Δημοσθένης Λιγδόπουλος -- Ωρίων Αλεξάκης
 |
Ο Δ. Λιγδόπουλος αφού πρωτοστάτησε στο Εθνικό Συμβούλιο του ΣΕΚΕ και στο 2ο Συνέδριο του Κόμματος της εργατικής τάξης της Ελλάδας για να αποφασίσει την ένταξή του στην Κομμουνιστική Διεθνή, πήγε στη Μόσχα, έδρα της Διεθνούς, ως αντιπρόσωπος του Κόμματος στο συνέδριό της προκειμένου να συνδεθεί το Κόμμα με τη Διεθνή και να γίνει ένα από τα τμήματά της.
Ο Ωρίων Αλεξάκης, δεν είναι γνωστός στο πλατύ κοινό. Ούτε βεβαίως η σημαντική δράση του στο μικρό χρονικό διάστημα που πρόλαβε να ζήσει. Ηταν ένας νέος σε ηλικία μπολσεβίκος, στέλεχος ικανό, με τόλμη και αποφασιστικότητα που ανέλαβε δράση σε δύσκολες αποστολές κατά την περίοδο της Οχτωβριανής Επανάστασης από την ΚΕ του Κόμματός του. Αναδεικνύεται έτσι σε πρωτοπόρο επαναστάτη. Ετσι η ΚΕ του Κόμματος των μπολσεβίκων του ανέθεσε ευθύνη στην Κομμουνιστική Διεθνή από την οποία ανέλαβε το καθήκον του αντιπροσώπου της στα Βαλκάνια μετά το τέλος των εργασιών του 2ου Συνεδρίου της.
Μα εκτός από τη γνωριμία τους, τη συντροφική σχέση που αναπτύχθηκε μεταξύ τους, υπάρχει άλλο ένα κοινό τους σημείο, ένα τραγικό γεγονός που στέρησε από την εργατική τάξη δυο από τους πρωτοπόρους ηγέτες της: η δολοφονία τους κατά τη μετάβασή τους, μετά το Συνέδριο της Διεθνούς, στα Βαλκάνια. Ο Λιγδόπουλος θα επέστρεφε για να συνεχίσει τη δράση του ως μέλος της ΚΕ του ΣΕΚΕ για την ανάπτυξη της δράσης του Κόμματος και του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα. Ο Αλεξάκης στα πλαίσια των καθηκόντων του από τη Διεθνή, είχε ως πρώτο σταθμό την Ελλάδα. Ηταν σε ηλικία μόλις 22 χρονών ο Λιγδόπουλος και 21 χρονών ο Αλεξάκης.
 |
Σήμερα θα παρουσιάσουμε σύντομη βιογραφία των δύο αυτών πρωτοπόρων του κομμουνιστικού κινήματος, αλλά και τη σύντομη κοινή ζωή τους όπως την έχει καταγράψει ο Σοβιετικός Λεβ Γκούρβιτς, μετά από επισταμένη έρευνα, κυρίως στα αρχεία της Γ΄ Διεθνούς αλλά και σε αρχεία του ΚΚΣΕ, αναζητώντας στοιχεία για τη ζωή του Ωρίωνα Αλεξάκη, ο οποίος συνέγραψε και τη βιογραφία του.
 |
ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΛΙΓΔΟΠΟΥΛΟΣ
Ο πρώτος ήρωας κομμουνιστής της Ελλάδας
 |
Η «Σοσιαλιστική Νεολαία» ανέπτυξε σημαντική δράση ιδιαίτερα αμέσως μετά την Οχτωβριανή Επανάσταση, ενώ συμμετείχε στις διεργασίες για την πραγματοποίηση του πρώτου πανελλαδικού Σοσιαλιστικού Συνεδρίου, με σκοπό τη συνένωση όλων των τότε σοσιαλιστικών οργανώσεων σε ενιαίο κόμμα. Διεργασίες που ευοδώθηκαν με την ίδρυση του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδας (ΣΕΚΕ), το μετέπειτα ΚΚΕ.
Στο ιδρυτικό συνέδριο του Κόμματος, στις 4-10 (17-23 με το νέο ημερολόγιο) του Νοέμβρη του 1918, ο Λιγδόπουλος θα προβάλει μαχητικά τις ταξικές διεθνιστικές θέσεις επιμένοντας στο μαρξιστικό-λενινιστικό χαρακτήρα που έπρεπε να έχει το κόμμα της εργατικής τάξης, κόντρα στο «δυτικό σοσιαλισμό», όπως χαρακτήριζε τη Β΄ Διεθνή, παρά το γεγονός ότι η μαρξιστική μόρφωση στην Ελλάδα δεν ήταν στο επίπεδο που θα επέτρεπε να ξεκαθαρίσει κανείς εύκολα τα σχετικά με τις διάφορες τάσεις στο διεθνές εργατικό κίνημα. Παρ' όλ' αυτά ο Λιγδόπουλος, επηρεασμένος από τους μπολσεβίκους, έκανε το παν ώστε να επικρατήσουν στο Συνέδριο συνεπείς ταξικές θέσεις και να εκφραστούν στις αποφάσεις του. Και τα κατάφερε μαζί με τους συντρόφους του από τη «Σοσιαλιστική Νεολαία».
Στο Συνέδριο είχαν εμφανιστεί βασικά τρεις ιδεολογικοπολιτικές τάσεις: Η δεξιά με βασικούς εκπροσώπους τον Ν. Γιαννιό και τον Αριστ. Σιδέρη, η κεντρίστικη- συμβιβαστική με επικεφαλής τον Α. Μπεναρόγια και η αριστερή με επικεφαλής τον Δ. Λιγδόπουλο και τους εκπροσώπους της «Σοσιαλιστικής Ννεολαίας». Μαζί τους συντάχτηκε και ο Ν. Δημητράτος.
Σημαντική ήταν η ομιλία του Λιγδόπουλου στο Συνέδριο για το χαρακτήρα της Κοινωνίας των Εθνών, που είναι, τηρουμένων των αναλογιών, επίκαιρη αφού ουσιαστικά αναδεικνύει το ρόλο των ιμπεριαλιστικών κρατών και της συνένωσής τους ενάντια στους λαούς.
Ας την παρακολουθήσουμε:
«Κοινωνία των εθνών: Είναι κίνδυνος, όχι εγγύησις
Εδώ και εκατόν κάτω χρόνια τρεις αυτοκράτορες μαζεύτηκαν οι οποίοι με άλλους βασιλείς συνεννοήθηκαν να κυβερνούν στο μέλλον τους λαούς των εν πνεύματι χριστιανικώ και πατρικώ. Τι ωραίος σκοπός για τους αστούς, τουλάχιστον για τους ανθρώπους που 'θελαν ένα βασιλέα. Μα ο σκοπός αυτός έκρυβε άλλα, ο κατά βάθος σκοπός ήτο να καταπνίξουν κάθε ελευθερωτικό πνεύμα των λαών, που ποτισμένοι από την Γαλλική Επανάσταση είχαν αρχίσει να αισθάνονται τον βαθύ αυταρχικό ζυγό. Και εάν η Ελληνική Επανάσταση δεν έτυχε βοηθείας από τας ευρωπαϊκάς κυβερνήσεις μ' όλο το φιλελληνισμό που βασίλευε τότε στην Ευρώπη, ένας λόγος ήταν η ιερή αυτή συμμαχία. Στις αρχές του αιώνα μας ιδρύθηκε και ένα μέγαρο στη Χάγη για την ειρήνη από μερικούς αστούς και μερικούς βασιλείς. Δυστυχώς, τα ωραία λόγια και τα καλλιμάρμαρα κτίρια δεν ίσχυσαν για να εμποδίσουν τον τρομερό πόλεμο.
Αυτό έγινε γιατί οι πόλεμοι εξάπαντος δεν κηρύχτηκαν, αλλά δημιουργούνται από οικονομικούς όρους. Μ' αυτά τα προηγούμενα θα παρακαλέσω τους αντιπροσώπους να σκεφθούν για το ζήτημα της κοινωνίας των εθνών. Για μας ο σημερινός πόλεμος ήτο μια ένταση του βιομηχανικού ανταγωνισμού, μια κρίση, ένας τσακισμός για αποικίες.
Η αστική τάξη, τρομαγμένη από τ' αποτελέσματα, ζητάει να συγκρατηθεί στην αρχήν με κοινωνιολογικά ευαγγέλια. Δε θα 'χουμε πια νέους πολέμους, θα 'χουμε κοινωνία των εθνών. Αυτή θα αποφασίζει για όλες τις διαφορές. Α! Τώρα πια έπαψαν να μας λένε ότι οι πόλεμοι είναι κακά αναγκαία, ότι πάντοτε θα γίνονται πόλεμοι, ότι είναι ένα καλό ο πόλεμος. Μα τώρα θα τους πούμε μεις. Ναι, οι πόλεμοι είναι ένα κακό αναγκαίο, ένα κακό επακολούθημα της καπιταλιστικής μορφής της παραγωγής. Δεν θα λείψουν παρά μόνον όταν λείψουν αι αιτίες που είναι η κατασκευή, ο τρόπος της παραγωγής της σημερινής κοινωνίας. Αλλά ποίος θα είναι ο σχηματισμός της κοινωνίας των εθνών; Ποίοι θα λάβουν μέρος σ' αυτήν; Αστοί μόνον; Αστοί και εργάτες; `Η εργάτες; Αλλά οι αστικές τάξεις των διαφόρων κρατών έχουν εντελώς αντίθετα συμφέροντα. Εάν έγινε πόλεμος έγινε γι' αυτό και η αντίθεσις αυτή των συμφερόντων δεν θα παύσει. Το να θέλουμε να νομίζουμε ότι μπορεί να πάψει είναι το ίδιο σαν να νομίσουμε ότι μπορούμε να σταματήσουμε την πάλη των τάξεων. Αλλά θα μας ειπούν ότι οι εργάτες, οι αντιπρόσωποι των εργατικών οργανώσεων που θα είναι στην κοινωνία των εθνών, αυτοί θα εμποδίσουν τους μέλλοντας πολέμους. Σύμφωνοι. Αλλά τις η ανάγκη της κοινωνίας των εθνών; Η εργατική τάξη είναι η μόνη που έχει διεθνή συμφέροντα τα ίδια. Είναι συνεπώς η μόνη που μπορεί να έχει συμφέροντα τα ίδια. Και η κοινωνία αυτή των εθνών, η διεθνής εργατική οργάνωσις είναι η μόνη που μπορεί να επιβληθεί. Εάν αυτή δεν μπορέσει να επιβληθεί, κάθε ελπίδα από κάθε άλλη κοινωνία των εθνών είναι ουτοπία.
Δεν πιστεύω να μας ρωτήση κανείς τι μας βλάπτει. Σε κείνον όμως που θα ρωτήση, θα του πω. Φοβούμαι ότι μία διεθνής αστική ένωσις στο μόνο σημείο στο οποίο μπορεί και εξάπαντος να συμφωνήση τελείως είναι το να επιβληθή και να πολεμήση κάθε εκδήλωση επαναστατικών κινημάτων στον κόσμο. Προσέξετε σύντροφοι, η κοινωνία των εθνών που μας υπόσχονται μπορεί να παίξει ρόλο ιεράς συμμαχίας.
Αλλωστε, βλέπετε την αρχή της κοινωνίας των εθνών καθαρά πια. Προσπαθεί να διαστρεβλώσει τους πολύ ελαστικούς αλήθεια όρους του Ουίλσωνος, την ελευθερία των θαλασσών, την ελευθερία των εθνοτήτων, προσπαθούν να κάμουν μυστικές τις συνεδριάσεις της ειρήνης. Και φαντασθήτε η πρώτη πράξις της κοινωνίας των εθνών να είναι μια άγρια επέμβαση, όπως άλλως τε άρχισε ή πρόκειται ν' αρχίση εναντίον της Ρωσσικής επαναστάσεως, εναντίον του ιερού αγώνος των Ρώσσων και Γερμανών εργατών. Θέλει να δημιουργήση Βαλκανική ομοσπονδία σε συντηρητικούς όρους εναντίον της κοινωνικής επαναστάσεως που ολοένα ξαπλώνεται. Αυτή είναι η κοινωνία των εθνών. Συγκεφαλαιώνω, σύντροφοι. Νομίζω ότι η κοινωνία των εθνών που θα 'χει αστούς που κήρυξαν τον πόλεμο, είναι ένας κίνδυνος, για την παρεμπόδιση της κοινωνικής επαναστάσεως. Νομίζω γι' αυτό έχουμε καθήκον να πολεμήσουμε αυτή την κοινωνία των εθνών και να τονίσουμε ότι μόνο η εργατική τάξις, που είναι η μόνη που έχει τα ίδια συμφέροντα, μπορεί να είναι η ασφαλής για τον κόσμο κοινωνία των εθνών» («Το Πρώτο Συνέδριο του ΣΕΚΕ» - Πρακτικά - Εκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, σελ. 75-77).
Μέλος της ΚΕ του ΣΕΚΕ
Ο Δ. Λιγδόπουλος στο ιδρυτικό Συνέδριο του Κόμματός μας εκλέγεται μέλος της ΚΕ, ενώ το Συνέδριο τού ανέθεσε τη διεύθυνση του κομματικού δημοσιογραφικού οργάνου, που ήταν η βδομαδιάτικη εφημερίδα «Εργατικός Αγών», η οποία εκδιδόταν έως τότε από τη «Σοσιαλιστική Νεολαία».
Το Μάρτη του 1919 ιδρύεται η Κομμουνιστική Διεθνής. Η ίδρυσή της επιδρά στο ΣΕΚΕ, που αποφασίζει στην πρώτη Σύνοδο του Εθνικού Συμβουλίου του, το Μάη του 1919, την αποχώρηση από τη Β΄ Διεθνή και την ένταξή του στην Κομμουνιστική Διεθνή. Η απόφαση ήταν αποτέλεσμα αντιπαράθεσης ανάμεσα σε δύο τάσεις. Οι Δ. Λιγδόπουλος, Ν. Δημητράτος και Μ. Σιδέρης υποστήριξαν την προαναφερόμενη απόφαση σε αντίθεση με τους Α. Μπεναρόγια, Αριστ. Σιδέρη, που υποστήριζαν τη σύνδεση με τη Β΄ Διεθνή. Η συζήτηση για καταδίκη της Β΄ Διεθνούς είχε ανοίξει από το ιδρυτικό Συνέδριο αλλά τότε δεν είχε δημιουργηθεί η Γ΄ Διεθνής. Η σύνδεση δε του ΣΕΚΕ με τη Β΄ Διεθνή έγινε μέσω της Φεντερασιόν (σοσιαλιστική οργάνωση της Μακεδονίας με έδρα τη Θεσσαλονίκη, που συμμετείχε στην ίδρυση του Κόμματος), η οποία συνδεόταν με τη Β΄ Διεθνή, πριν ακόμη την ίδρυση του ΣΕΚΕ, και συμμετείχε στην ίδρυση του Κόμματος.
Το Γενάρη του 1920, ο Δ. Λιγδόπουλος θα εκπροσωπήσει το ΣΕΚΕ στη συνδιάσκεψη των Βαλκανικών Κομμουνιστικών και Σοσιαλιστικών Κομμάτων στη Σόφια, όπου θα ιδρυθεί η Βαλκανική Κομμουνιστική Ομοσπονδία.
Το 2ο Συνέδριο του ΣΕΚΕ, που συνήλθε τον Απρίλη, 5-12 (18-25), του 1920, αποφάσισε την προσχώρησή του στην Τρίτη Κομμουνιστική Διεθνή, αποδεχόμενο την απόφαση του Εθικού Συμβουλίου του Κόμματος. Ετσι, το ΣΕΚΕ αποφασίζει την εκπροσώπησή του στο Β΄ Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς που έγινε στην Πετρούπολη και στη Μόσχα, τον Ιούνη του 1920, από το Δ. Λιγδόπουλο.
Από δω ξεκινά η σύντομη κοινή τους πορεία ως τη δολοφονία τους.
ΩΡΙΩΝ ΑΛΕΞΑΚΗΣ
Ενας πρωτοπόρος μπολσεβίκος
 |
Η καρδιά του Ωρίωνα Αλεξάκη έπαψε να χτυπά τον Οκτώβρη του 1920, όταν δεν είχε ακόμα συμπληρώσει τα 21 χρόνια του.
Η σύντομη βιογραφία του περιέχει τόσα γεγονότα, που θα αρκούσαν να γεμίσουν με το παραπάνω κάμποσες ζωές. Η ορμητικότητα και η πληρότητά της προκαλούν κατάπληξη.
Δεκαοχτάχρονος ο Αλεξάκης γίνεται μέλος της Κομματικής Επιτροπής του Κιέβου, γίνεται ένας από τους καθοδηγητές της επαναστατικής Σεβαστούπολης, εκλέγεται αντιπρόσωπος του 4ου έκτακτου συνεδρίου των Σοβιέτ, μετέχει στις μάχες κατά των Γερμανών, ορίζεται αντιπρόσωπος της ΚΕ του ΡΚΚ(μπ.) στη Βιάτκα. Και όλα αυτά μέσα σε ένα χρόνο.
Ο Ωρίων Αλεξάκης έγινε μπολσεβίκος όταν ήταν δεκαεφτά χρόνων και από τότε είχε ένα και μόνο σκοπό: να τα δώσει όλα για τη νίκη της επανάστασης. Ζούσε με τις χαρές και τις λύπες της, που έβρισκαν απήχηση στην καρδιά του, κι αυτό ήταν τόσο φυσικό, όσο κι η ίδια ή ζωή.
Αλλά για να γίνεις ηγέτης των μαζών, χρειάζεται ακόμα ταλέντο, εκείνο το ιδιαίτερο κράμα των ανθρώπινων αρετών, που χωρίς αυτές δεν μπορεί να υπάρξει πραγματικός καθοδηγητής. Ηγέτες γίνονταν, αναδείχνονταν και αναπτύσσονταν άνθρωποι που διακρίνονταν για το ταλέντο τους, την αυτοθυσία τους και την ιδεολογική τους πίστη. Ενας από αυτούς ήταν και ο Ωρίων Αλεξάκης.
Δεν αναφέρθηκε τυχαία το όνομά του στο 3ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς μαζί με τα ονόματα του Τζον Ριντ, της Ινέσα Αρμάντ και άλλων επιφανών αγωνιστών της επανάστασης». (Λεβ Γκούρβιτς)
Ποιος ήταν
Ο Ωρίων Αλεξάκης γεννήθηκε στην Μπαλακλάβα της Σεβαστούπολης το 1899. Μπήκε στην επαναστατική δράση στη μαθητική ηλικία των 14 ετών. Ο ίδιος αναφέρει σε βιογραφικό του ότι: «Από το 1913 έπαιρνα μέρος στους κύκλους των μαθητών, των εργατών και ναυτών», ενώ σ' αυτή την ηλικία διάβαζε ήδη παράνομη φιλολογία σχετική με την πάλη για την ανατροπή του Τσάρου και μαρξιστικά βιβλία. Είχε οργανώσει μάλιστα κύκλο για τη μελέτη του μαρξισμού στη Σεβαστούπολη και τον καθοδηγούσε, ενώ έπαιρνε μέρος στο κίνημα νεολαίας της συγκεκριμένης περιοχής. Μάλιστα, στα 1916, το Φλεβάρη, παρακολουθούνταν από χαφιέδες της τσαρικής Ασφάλειας, λόγω ενός γράμματος που έλαβε από την Πετρούπολη για να το μεταβιβάσει σε άλλο πρόσωπο. Το περιεχόμενο του γράμματος έλεγε: «Το σήμερα για μας είναι ο παγκόσμιος πόλεμος. Η επανάσταση θα 'ρθει και θα 'ρθει τώρα... τώρα πρέπει να γίνει η ανατροπή στη Ρωσία». Προφανώς επρόκειτο για γράμμα που απευθυνόταν από μπολσεβίκους της Πετρούπολης σε συντρόφους τους στη Σεβαστούπολη.
Η αστικοδημοκρατική επανάσταση του Φλεβάρη του 1917 ανεβάζει τη δραστηριότητα των λαϊκών μαζών και της νεολαίας της Ρωσίας. Η Σεβαστούπολη δεν μπορούσε να μείνει έξω από την επαναστατική δράση. Ετσι οργανώθηκε ένωση μαθητών στην πόλη και ο Αλεξάκης έγινε μέλος της και αμέσως μετά αντιπρόεδρός της.
Με τις θέσεις του Απρίλη του Λένιν, (εκφωνήθηκαν στην Πετρούπολη τον Απρίλη του 1917), που καθόριζαν τη μετεξέλιξη της επανάστασης σε σοσιαλιστική, ο Αλεξάκης τάσσεται με τους μπολσεβίκους και αρχίζει να παίρνει δραστήρια μέρος στην οργανωμένη επαναστατική πάλη από τις γραμμές τους. Η επαναστατική του δράση αναπτύσσεται στις γραμμές της νεολαίας της Σεβαστούπολης ιδιαίτερα στην εργατική νεολαία.
Το Μάη του 1917 πηγαίνει στη Μόσχα στο συνέδριο των μαθητών, ως αντιπρόσωπος της Σεβαστούπολης. Στη Μόσχα αναζητά υλικά των μπολσεβίκων και όταν επιστρέφει στη Σεβαστούπολη στρατολογεί νεολαίους προκειμένου να μετατρέψει την ένωση νεολαίας της Σεβαστούπολης σε οργάνωση προσκείμενη στους μπολσεβίκους. Το πετυχαίνει τον Ιούλη ιδρύοντας σοσιαλιστική οργάνωση νεολαίας, ρίχνοντας το κύριο βάρος στους νέους εργάτες, ενώ συνδέεται με την Κομματική Επιτροπή της Σεβαστούπολης.
Μετά τον Οκτώβρη
Η Οχτωβριανή Επανάσταση επιταχύνει τις εξελίξεις, αλλά δεν επικρατεί μονομιάς σ' όλη την επικράτεια της τότε τσαρικής Ρωσίας. Ο Αλεξάκης δρα θυελλώδικα, μαχητικά για να επικρατήσει η επανάσταση στην περιοχή του. Συμμετέχει στην επαναστατική επιτροπή της Σεβαστούπολης ως γραμματέας της το Γενάρη του 1918.
Το Μάρτη του 1918 παίρνει μέρος στη Μόσχα στο 4ο παν-ρωσικό συνέδριο των Σοβιέτ σαν αντιπρόσωπος της Σεβαστούπολης.
Στη συνέχεια παίρνει μέρος στις μάχες κατά των Γερμανών στην Κριμαία, ενώ αργότερα στάλθηκε στη Μόσχα, στην έδρα της ΚΕ των μπολσεβίκων, για να αναλάβει κεντρικότερα καθήκοντα.
Στη Σεβαστούπολη θα ξαναγυρίσει με την όξυνση του Νότιου μετώπου στον εμφύλιο, με την αντεπανάσταση των λευκοφρουρών, ως αντιπρόσωπος της ΚΕ των μπολσεβίκων. Για λίγο διάστημα γίνεται πολιτικός επίτροπος σε τμήμα του Κόκκινου Στρατού, αλλά σύντομα επανέρχεται στην «ειρηνική» κομματική δουλιά, αναλαμβάνοντας κυρίως δράση στη διαφώτιση και την οργάνωση κομματικών σχολών.
Εκλέγεται στην Κομματική Επιτροπή του κυβερνείου Βλαντιμίρ το Σεπτέμβρη του 1918, συμμετέχει στο 6ο Παν-ρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ ως αντιπρόσωπος του κυβερνείου Βλαντιμίρ, ενώ στα 1919 αναλαμβάνει δράση στο κατεχόμενο από τους αντεπαναστάτες του Ντενίκιν και τους ιμπεριαλιστές εισβολείς της Αντάντ, τμήμα της Ουκρανίας.
Αλλά ήδη ήταν γνωστός και δύσκολο να μείνει για πολύ καιρό παράνομος. Ετσι επιστρέφει στη Μόσχα, όπου δημιουργείται το Κομμουνιστικό Πανεπιστήμιο και ο Αλεξάκης έγινε μέλος του διδακτικού του προσωπικού. Ξαναφεύγει για λίγο στην Κριμαία, αρχές του 1920, όταν συγκροτήθηκε η προσωρινή κομματική επιτροπή και προετοιμαζόταν η επίθεση του Κόκκινου Στρατού για το τσάκισμα του τελευταίου στηρίγματος της αντεπανάστασης. Αλλά λίγο πριν το 2ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς καλείται από την ΚΕ των μπολσεβίκων στη Μόσχα για να αναλάβει καθήκοντα στα πλαίσια της Διεθνούς. Ετσι συναντιέται με τον Δ. Λιγδόπουλο έχοντας ήδη ενημερωθεί ότι προετοιμάζεται για αντιπρόσωπος της Διεθνούς στα Βαλκάνια. Ηταν μόλις 21 χρόνων.
Η σύντομη κοινή τους πορεία
 |
«Ο Αλεξάκης κλήθηκε στη Μόσχα. Τον κάλεσαν στην Εκτελεστική Επιτροπή της Κομμουνιστικής Διεθνούς να παρουσιαστεί στον Μ. Β. Κομπέτσκι (σ.σ. στέλεχος των μπολσεβίκων και της Διεθνούς), που διηύθυνε τα οργανωτικά ζητήματα. Μετά τη συνομιλία με τον Ωρίωνα, ο Κομπέτσκι είπε:
"Μελετήστε την κατάσταση στα Βαλκάνια, τη σχετική φιλολογία και τα υλικά των κομμάτων. Στη Βουλγαρία υπάρχει ήδη γερό κόμμα, στις άλλες χώρες κάνουν μόνο τα πρώτα βήματα. Τα Βαλκάνια είναι ένας πολύπλοκος εθνικός κόμβος. Στη θέση της αυστροουγγρικής μοναρχίας εμφανίστηκαν νέα κράτη. Εθνικές αντιθέσεις υπάρχουν εκεί περισσότερο από αρκετές...".
Πλησίαζε το 2ο συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς και στη Μόσχα έρχονταν αντιπρόσωποι από πολλές χώρες. Ο Ωρίων έγινε φίλος του αντιπροσώπου της Ελλάδας Δημοσθένη Λιγδόπουλου.
Ο Λιγδόπουλος έλεγε στον Αλεξάκη:
"Αλλά, στην ουσία, το κόμμα πρέπει να δημιουργηθεί. Η εργατική τάξη στη χώρα μας είναι διασκορπισμένη και μαρξιστική φιλολογία δεν υπάρχει καθόλου".
Οι δυο τους συναντιόνταν σχεδόν κάθε μέρα, συχνά έκαναν περίπατο στους δρόμους της Μόσχας.
Σε ένα από τα σπίτια της παρόδου Πουτίνκοβσκι, απέναντι από το μοναστήρι Στράστνι, όπου ζούσαν ακόμα καλόγριες, την προσοχή του Λιγδόπουλου την τράβηξε ένα μικρό ανάγλυφο που παρίστανε έναν γεροδεμένο εργάτη.
 |
Πόσα μνημεία υπάρχουν στην Ελλάδα, είπε ο Λιγδόπουλος, υπέροχα έργα της ανθρώπινης ιδιοφυίας! Δεν υπάρχει όμως ούτε ένα που να είναι αφιερωμένο στους ανθρώπους της δουλιάς. Αυτό το σπίτι ήταν του τραπεζίτη Ριαμπουσίνσκι, ενός από τους πιο πλούσιους ανθρώπους της παλιάς Ρωσίας, απάντησε ο Ωρίων. Είναι συμβολικό που ένα τέτοιο ανάγλυφο τοποθετήθηκε εδώ ακριβώς.
Ο Ωρίων βοήθησε τον Λιγδόπουλο να μελετήσει το βιβλίο του Λένιν "Ο αριστερισμός παιδική αρρώστια του κομμουνισμού", του μιλούσε για την ιστορία της επανάστασης, του εξηγούσε την ουσία του μπολσεβικισμού.
Στο συνέδριο
Το 2ο συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς άρχισε τις εργασίες του στην Πετρούπολη, όπου οι αντιπρόσωποι πήγαν με ειδικό τρένο. Στο ίδιο κουπέ με τον Ωρίωνα και το Λιγδόπουλο ήταν και ο Μουσταφά Σουμπχή (σ.σ. αντιπρόσωπος του ΚΚ Τουρκίας). Ο Μουσταφά ήταν χαρούμενος και ενθουσιασμένος. Στην Τουρκία την εξουσία την ανέλαβε νέα κυβέρνηση (σ.σ. η επαναστατική αστικοδημοκρατική κυβέρνηση του Κεμάλ Ατατούρκ), που υποσχέθηκε να χαλαρώσει το καθεστώς των διώξεων και να επιτρέψει την επιστροφή των πολιτικών προσφύγων.
Πραγματικά, ύστερα από μερικούς μήνες στον Σουμπχή και μια ομάδα Τούρκων κομμουνιστών επέτρεψαν την επιστροφή τους στην Τουρκία. Αλλά μόλις βγήκαν απ' το πλοίο και πάτησαν την πατρική γη, τους έπιασαν, τους έβαλαν μέσα σε σακιά και τους πέταξαν στη θάλασσα...
Οι εργασίες του συνεδρίου συνεχίστηκαν στη Μόσχα... Οι εισηγήσεις του Λένιν στο συνέδριο, οι ομιλίες του στις επιτροπές βοήθησαν τον Ωρίωνα να καταλάβει τα καθήκοντα του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. Μελέτησε με προσοχή τους όρους εισδοχής στην Κομμουνιστική Διεθνή που τους είχε επεξεργαστεί ο Λένιν, τις θέσεις για το εθνικό και το αγροτικό ζήτημα.
Στις 27 του Ιούλη η Μόσχα οργάνωσε γιορτή προς τιμήν του συνεδρίου. Ο Αλεξάκης και ο Λιγδόπουλος πήγαν μαζί στην Κόκκινη Πλατεία...
Τον γκρίζο όγκο των μεγάλων εμπορικών καταστημάτων τον στόλιζαν σημαίες και συνθήματα σε ξένες γλώσσες. Και απέναντι, σχεδόν μπροστά στους τάφους των αγωνιστών της επανάστασης, είχε ανυψωθεί ένας μεγάλος πράσινος "λοφίσκος". Τον είχαν φτιάσει σχεδόν σε μια νύχτα οι μαθητές της σχολής στρατιωτικού καμουφλάζ. Στις πλαγιές του "λοφίσκου", στο "χόρτο" από χρωματισμένο σφουγγάρι, βρίσκονταν κομμάτια από ρόδες κανονιών, από συρματοπλέγματα, ένα σπασμένο τύμπανο, σαν δείγματα της νίκης του Κόκκινου Στρατού στα μέτωπα του εμφυλίου πολέμου. Στο εσωτερικό του "λοφίσκου" είχαν τοποθετήσει έναν ραδιοσταθμό και οι ραδιοτηλεγραφητές, που ήταν υπηρεσία, εξηγούσαν περήφανα: "Μπορούμε να πάρουμε ραδιοτηλεγράφημα ακόμα κι από το εξωτερικό".
Κατά μήκος του τείχους του Κρεμλίνου υπήρχε έκθεση των πολεμικών τροπαίων. Οι αντιπρόσωποι παρατηρούσαν τα αγγλικά και γαλλικά κανόνια διαφόρου διαμετρήματος, τα φλογοβόλα, τα θωρακισμένα οχήματα και τους προβολείς που είχε κυριεύσει ο Κόκκινος Στρατός.
Την έναρξη της διαδήλωσης την ανήγγειλε ένας κανονιοβολισμός. Εξι ώρες περνούσαν οι φάλαγγες των Μοσχοβιτών από την Κόκκινη Πλατεία, χαιρετίζοντας τους αντιπροσώπους. Μετά άρχισε ή στρατιωτική παρέλαση. Από τον τόπο των εκτελέσεων της τσαρικής Ρωσίας σηκώθηκε ένα αερόστατο. Οι προκηρύξεις που έριχνε έμοιαζαν με άσπρη βροχή.
Το βράδυ σε όλες τις συνοικίες έγιναν συγκεντρώσεις, συναυλίες όπου μιλούσαν αντιπρόσωποι. Γιορταστικά πυροτεχνήματα φώτισαν τη Μόσχα...
Η αλληλοεκτίμηση
Λίγο μετά το τέλος των εργασιών του συνεδρίου ο Κομπέτσκι είπε στον Ωρίωνα ότι το ζήτημα της αποστολής του στο εξωτερικό λύθηκε. Μέσω Βουλγαρίας θα κατέβαινε στην Ελλάδα.
"Να είστε έτοιμος κάθε μέρα και να μη χάνετε τον καιρό σας άσκοπα".
Ο Ωρίων ρωτούσε τον Λιγδόπουλο για τη ζωή των εργατών και αγροτών στην Ελλάδα, συγκρατούσε στη μνήμη του τα χαρακτηριστικά των διάφορων κομμάτων και πολιτικών παραγόντων.
Οι συζητήσεις με τον Λιγδόπουλο επιβεβαίωσαν το ότι οι Ελληνες κομμουνιστές χρειάζονταν πείρα, την οποία οι μπολσεβίκοι είχαν συγκεντρώσει στη μακρόχρονη παρανομία, μια πείρα των τριών επαναστάσεων (σ.σ. η επανάσταση του 1905, η αστικοδημοκρατική το Φλεβάρη 1917 και η Οχτωβριανή) και του εμφυλίου πολέμου...»
Η τελευταία συνάντηση του Κομπέτσκι με τον Ωρίωνα στην έδρα Κομμουνιστικής Διεθνούς έγινε για τις τελευταίες οδηγίες.
«Σ' αυτήν ο Ωρίων άκουσε μια αναπάντεχη ερώτηση:
- Τι είναι "λεβεντιά";
- Ελληνική λέξη, απάντησε με αμηχανία ο Ωρίων.
- Αυτό το ξέρω πια. Μα τι σημαίνει;
- Είναι μια έννοια που δε μεταφράζεται. Είναι λαϊκό ιδανικό δύναμης και ομορφιάς, του καλού και του δίκαιου. Ταυτόχρονα και αγνή αγάπη, και σεβασμός στη μητέρα, στη σύζυγο, στο φίλο, σεβασμός όλων των ανθρώπων. Και στοργή για τα παιδιά. Ολα αυτά μαζί και ακόμα κάτι περισσότερο.
Με δυο λόγια: η λεβεντιά είναι ιδανικό του πραγματικού ανθρώπου και της πραγματικής ζωής. Υπάρχει ακόμα και η λέξη "λεβέντης", έτσι λένε οι Ελληνες τους ανθρώπους που θυσιάζουν τον εαυτό τους για τη γενική ευτυχία. Πέστε, μου όμως, γιατί ρωτήσατε γι' αυτό;
- Ο Λιγδόπουλος βεβαιώνει πως ο Ωρίων είναι λεβεντιά!
- Αυτό πάει πολύ!, είπε ο Αλεξάκης, συγκινημένος και σαστισμένος.
- Ο Λιγδόπουλος βλέπει καλύτερα, χαμογέλασε και πάλι ο Κομπέτσκι. Και πρόσθεσε: Αύριο θα πάτε στα Βαλκάνια. Σκοπός σας είναι να δώσετε αντικειμενική εικόνα της κατάστασης επί τόπου. Αύριο θα φύγετε για την Οδησσό, από εκεί από τη θάλασσα θα πάτε στη Βουλγαρία. Ο Λιγδόπουλος θα έρθει μαζί σας. Σας εύχομαι επιτυχία.
Το ταξίδι που δεν τέλειωσε
Στην Οδησσό όλα ήταν έτοιμα για το ταξίδι. Με ένα μικρό πλεούμενο έπρεπε όχι μόνο να διασχίσουν τη Μαύρη Θάλασσα, που αυτό τον καιρό ήταν τρικυμισμένη, αλλά να μπορέσουν να ξεγλιστρήσουν με τέτοιον τρόπο, που να μη τους δούνε τα πλοία του Βράγγελ, που είχαν αποκλείσει τις σοβιετικές ακτές. Ο Ωρίων ήξερε ότι δυο Βούλγαροι αντιπρόσωποι, ο Κολάροφ και ο Δημητρόφ, δεν μπόρεσαν να πάνε στο συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Τους είχε συλλάβει η Ακτοφυλακή της Ρουμανίας και δυο άλλους, τον Καμπακτσίεφ και τον Μαξίμοφ, τους βρήκε μια θύελλα που έριξε τη βάρκα τους πίσω στις ακτές της Βουλγαρίας. Η δεύτερη απόπειρά τους ήταν πιο καλή, κράτησε όμως έξι μερόνυχτα.
Αποτυχημένη ήταν και η πρώτη προσπάθεια του Ωρίωνα και του Λιγδόπουλου να φύγουν από την Οδησσό: μια αναπάντεχη θύελλα ανάγκασε το μικροσκοπικό πλεούμενο να γυρίσει πίσω. Η αναχώρηση αναβλήθηκε για μερικές μέρες. Το πλήρωμα, που πρόφτασαν να το γνωρίσουν, τους φάνηκε ύποπτο, όχι σίγουρο. Ο χρόνος όμως δεν επέτρεπε να αναζητήσει κανείς άλλο δρόμο για τη Βουλγαρία.
Μόλις βελτιώθηκε ο καιρός, μπήκαν στο μικροσκοπικό πλοιάριο και έφυγαν.
... Από καιρό τώρα, δεν υπάρχει στη ζωή κανένας από κείνους πού πήραν μέρος στην οργάνωση του ταξιδιού και δεν έχει κανείς ποιον να ρωτήσει για το ταξίδι αυτό. Και δεν υπάρχει ούτε ένα ντοκουμέντο, ούτε ένα στοιχείο. Πάντως, στα αρχεία δεν έγινε δυνατό για την ώρα να βρεθεί τίποτα. Διατηρήθηκε όμως μια ανακοίνωση που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Κομμουνιστική Διεθνής", όργανο της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Η ανακοίνωση, στηριγμένη στον δυτικοευρωπαϊκό κομμουνιστικό Τύπο, έλεγε ότι οι σύντροφοι Λιγδόπουλος και Αλεξάκης επιβαίνοντες σε ένα μικρό πλοίο κατευθύνθηκαν στη Βουλγαρία, όπου έπρεπε να είχαν φτάσει την 1η του Νοέμβρη 1920... Μόνο τώρα οι αρχές του Κεμάλ - πασά ανακοίνωσαν ότι στο Ζουγκουλντάν συνέλαβαν τον καπετάνιο Αμπντουραχμάν και το πλήρωμα ενός πειρατικού πλοίου, οι οποίοι ομολόγησαν το φόνο των δύο σοσιαλιστών, καθώς και δύο Ρώσων και ενός Βούλγαρου. Οι Ελληνες σοσιαλιστές διαμαρτύρονται έντονα για τον αποκλεισμό από τις δυνάμεις της Αντάντ, που είναι υπεύθυνες για τη δολοφονία των συντρόφων.
Πολλά δεν είναι καθαρά σ' αυτή την ανακοίνωση. Αυτό τον καιρό μεταξύ Οδησσού και Βάρνας δεν υπήρχε συγκοινωνία με πλοία και η επικοινωνία γινόταν συνήθως με ψαράδικες βάρκες. Δεν είναι σαφές: επιτέθηκαν οι πειρατές στο "μικρό πλοίο" ή ο Αλεξάκης και οι συνταξιδιώτες του έφυγαν από την Οδησσό με τούρκικο πλοίο;
Σαφές είναι ένα: εκτελώντας αποστολή της Κομμουνιστικής Διεθνούς, ο Αλεξάκης και οι σύντροφοι του χάθηκαν στο δρόμο προς τη Βουλγαρία.
Δημιουργήθηκαν κάμποσες εκδοχές για το χαμό τους.
Σύμφωνα με την πιο διαδεδομένη εκδοχή που αναφερόταν στις περισσότερες νεκρολογίες, τους πρόδωσε κάποιος χαφιές, που βρέθηκε ανάμεσα στους ταξιδιώτες. Αλλά σε ποιον τους πρόδωσε; Γιατί πριν από την άφιξη στη Βουλγαρία; Τι θέλει εδώ ο καπετάνιος Αμπντουραχμάν; Τα ερωτήματα αυτά έμειναν χωρίς απάντηση.
Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, την πρωτοβουλία της δολοφονίας την είχε ένας λευκοφρουρός που ήταν στο ίδιο πλοίο και τυχαία αναγνώρισε τον Ωρίωνα.
Κατά μια τρίτη εκδοχή, ο Ωρίων ταξίδευε σαν έμπορος και είχε μαζί του μήτρες κάποιων εκδόσεων, που τις είχε τυλίξει και τις είχε βάλει σε μικρούς σωλήνες. Ο καπετάνιος του πλοίου υπέθεσε ότι στους σωλήνες είναι κρυμμένα χρυσά νομίσματα. Αποφάσισε να τα πάρει και "έψησε" το πλήρωμα να σκοτώσουν τους ταξιδιώτες που τον εμπιστεύτηκαν. Κι αυτό μπορούσε να συμβεί...
Υπάρχουν και άλλες εκδοχές της τραγωδίας που έγινε στη Μαύρη Θάλασσα τον Οχτώβρη του 1920. Ολες αυτές είναι υποθέσεις...».
Αλλά ο Λιγδόπουλος και ο Αλεξάκης έδωσαν και τη ζωή τους στο επαναστατικό τους καθήκον.
Πηγές:
1.«Το Πρώτο Συνέδριο του ΣΕΚΕ» - Πρακτικά - Εκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ.
2.«Σαράντα χρόνια του ΚΚΕ», 1918-1958, «Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις».
3. Λεβ Γκούρβιτς: «Ωρίων Αλεξάκης», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», 1979.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου