ΥΔΡΑΡΓΥΡΟΣ Πότε θα βγει αυτό το τοξικότατο στοιχείο από τη ζωή μας;

ΥΔΡΑΡΓΥΡΟΣ

Πότε θα βγει αυτό το τοξικότατο στοιχείο από τη ζωή μας;

Μια συνήθης πηγή χαμηλής έκθεσης σε υδράργυρο είναι ο τόνος και όλα τα μεγάλα ψάρια, που είναι ψηλά στη διατροφική αλυσίδα. Τα ψάρια αυτά τρώνε άλλα μικρότερα στα οποία έχει ήδη συσσωρευτεί κάποια ποσότητα υδραργύρου από το πλαγκτόν με το οποίο τρέφονται. Ετσι, στα μεγάλα ψάρια η συγκέντρωση είναι μεγαλύτερη και μάλιστα τόσο, όσο πιο μακρόβια είναι

Ο υδράργυρος είναι απίστευτα τοξικός και επικίνδυνος. Αρκεί να πέσει στο χέρι ενός ανθρώπου μια σταγόνα διμεθυλ-υδραργύρου, για να έχει θανατηφόρο αποτέλεσμα. Ο θάνατος δεν επέρχεται αμέσως, αλλά μετά από αρκετούς μήνες αναπότρεπτου εκφυλισμού του οργανισμού και ειδικά του νευρικού συστήματος. Μόνο μια σταγόνα υδραργύρου σε μια μεγάλη λίμνη αρκεί για να κάνει τα ψάρια της επικίνδυνα για κατανάλωση.

Σήμερα, ο υδράργυρος είναι συνηθισμένο συστατικό χρωμάτων, ζιζανιοκτόνων, μπαταριών, λαμπτήρων φθορισμού, θερμομέτρων, χημικών ουσιών που χρησιμοποιούνται στην εξόρυξη χρυσού, αντιμηκυτιακών και διουρητικών φαρμάκων, καλλυντικών, ακόμα και εμβολίων. Αν θορυβηθήκατε, σκεφτείτε ότι ίσως αυτή τη στιγμή να έχετε λίγο υδράργυρο και στο στόμα σας: Τα οδοντιατρικά σφραγίσματα μεγάλης διάρκειας (σκουρόχρωμα) είναι κράματα (αμαλγάματα) υδραργύρου κατά 50%. Βέβαια, οι άνθρωποι δεν έχουν αρχίσει να πέφτουν νεκροί γύρω μας από τα σφραγίσματα και τις άλλες πηγές υδραργύρου που χρησιμοποιούν. Δεν υπάρχει λόγος πανικού. Υπάρχει, όμως, λόγος σοβαρότατης ανησυχίας.

Καθυστέρηση των μέτρων λόγω ...ζήτησης του προϊόντος

Περίπου ο μισός υδράργυρος που μπαίνει κάθε χρόνο στην ατμόσφαιρα προέρχεται από την καύση στερεών καυσίμων (άνθρακας) στα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Μάλλον ο περιορισμός των ενεργειακών δυνατοτήτων, που αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για την «ανάπτυξη», θα δημιουργούσε σοβαρό πρόβλημα στην καπιταλιστική οικονομία. Προφανώς μ' αυτό το σκεπτικό, η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όπως παρουσιάστηκε στις 31/1/2005 από τον επίτροπο Περιβάλλοντος, Σταύρο Δήμα, προβλέπει μόνο την παραπέρα μελέτη αυτής της πηγής ρύπανσης του περιβάλλοντος και κατ' επέκταση της διατροφικής αλυσίδας με υδράργυρο. Ταυτόχρονα, προτείνει όχι την άμεση, αλλά τη σταδιακή, διακοπή των εξαγωγών υδραργύρου έως το 2011. Εως τότε η ΕΕ, που είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας υδραργύρου στον κόσμο (με πρώτη χώρα την Ισπανία) θα συνεχίσει να στέλνει δηλητήριο σε χώρες όπως η Ινδία και η Βραζιλία, επειδή ...η ζήτηση είναι ακόμα μεγάλη. Οσο για τους κατοίκους της ίδιας της ΕΕ, η Επιτροπή παραδέχεται ότι υπάρχει πρόβλημα, ιδιαίτερα με ορισμένους λαούς που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες ψαριών, ανάμεσα στους οποίους είναι και οι κάτοικοι των παραλιακών περιοχών της Μεσογείου... Η πρόταση της Επιτροπής δεν προβλέπει ούτε καν την άμεση εγκατάλειψη της χρήσης υδραργύρου μέσα στην ΕΕ.

Ο υδράργυρος είναι ένα στοιχείο που υπήρχε στη γήινη ατμόσφαιρα πολύ πριν ο άνθρωπος κατασκευάσει εργοστάσια παραγωγής ενέργειας, μονάδες καύσης απορριμμάτων και εργοστάσια παραγωγής καυστικής σόδας και χλωρίου με ηλεκτρόλυση, βιομηχανικές δραστηριότητες που σχετίζονται, οι δυο πρώτες με τη ρύπανση και η τρίτη με την παραγωγή εμπορεύσιμου υδραργύρου. Ενα μέρος του υδραργύρου απελευθερώνεται στον αέρα από τις εκρήξεις των ηφαιστείων και τη διάβρωση των βουνών. Από τότε που εμφανίστηκαν όστρακα και ψάρια στις θάλασσες, ο υδράργυρος άρχισε να συσσωρεύεται στο σώμα τους. Οταν εμφανίστηκε ο άνθρωπος και άρχισε να καταναλώνει θαλάσσιους οργανισμούς, ο υδράργυρος άρχισε να συγκεντρώνεται και στο δικό του σώμα σε μεγαλύτερο ποσοστό. Γι' αυτό το λόγο, προφανώς, η βιολογική εξέλιξη οδήγησε στην εμφάνιση της πρωτεΐνης μεταλλοθειόνη στον ανθρώπινο οργανισμό, ώστε να αποτοξικώνει τον υδράργυρο και τα άλλα βαριά μέταλλα που είναι επικίνδυνα για τα θηλαστικά. Αλλά η φυσική άμυνα του οργανισμού του ανθρώπου έχει ορισμένα όρια.

Κιότο Νο 2;

Τον τελευταίο ενάμιση αιώνα, οι ανθρώπινες δραστηριότητες οδηγούν σε αύξηση της συγκέντρωσης του υδραργύρου στην ατμόσφαιρα κατά 1,5% ετησίως, με αποτέλεσμα τον τριπλασιασμό της σε σχέση με πριν. Σαν αερομεταφερόμενος τοξικός ρύπος, ο υδράργυρος μπορεί να ταξιδέψει πολύ μακριά και να μολύνει ακόμα και άλλες ηπείρους από εκείνες στις οποίες εκλύεται. Πέρσι, σε αναφορά του ΟΗΕ διαπιστώθηκε ρύπανση με υδράργυρο ακόμα και παρθένων περιοχών, όπως η Αρκτική. Η μισή ρύπανση υδραργύρου στο έδαφος των ΗΠΑ προέρχεται από την Ασία. Οι ΗΠΑ, όμως, αντιδρούν σθεναρά μέχρι στιγμής στην υιοθέτηση προτάσεων του Περιβαλλοντικού Προγράμματος του ΟΗΕ για τη δημιουργία κάποιου πρωτοκόλλου, που θα περιορίσει τη ρύπανση υδραργύρου σε παγκόσμια κλίμακα.

Ο υδράργυρος δεν είναι επικίνδυνος στην υγρή του μορφή. Δύσκολα διαπερνά το τοίχωμα του στομάχου και των εντέρων. Ομως από την υγρή μορφή αναδύονται ατμοί που είναι τοξικοί και βρίσκουν εύκολα το δρόμο τους στο αίμα. Γι' αυτό οι σταγόνες υδραργύρου από ένα σπασμένο θερμόμετρο πρέπει να απομακρύνονται από το χώρο κατοικίας. Η πιο διαδεδομένη μορφή οργανικού υδραργύρου και γι' αυτό η πιο επικίνδυνη, είναι ο μεθυλ-υδράργυρος, δηλαδή η μορφή με την οποία συναντάται στο κρέας των ψαριών. Βέβαια, λύση δεν είναι η μη κατανάλωση ψαριών, που όπως είναι γνωστό αποτελούν εξαιρετικό στοιχείο διατροφής, αλλά η μείωση του μεθυλ-υδραργύρου σ' αυτά. Κάτι τέτοιο φαίνεται εξαιρετικά δύσκολο, όταν οι ουρανοί «βρέχουν» υδράργυρο σε ποτάμια, λίμνες και ωκεανούς και θα συνεχίσουν να το κάνουν όσο συνεχίζεται η ρύπανση της ατμόσφαιρας και των υγρών αποβλήτων με το τοξικό μέταλλο. Στα εμβόλια γρίπης χρησιμοποιείται σαν συντηρητικό το θιμεροσάλ (αιθυλ-υδράργυρος), μορφή για την οποία υπάρχει διάσταση απόψεων μεταξύ των επιστημόνων για το κατά πόσον μπορεί να επηρεάσει τον εγκέφαλο.

Ιδιαίτερα ευάλωτα τα παιδιά

Στους ενήλικες ο υδράργυρος προκαλεί διάφορες νευρολογικές μεταβολές που μπορούν να φτάσουν μέχρι την άνοια και το θάνατο. Κάποιες μελέτες συσχετίζουν τον υδράργυρο με τις καρδιοπάθειες, ακόμα και με αρρώστιες όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας, η νόσος Πάρκινσον και η νόσος Αλτσχάιμερ. Στα παιδιά, ιδίως στα έμβρυα και στα μωρά, ο κίνδυνος είναι πολύ πιο μεγάλος, γιατί ο υδράργυρος περνάει εύκολα το φράγμα αίματος - εγκεφάλου και εγκαθίσταται στους γεμάτους λίπος ιστούς του, ιδιαίτερα την περίοδο ανάπτυξης του οργάνου. Οι έγκυες γυναίκες και οι γυναίκες που θηλάζουν δεν πρέπει να τρώνε μεγάλα ψάρια, όπως ο τόνος, ο ξιφίας κ.ά. γιατί η αυξημένη συγκέντρωση υδραργύρου που περιέχουν μπορεί να βλάψει τα παιδιά τους, με αποτέλεσμα ελαφριά έως βαρύτερη υστέρηση των νοητικών τους ικανοτήτων, μέχρι και σωματικές παραμορφώσεις. Στις ΗΠΑ, ορισμένοι επιστήμονες θεωρούν ότι η μεγάλη αύξηση της ρύπανσης υδραργύρου ευθύνεται για το κύμα αυτισμού που παρουσιάζεται τα τελευταία χρόνια στη χώρα αυτή.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Discover»