Ο αγώνας για το ωράριο στην Ελλάδα

Ο αγώνας για το ωράριο στην Ελλάδα

Από τη μέρα που εμφανίστηκε ο πρώτος προλεταριακός πυρήνας, άρχισε και η μάχη για τη μείωση των ωρών εργασίας και τη θέσπιση κανονικού ωραρίου με νόμο

Με την εμφάνιση του πρώτου προλεταριακού πυρήνα στη χώρα μας - στη Σύρα το 1879 - τέθηκε σαν ένα από τα πρώτα και κύρια ζητήματα το θέμα του ωραρίου εργασίας.

Από την "Ιστορία του Ελληνικού Εργατικού Κινήματος στην Ελλάδα" του Γιάννη Κορδάτουπληροφορούμαστε ότι η πρώτη απόπειρα του πρώτου, ίσως, εργατικού σωματείου στη χώρα μας που ήταν ο "Αδελφικός σύνδεσμος ξυλουργών του Ναυπηγείου Σύρου", ήταν "να καταργήσουν το 12ωρο της δουλιάς που επικρατούσε τότες και να καθορίσουν ένα σταθερό όριο στο ανεβοκατέβασμα των μεροκάματων". Ετσι, ένα από τα βασικά άρθρα του καταστατικού του Συνδέσμου - το οποίο μάλιστα πήρε τον τύπο συμφωνητικού με συμβολαιογραφική πράξη - το άρθρο 20, κανόνιζε τις ώρες εργασίας (δεκάωρο) και το ποσό του μεροκάματου.

Το 1879 ξεσπάνε και οι πρώτες απεργίες στη Σύρο, με αφορμή τη μεγάλη νομισματική κρίση, όπου οι εργάτες - σύμφωνα με περιγραφές εφημερίδων της εποχής - δούλευαν για ένα κομμάτι ψωμί δεκατέσσερις και 15 ώρες την ημέρα.Οι εργάτες των ναυπηγείων και οι βυρσοδεψεργάτες ζητάνε να μειωθούν οι ώρες εργασίας και να καταργηθεί η δίωρη δουλιά της Κυριακής, που την έλεγαν "αγγαρεία", γιατί δεν πληρωνόταν.

Οι απεργίες εξαπλώνονται σαν "επιδημία", γράφει ο Γ. Κορδάτος. Οι τυπογράφοι της Αθήνας πριν ακόμα φτιάξουν σωματείο κήρυξαν απεργία (21 Ιούνη 1882) και την ίδια χρονιά αποφάσισαν να μη δουλεύουν την Κυριακή.

"Φωτιά" παίρνει και το Λαύριο,όπου οι σκλάβοι του Σερπιέρη δούλευαν 12 - 14 ώρες με μεροκάματο 2 - 3 δραχμές. Η κατάργηση της δουλιάς της Κυριακής και η μείωση των ωρών εργασίας, ήταν από τα κεντρικά αιτήματα πλάι στην αύξηση του μεροκάματου. Το 1906 σε μια από τις απεργίες τους οι μεταλλωρύχοι του Λαυρίου διατυπώνουν το αίτημα για οχτάωρο.

Η περίοδος 1908 - 1918 σημαδεύτηκε από μεγάλους απεργιακούς αγώνες σ' όλες τις πόλεις της χώρας. Στο Βόλο πρώτοι οργανώθηκαν σε σωματεία οιτυπογράφοι,οι καπνεργάτες και οι τσιγαράδες που δούλευαν πάνω από 12 ώρες την ημέρα. Το 1909 το Εργατικό Κέντρο Βόλου ζητά "να λιγοστέψουν οι ώρες δουλιάς". Δηλαδή, η δουλιά να αρχίζει από την ανατολή του ήλιου και να τελειώνει με τη δύση του με κανονικό διάλειμμα το μεσημέρι. Το 1911 ξεσπά μεγάλη παγκαπνεργατική απεργία και οι καπνεργάτες τώρα ζητάνε 8ωρο.

Το Μάρτη του 1910 απεργούν οι ναυτοθερμαστές του Πειραιά για "ψωμί παραπανίσιο και να λιγοστέψουν οι ώρες δουλιάς".Ακολουθεί με τα ίδια αιτήματα η απεργία των τροχιοδρομικών...

Αλλες μεγάλες απεργίες που αναφέρονται αυτή την περίοδο και που έχουν στο επίκεντρό τους το αίτημα του 8ωρου είναι των γαιανθρακεργατών του Πειραιά, η γενική απεργία των τυπογράφων,η απεργία των εργατών του φωταερίου,τωνηλεκτροτεχνιτών,των σιδηροδρομικών του "Λαρισαϊκού",τωνναυτεργατών,τωντσιγαράδων της Θεσσαλονίκης,των ραφτεργατών της Αθήνας και άλλες.

Οχτάωρο με την Πρώτη Διεθνή Σύμβαση Εργασίας

Το 1919 κυρώνεται η πρώτη Διεθνής Σύμβαση Εργασίας στη Διεθνή Διάσκεψη Εργασίας στην Ουάσιγκτον, που καθορίζει το ωράριο εργασίας σε 8 ώρες την ημέρα στις βιομηχανικές και βιοτεχνικές επιχειρήσεις, τα μεταλλεία, τα ορυχεία και τις μεταφορές.

Ενα χρόνο αργότερα, το 1920,στην Ελλάδα ψηφίζεται ο νόμος 2269/20, ο ο οποίος κυρώνει την πιο πάνω ΔΣΕ και αναφέρει: "Γενικώς το νόμιμο ωράριο των μισθωτών είναι οκτώ (8) ώρες ημερησίας εργασίας και σαράντα οκτώ (48) εβδομαδιαίας εργασίας".

Το 1932 με το ΠΔ 8/13/4/32 ορίζεται το ωράριο εργασίας του υπαλληλικού προσωπικού και των ανωνύμων εταιριών, των τραπεζών και των γραφείων γενικώς στις 8 ώρες ημερησίως.Με το μεταγενέστερο Α. Ν 547/37 ορίζεται σεεπτάωρο το ωράριο ημερήσιας εργασίας για το υπαλληλικό προσωπικό των ανωνύμων εταιριών και των τραπεζών...

Αμέσως μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο καθιερώνεται η εργασία των 40 ωρών για τους εργαζόμενους στο δημόσιο...

Η αργία της Κυριακής κατοχυρώθηκε το 1914.

Από τότε μέχρι σήμερα χρειάστηκαν πολλοί και συνεχείς αγώνες, όχι χωρίς πισωγυρίσματα, για να τηρηθούν τα όσα η νομοθεσία προέβλεπε ή για να μειωθούν παραπέρα οι ώρες εργασίας γενικά ή σε ορισμένους κλάδους. Ξεχωρίζουν από την περίοδο της χούντας ακόμα οι αγώνες στο χώρο τουεμπορίου κατά της αποδέσμευσης του ωραρίου λειτουργίας των καταστημάτων από τις ώρες εργασίας του προσωπικού. Αγώνες, που επί πολλά χρόνια απέδωσαν καρπούς, ματαίωσαν επιθέσεις, χωρίς ωστόσο να μπορέσουν να αποτρέψουν μέχρι τέλους τους σχεδιασμούς των "μεγάλων" του εμπορίου και των κυβερνήσεων της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ. Η μάχη για ανθρώπινο ωράριο σ' αυτό το χώρο, παραμένει - μαζί με την απόκρουση της μερικής απασχόλησης και του ωρομισθίου - κεντρικός στόχος.

Ξεχωρίζουν, επίσης, οι αγώνες των οικοδόμων για 7ωρο - πενθήμερο,πράγμα που τελικά επιβλήθηκε, παρότι ο αγώνας για τη διαφύλαξή του απαιτείται να είναι - και είναι - συνεχής. Οπως και οι αγώνες των εργατών τηςΖώνης για τον ίδιο στόχο...

Τι ισχύει σήμερα

Σήμερα το γενικό συμβατικό ωράριο που προκύπτει από τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας, από διαιτητικές αποφάσεις ή Κανονισμούς Εργασίας είναι 40 ώρες τη βδομάδα.Νόμιμο είναι το ωράριο που καθορίζεται από το νόμο και αυτό ορίζεται στις 48 ώρες τη βδομάδα, ενώ για ορισμένες κατηγορίες εργαζομένων είναι 42.

Οι ώρες εργασίας πέραν του συμβατικού ωραρίου μέχρι τη συμπλήρωση του νόμιμου ωραρίου, δηλαδή από τις 40 τη βδομάδα έως τις 48 ωρών ή τις 42, λέγεται υπερεργασία και γι' αυτήν δεν απαιτείται να έχει ο εργοδότης άδεια του υπουργείου Εργασίας. Η αμοιβή για τις ώρες αυτές γίνεται με προσαύξηση 25%.

Από εκεί και πέρα αρχίζει η υπερωριακή απασχόληση,για την οποία απαιτείται άδεια από το υπουργείο Εργασίας και η οποία αμείβεται προσαυξημένα και κλιμακωτά, ανάλογα με τον αριθμό των υπερωριών.

Μ. Ε.

    

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

3/4/2011

 -- Οι μεγάλες απεργίες στα χρόνια 1908 - 1918

16/2/1999

 -- Ωριμη απαίτηση των καιρών

30/4/1998

 -- "Η πρώτη και κυριότερη ανάγκη"