Ο Μαρξισμός για τον πόλεμο*
Οι πόλεμοι είναι από τα πιο περίπλοκα και αντιφατικά φαινόμενα της κοινωνικής ζωής. Διαδραματίζονται σε όλη την ιστορία της ταξικής κοινωνίας και ασκούν τεράστια επίδραση στη ζωή των λαών και των κρατών, επιβραδύνοντας ή επιταχύνοντας την πορεία της κοινωνικής εξέλιξης. Σε αντίθεση με τις αστικές θεωρίες περί πολέμου και βίας ο Μαρξ, ο Ενγκελς και ο Λένιν έδειξαν ότι αποτελούν κοινωνικο - ιστορικό φαινόμενο, που παίρνει συστηματική μορφή σε μια ορισμένη βαθμίδα ανάπτυξης της ανθρώπινης κοινωνίας, ότι η βία και ο πόλεμος είναι συνυφασμένοι με την ιστορική εξέλιξη του τρόπου παραγωγής και την ταξική διάρθρωση της κοινωνίας. Ακριβώς η γέννηση της ατομικής ιδιοκτησίας, των τάξεων και του κράτους οδήγησε στην εμφάνιση και «ιδιαίτερων αποσπασμάτων από ένοπλους ανθρώπους», δηλαδή στρατού, αστυνομίας κλπ. Ο πόλεμος γίνεται πλέον τακτική λειτουργία των κρατών που αντιπροσωπεύουν τα συμφέροντα των καταπιεστών, μέσο για την πολιτική στερέωση και την επέκταση της κυριαρχίας τους, πηγή καταλήστευσης άλλων λαών.
Οι κυρίαρχες τάξεις και οι κυβερνήσεις τους πραγματοποιούν τους ταξικούς τους σκοπούς, την πολιτική τους, με τα πιο διαφορετικά μέσα - οικονομικά, ιδεολογικά, διπλωματικά κλπ. Αν αυτά τα μέσα δεν οδηγήσουν στους σκοπούς που έχουν βάλει, τότε οι κυρίαρχες τάξεις και κράτη καταφεύγουν στην ανοικτή, βίαιη ένοπλη μορφή αγώνα, στον πόλεμο μεταξύ των κρατών αλλά και στον εμφύλιο.
Σε αυτό το σημείο δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι ο πόλεμος σαν υπέρτατη μορφή βίας δεν πηγάζει από τις εξωτερικές αντιθέσεις ενός κοινωνικο -οικονομικού σχηματισμού, αλλά από τις εσωτερικές του και κυρίως από την αντίθεση παραγωγικών δυνάμεων - σχέσεων παραγωγής, που στο πλαίσιο κάθε ταξικής κοινωνίας εκδηλώνεται σαν πάλη των τάξεων και είναι η κινητήρια δύναμή της.
Αν δεν εξετάσει κανείς την ουσία του πολέμου και περιοριστεί στα εξωτερικά ιδεολογικά του καλύμματα, δε θα μπορέσει να αναδείξει την ουσία της πολιτικής που οδηγεί στον πόλεμο και επομένως στο χαρακτήρα του, αν είναι στην κατεύθυνση της κοινωνικής προόδου ή της αντίδρασης.
Πολύ ορθά ο Λένιν την περίοδο του Α' Παγκόσμιου πολέμου διαχώρισε τη στάση των μπολσεβίκων από την αντίστοιχη των αστών πασιφιστών και των αναρχικών. Στην μπροσούρα «Σοσιαλισμός και πόλεμος» υπογραμμίζει: «Από τους πρώτους διαφέρουμε γιατί καταλαβαίνουμε την αναπόφευκτη σύνδεση που υπάρχει ανάμεσα στους πολέμους και την πάλη των τάξεων στο εσωτερικό μιας χώρας, γιατί καταλαβαίνουμε ότι είναι αδύνατο να εξαλειφθούν οι πόλεμοι χωρίς την εξάλειψη των τάξεων και τη δημιουργία του σοσιαλισμού, καθώς και γιατί αναγνωρίζουμε στο ακέραιο ότι είναι δικαιολογημένοι, προοδευτικοί και αναγκαίοι οι εμφύλιοι πόλεμοι, δηλαδή οι πόλεμοι της καταπιεζόμενης τάξης ενάντια στην καταπιέζουσα τάξη, οι πόλεμοι των δούλων ενάντια στους δουλοχτήτες, των δουλοπάροικων αγροτών ενάντια στους τσιφλικάδες, των μισθωτών εργατών ενάντια στην αστική τάξη».
Οι αστοί έντεχνα αποκρύπτουν τον ταξικό χαρακτήρα των κοινωνιών και των πολεμικών αναμετρήσεων, όπως κάνει και ο καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας Τζον Κίγκαν στο βιβλίο του «Η ιστορία του Πολέμου»: «Η γραπτή ιστορία του κόσμου είναι εν πολλοίς η ιστορία του πολέμου, γιατί τα κράτη στα οποία ζούμε, σε μεγάλο βαθμό είναι αποτέλεσμα κατακτήσεων πολιτικής διαμάχης ή αγώνα για την ανεξαρτησία. Οι μεγάλοι πολιτικοί άνδρες της γραπτής ιστορίας ήταν γενικώς βίαιοι άνδρες, γιατί, εάν δεν ήταν οι ίδιοι πολεμιστές -αν κι οι περισσότεροι ήταν- κατανοούσαν τη χρήση της βίας και δεν απέφευγαν να τη χρησιμοποιήσουν για να επιτύχουν τους στόχους τους».
Παρουσιάζουν την ιστορία της ανθρωπότητας και των πολέμων της σαν δημιούργημα των «μεγάλων ανδρών», που συνέλαβαν και εφάρμοσαν «μεγαλόπνοα σχέδια», διοργάνωσαν «πολιτιστικές και θρησκευτικές εκστρατείες». Σαν αυτές των σταυροφοριών για να «απελευθερώσουν» τους Αγιους Τόπους από τους άπιστους, στο αίμα των οποίων κολύμπαγαν οι πανοπλίες και τα άλογα των ιπποτών, όπως καυχιόταν σε γράμμα του προς τον Πάπα ο απεσταλμένος του. Οπως με την ανακάλυψη της Αμερικής, όταν οι Ισπανοί κονκισταδόρους (κατακτητές) εξόντωσαν με τα όπλα και τις αρρώστιες δεκάδες εκατομμύρια ιθαγενών, γιατί οι «απολίτιστοι ειδωλολάτρες» ιθαγενείς του βασιλιά Μοντεζούμα, μη γνωρίζοντας τι είναι ατομική ιδιοκτησία της γης, αδυνατούσαν να πουλήσουν τις εύφορες και χρυσοφόρες περιοχές τους στους «πολιτισμένους» ιππότες της φεουδαρχικής Ευρώπης. Για τους αστούς ιστορικούς ο Σπάρτακος είναι ένας ακόμη «μέγας» ηγέτης δίπλα στον «Μέγα Αλέξανδρο», τον «Μέγα Ναπολέοντα». Μόνο που ο δικός του πόλεμος ήταν ο «δίκαιος» πόλεμος των δούλων της Αρχαίας Ρώμης ενάντια στην ηγετική δύναμη της εποχής, για να κερδίσουν την ελευθερία τους ενάντια στην τάξη των δουλοκτητών. Η Ιωάννα της Λωραίνης εκτός από «αγία» που την ανακήρυξε ο Πάπας τον 20ό αιώνα, ήταν μια χωριατοπούλα που στη διάρκεια του εκατονταετή πολέμου (1337-1453) μεταξύ Αγγλίας και Γαλλίας για την κυριαρχία στη Φλάνδρα και τη Γουνιέννη, ηγήθηκε των αγροτών και του στρατού ενάντια στους Αγγλους κατακτητές, αλλά και στους Γάλλους συνεργάτες τους, τους φεουδάρχες της Βουργουνδίας, που τελικά τη συνέλαβαν, τη δίκασαν και την παρέδωσαν στους Αγγλους...
Χαρακτηριστικό παράδειγμα στη σύγχρονη εποχή «δίκαιου» πολέμου είναι ο Μεγάλος Πατριωτικός αντιφασιστικός αγώνας της Σοβιετικής Ενωσης στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ενάντια στην ιμπεριαλιστική - φασιστική Γερμανία. Ο δεκαετής αντιφασιστικός εθνικο-απελευθερωτικός και αντιιμπεριαλιστικός πόλεμος του ελληνικού λαού κατά τη δεκαετία 1940-1950.
Στην εποχή του ιμπεριαλισμού και ειδικά σήμερα βλέπουμε τα μονοπώλια και τις κυβερνήσεις τους να μη διστάζουν μπροστά σε κανένα έγκλημα, για να επιβάλουν την κυριαρχία τους. Το ζήτημα, όμως, που πρέπει να απασχολήσει τους λαούς είναι ότι το κεφάλαιο ψάχνει για συνεργούς, συνενόχους στα εγκλήματά του. Με χιλιάδες τρόπους προσπαθεί να τους εξαπατήσει και σε αυτή την προσπάθεια τα επιτελεία του «σκαρφίζονται» ακόμη και τις πιο απίθανες θεωρίες.
Τον «κοινωνικό δαρβινισμό» και τις θεωρίες του Μάλθους για την αναγκαιότητα του πολέμου σαν μέσο μείωσης του πληθυσμού, τον αντικομμουνισμό, την ταύτιση «κομμουνισμού» με την «αναρχία» και την «τρομοκρατία», την προβολή του κινδύνου από τον «ισλαμικό φονταμενταλισμό», τις επιστημονικοφανείς αλλά βαθιά μυστικιστικές και αντιδραστικές θεωρίες για το ρόλο των γονιδίων στη βίαιη και εγκληματική συμπεριφορά του ανθρώπου, το διαχωρισμό των ανθρώπων σε «ράτσες», σε «ανώτερους» και «κατώτερους πολιτισμούς».
Αντιπροσωπευτικό σύγχρονο δείγμα αυτών των αντιλήψεων είναι οι θέσεις του Σάμιουελ Χάντινγκτον: «Η υπόθεσή μου είναι ότι η θεμελιώδης πηγή αντιπαραθέσεων σε αυτό τον καινούριο κόσμο δε θα είναι πρωταρχικά ούτε ιδεολογική, ούτε οικονομική. Οι μεγάλες διαιρέσεις ανάμεσα στην ανθρωπότητα και η κυρίαρχη πηγή αντιπαραθέσεων θα είναι πολιτισμική. Τα έθνη -κράτη θα παραμείνουν οι πιο ισχυροί παράγοντες στις παγκόσμιες υποθέσεις, αλλά οι κύριες διαμάχες στην παγκόσμια πολιτική θα λάβουν χώρα ανάμεσα σε έθνη και ομάδες διαφορετικών πολιτισμών. Η σύγκρουση πολιτισμών θα κυριαρχήσει στην παγκόσμια πολιτική σκηνή. Οι ασαφείς συνοριακές γραμμές μεταξύ πολιτισμών θα είναι τα πολεμικά μέτωπα του μέλλοντος.
Η διαμάχη μεταξύ πολιτισμών θα αποτελέσει την τελευταία φάση στην εξέλιξη των αντιπαραθέσεων στο σύγχρονο κόσμο»...
Το εργατικό κίνημα, λοιπόν, για να τοποθετηθεί απέναντι σε έναν πόλεμο πρέπει να εξετάσει το χαρακτήρα του από τη σκοπιά των καταπιεζόμενων μαζών, των συμφερόντων τους για κοινωνική απελευθέρωση.
Φανταστείτε, όμως, ότι ένας δουλοκτήτης που έχει 100 δούλους πολεμάει με ένα δουλοκτήτη που έχει 200 δούλους για ένα πιο «δίκαιο» ξαναμοίρασμα των δούλων. Είναι φανερό ότι η χρησιμοποίηση σε μια τέτοια περίπτωση της έννοιας «αμυντικός» πόλεμος ή «υπεράσπιση της πατρίδας» θα ήταν πλαστογραφία της ιστορίας, στην πράξη θα σήμαινε καθαρή εξαπάτηση του απλού λαού, του μικροαστού, του αμόρφωτου ανθρώπου από τους επιτήδειους δουλοκτήτες. Ετσι ακριβώς εξαπατά τους λαούς η σημερινή, η ιμπεριαλιστική αστική τάξη με την «εθνική» ιδεολογία και με την έννοια της υπεράσπισης της πατρίδας στο σημερινό πόλεμο, που γίνεται ανάμεσα σε δουλοκτήτες για την εδραίωση και το δυνάμωμα της δουλείας». Σε αυτό το απόσπασμα από την μπροσούρα του Λένιν «Σοσιαλισμός και πόλεμος» χαράζεται και η τακτική του κομμουνιστικού κινήματος στην περίοδο του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.
Αλλά και σήμερα, πόσο επίκαιρες παραμένουν αυτές οι θέσεις! Αραγε, ποια «εθνικά συμφέροντα» υπερασπίζονται οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις που βρίσκονται στις χώρες της Βαλκανικής, στο Αφγανιστάν, εκείνες που θα συμμετάσχουν στο Σώμα 60.000 ανδρών, που θα αποτελέσει τη δύναμη «ταχείας αντίδρασης» της Ευρωπαϊκής Ενωσης; Μα είναι τα ίδια με εκείνα που επιβάλλουν την πολιτική της καταστολής των εργατικών αγώνων, την πολιτική των «μαθητοδικείων» και των «αγροτοδικείων», την πολιτική του «τρομονόμου» και της περιστολής των δημοκρατικών και πολιτικών ελευθεριών, την πολιτική που «εκπυρσοκροτεί» στα κεφάλια των Τσιγγάνων και των Αλβανών μεταναστών, την πολιτική που νηολογεί «γαλέρες» γεμάτες χιλιάδες μετανάστες από την Ασία με δρομολόγιο τα σύγχρονα σκλαβοπάζαρα της «πολιτισμένης» Ευρώπης. Πρόκειται για τα συμφέροντα του κεφαλαίου, των μονοπωλίων μεταμφιεσμένα σε «εθνικό συμφέρον».
Ετσι, η πάλη ενάντια στον πόλεμο, στις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις, στην περιστολή των δημοκρατικών ελευθεριών αποτελούν πλευρές του αγώνα κατά των μονοπωλίων, του ιμπεριαλισμού στην προοπτική του σοσιαλισμού, σε εθνικό και διεθνικό επίπεδο.
* Από το άρθρο, «Ο πόλεμος, η βία και η πάλη των τάξεων» του Αποστόλη Παπά, «ΚΟΜΕΠ», Τεύχος 1/2002.
ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ
15/2/2009
-- Η σοσιαλιστική οικοδόμηση και τα κριτήρια κριτικής
21/4/2002
-- Κράτος, βία και ταξική πάλη
21/10/2001
-- Βία και ταξική πάλη
14/11/1997
-- Επίθεση της ειρήνης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου