμαν, μιλάει με ενθουσιασμό για τους κομμουνάρους που τους βλέπει σαν ανθρώπους που είναι έτοιμοι να «εκπορθήσουν τον ουρανό». Τι ευλυγισία, τι ιστορική πρωτοβουλία, τι αξιοσύνη για αυταπάρνηση έχουν αυτοί οι Παρισινοί!... σημειώνει ο Μαρξ. Η ιστορία δεν γνωρίζει ακόμη παράδειγμα παρόμοιου ηρωισμού!2Ο Μαρξ σημειώνει τα λάθη που έκανε η ηγεσία της κομμούνας και παράλληλα τονίζει την πολύ μεγάλη ιστορική σημασία της. Οπως και αν έχουν εκεί τα γεγονότα, η τωρινή παρισινή εξέγερση - και αν ακόμη τη συντρίψουν οι λύκοι, τα γουρούνια και τα παλιόσκυλα της παλαιάς κοινωνίας - είναι το πιο δοξασμένο κατόρθωμα του κόμματός μας από την εποχή της εξέγερσης του Ιουνίου (του 1848)3. Σε άλλο γράμμα του στον Κούγκελμαν ο Μαρξ σημειώνει: Ο αγώνας της εργατικής τάξης εναντίον της τάξης των καπιταλιστών και του κράτους που αντιπροσωπεύει τα συμφέροντά της, χάρη στην Παρισινή Κομμούνα πέρασε σε καινούρια φάση. Οπως και αν τελειώσει η υπόθεση άμεσα, πάντως αυτή τη φορά κατακτήθηκε μια καινούρια αφετηρία με κοσμοϊστορική σημασία4.
Στα γράμματά του και στις προφορικές οδηγίες του που έστελνε στο Παρίσι με έμπιστα πρόσωπα, ο Μαρξ έδινε στην ηγεσία της Κομμούνας συμβουλές και έκανε υποδείξεις, απαντούσε στα ερωτήματά της, εξηγούσε τα λάθη της και την καλούσε να προσέξει μια σειρά ζητήματα. Σε ένα του γράμμα που έστειλε στις 13 Μαΐου στον Φρανκέλ και στον Βαλέν, ο Μαρξ τους έδινε σπουδαίες λεπτομέρειες για την ύπουλη συμφωνία του Βίσμαρκ με το Θιέρσο και με τον Φαβρ εναντίον της Κομμούνας και προειδοποιούσε του κομμουνάρους πως ύστερα από τη συμφωνία αυτή η γερμανική κυβέρνηση θα διευκολύνει με κάθε τρόπο τους αντεπαναστάτες των Βερσαλλιών για να κυριεύσουν το γρηγορότερο το Παρίσι... Και στο ίδιο γράμμα ο Μαρξ τονίζει: Κατά τη γνώμη μου η Κομμούνα χάνει άσκοπα πάρα πολύ καιρό σε ασήμαντα και προσωπικά ζητήματα. Είναι φανερό πως εκτός από την επιρροή των εργατών υπάρχουν και άλλες επιρροές. Αλλά αυτό δεν θα είχε ακόμη σημασία, αν κατορθώνατε να κερδίσετε τον καιρό που χάσατε5. Το γενικό συμβούλιο (της Διεθνούς) στιγμάτισε την προδοτική στάση του Γάλλου σοσιαλιστή Τολέν που πήγε με τους αντεπαναστάτες των Βερσαλλιών και επικύρωσε την απόφαση του παρισινού ομοσπονδιακού συμβουλίου για τη διαγραφή του από τη Διεθνή.
Με την πρωτοβουλία του Μαρξ το γενικό συμβούλιο έστειλε με τους γραμματείς - ανταποκριτές του αρκετές εκατοντάδες γράμματα σε όλες τις χώρες όπου υπήρχαν τμήματα της Διεθνούς. Στα γράμματα αυτά που τα σύνταξε ο ίδιος ο Μαρξ, εξηγείται η πραγματική ουσία της επανάστασης που έγινε στο Παρίσι. Το γενικό συμβούλιο στις συνεδριάσεις του το Μάρτιο, τον Απρίλιο και τον Μάιο του 1871 συζητούσε συνεχώς για την κατάσταση στο Παρίσι και έπαιρνε αποφάσεις σχετικά με τον τρόπο που θα βοηθούσε τους κομμουνάρους.
Οπως γράφει παραστατικά ο Λένιν, ο Μαρξ που ήταν εξόριστος στο Λονδίνο, ζούσε τα γεγονότα της Κομμούνας σαν να έπαιρνε μέρος στο μαζικό αγώνα με όλη τη φλόγα και το πάθος που τον χαρακτήριζαν6.
Πραγματικά διεθνιστική ήταν η στάση που κράτησε τις μέρες της Κομμούνας το πρωτοπόρο τμήμα του γερμανικού προλεταριάτου. Οι αρχηγοί του Αύγουστος Μπέμπελ και Γουλιέλμος Λίμπκνεχτ από το βήμα του Ράιχσταγ και από το κεντρικό όργανο του γερμανικού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος, την εφημερίδα «Φόλκστατ» («Λαϊκό κράτος»), εκδηλώνανε ανοιχτά την αλληλεγγύη τους στην Παρισινή Κομμούνα. Τόνιζαν την τεράστια σημασία που είχε ο αγώνας της Κομμούνας για το απελευθερωτικό κίνημα του προλεταριάτου σε όλες τις χώρες και ξεσκέπαζαν την επιθετική πολιτική των κυρίαρχων τάξεων της Γερμανίας και τις συνεννοήσεις τους με τους αντεπαναστάτες των Βερσαλλιών. Από το Μάρτιο ως και το Μάιο του 1871 στο Βερολίνο, στο Αμβούργο, στη Δρέσδη, στο Χέμνιτς, στο Ανόβερο, στο Μόναχο και σε πολλές άλλες πόλεις της Γερμανίας έγιναν συγκεντρώσεις εργατών που διαδήλωναν την αλληλεγγύη τους στους Παρισινούς κομμουνάρους. Μεγάλη εντύπωση έκανε όχι μόνο στη Γερμανία, αλλά και σε όλη την Ευρώπη ο θαρραλέος λόγος του Μπέμπελ στο Ράιχσταγ στις 25 Μαΐου του 1871 όπου εξέφρασε την πεποίθησή του πως στο κοντινό μέλλον τα απελευθερωτικά συνθήματα των Παρισινών κομμουνάρων θα γίνουν το πολεμικό σάλπισμα του προλεταριάτου σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες.
Την Παρισινή Κομμούνα σαν «δημοκρατία των προλετάριων» τη χαιρέτισαν και τα μέλη του ρωσικού τμήματος της Διεθνούς. Με θαυμασμό εκφράστηκε για τον ηρωικό αγώνα των Παρισινών κομμουνάρων και ο Βούλγαρος σοσιαλιστής Χρήστος Μπότεφ. Ο Σέρβος επαναστάτης - δημοκράτης Σβέτοζαρ Μάρκοβιτς αφιέρωσε στον αγώνα τους μια σειρά αξιόλογα άρθρα. Οι διαδηλωτές που πήραν μέρος στο λαϊκό συλλαλητήριο που έγινε στις 16 Απριλίου στο Λονδίνο (στο Χάιντ Παρκ), έστειλαν στην Κομμούνα χαιρετιστήριο μήνυμα. Με συμπάθεια εκφράστηκε για τον αγώνα των Παρισινών κομμουνάρων και ο ονομαστός Ιταλός επαναστάτης - δημοκράτης Γκαριμπάλντι, που, αν και δεν ήταν εκεί, ωστόσο εκλέχτηκε διοικητής της παρισινής εθνοφρουράς. Ο ονομαστός Αγγλος δημοσιολόγος και επιστήμονας Beesly, που υποστήριζε την Κομμούνα, έγραφε στην εφημερίδα «Beehime» («Κυψέλη») τα εξής: «Σε όλες τις χώρες οι εργάτες μπορούν να υπερηφανεύονται για τα λαμπρά προτερήματα που έδειξαν οι αδελφοί τους Παρισινοί εργάτες - για την παλικαριά τους, την αντοχή τους, την τάξη τους, την πειθαρχία τους, την ετοιμότητα και την ευφυΐα τους. Είναι πραγματικά κάτι το καταπληκτικό». Ενας άλλος Αγγλος προοδευτικός δημοσιολόγος, ο Φρ. Χάρισον, δημοσίευσε ένα άρθρο όπου πρόβλεψε πως «οι αρχές της Κομμούνας θα κάνουν το γύρο όλης της Ευρώπης και τελικά θα αλλάξουν συθέμελα την κοινωνία». Ο Αμερικανός ριζοσπάστης δημοσιολόγος Λίντον, ανατρέποντας τις συκοφαντικές επινοήσεις του αντιδραστικού Τύπου για την Κομμούνα, έγραφε: «Είναι μια εξέγερση της εργατικής τάξης εναντίον του μακρόχρονου ωμού σφετερισμού της εξουσίας».
Την περίοδο αυτή στη Ρωσία δεν υπήρχε ακόμη ανεξάρτητο πολιτικό κίνημα της εργατικής τάξης. Γι' αυτό η συμπάθεια για την Κομμούνα προερχόταν κυρίως από τους κύκλους των Ρώσων επαναστατών - δημοκρατικών διανοούμενων. Ενας τέτοιος διανοούμενος ήταν και ο επαναστάτης φοιτητής Νικόλαος Γκοντσαρόφ που έγραφε προκηρύξεις (με τον τίτλο «Κρεμάλα»), όπου καλούσε όλους τους τίμιους ανθρώπους να υποστηρίξουν την Κομμούνα και απέδειχνε πως η Κομμούνα είχε παγκόσμια σημασία. Ο Ν. Α. Νεκράσοφ αφιέρωσε στους ήρωες της Κομμούνας ένα συγκινητικό ποίημά του με τον τίτλο «Εσίγησαν οι τίμιοι που έπεσαν ηρωικά». Ο Γαλέμπ Ουσπένσκη στο δοκίμιό του με τον τίτλο «Η αρρωστημένη συνείδηση» στιγματίζει γεμάτος οργή τους δήμιους της Κομμούνας.
Πηγή: Παγκόσμια Ιστορία της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ, τ. Ζ1.
-------
1. Θυμίζουμε εδώ πως το Παρίσι είχε χωριστεί σε 20 τμήματα - δήμους.
2. Γράμμα του Μαρξ στον Κούγκελμαν, 12 Απριλίου 1871, Κ. Μαρξ και Φ. Ενγκελς, «Διαλεχτά γράμματα», Μ. 1953, σελ. 263.
3. Οπου και πιο πάνω.
4. Γράμμα του Μαρξ στον Κούγκελμαν, 17 Απριλίου 1871, Κ. Μαρξ και Φ. Ενγκελς, «Διαλεχτά γράμματα», Μ. 1953, σελ. 264.
5. Γράμμα του Μαρξ στον Λ. Φρανκέλ και στον Λ. Ε. Βαρλέν, 13 Μαΐου 1871, Κ. Μαρξ και Φ. Ενγκελς, «Διαλεχτά γράμματα», Μ. 1953, σελ. 265.
6. Β. Ι. Λένιν, Πρόλογος στη ρώσικη μετάφραση των γραμμάτων του Κ. Μαρξ στον Λ. Κούγκελμαν, «Απαντα», τόμ. 12, σελ. 88.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου