Καθ' οδόν... Στην Τήνο

Καθ' οδόν... Στην Τήνο

Τρελός, ξανθός, γαλανός ο Απρίλης από χτες έκανε την εμφάνισή του. Ο «Εσπερινός» του Γιώργου Δροσίνη μάς έρχεται στο νου: «Στο ρημαγμένο παρεκκλήσι/ της άνοιξης το θείο κοντύλι/ εικόνες έχει ζωγραφίσει/ με τ' αγριολούλουδα τ' Απρίλη./ Ο ήλιος, γέρνοντας στη δύση/ μπροστά στου ιερού την πύλη/ μπαίνει δειλά να προσκυνήσει/ κι ανάφτει υπέρλαμπρο καντήλι».

Μια γνώριμη επιθυμία ξαφνικά μας κυριεύει: να δραπετεύσουμε, έστω και νοερά. Στην Τήνο να βρεθούμε αποζητούμε. Μα όταν μιλούμε για την Τήνο, οι περισσότεροι ξαφνιάζονται. Στην Τήνο; Μα τι έχει αυτό το νησί, ρωτούνε και απορούνε. Είναι αυτοί που γνωρίζουν μονάχα την Παναγία της Τήνου και τίποτε περισσότερο. Γι' αυτούς δεν είναι το πολύτιμο πετράδι κεντημένο πάνω στο καταγάλανο τούλι της θάλασσας, είναι ένα τάμα. Πηγαίνουν, ανάβουν ένα κερί, προσκυνούν, τρώνε μια μερίδα λουκουμάδες όσο περιμένουν το πλοίο της επιστροφής. Αυτό είναι όλο και όλο που κατόρθωσαν να δουν, είναι το μόνο που ξέρουν για το πανέμορφο νησί. Μα ακόμα και αυτό το ξεχνούν σε ένα λεπτό, μόλις ο καραβίσιος καφές τους πάρει τη γεύση από το μέλι.

Λαθεύουν, όμως. Η Τήνος είναι ένα από τα ωραιότερα νησιά μας. Είναι ένα κόσμημα, ένα κυκλαδονήσι με μεγάλη πολιτιστική ιστορία, με κατακάθαρες παραλίες, που πάνω τους ακουμπά σα χάδι ένα διάφανο, εξαιρετικό, θεϊκό φως. Ενα φως μοναδικό. Κρατάμε στα χέρια μας μια εξαιρετικά καλαίσθητη έκδοση από τις Εκδόσεις «Φιλιππότη». Είναι: « Η Τήνος του Μεσοπολέμου:Νοσταλγικές μνήμες», που επιμελήθηκε ο ίδιος ο εκδότης: ΟΣτρατής Φιλιππότης.

Διαβάζουμε το «Σύντομο ιστορικό διάγραμμα», που υπογράφει ο Δημήτρης Ζ.Σοφιανός: «Η Τήνος, ένα από τα μεγαλύτερα Κυκλαδονήσια, έχει προσφέρει, πολλά στη διαμόρφωση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και παράδοσης, κατά τους νεότερους κυρίως χρόνους. Και κατά την αρχαιότητα, όμως, είχε αναπτύξει προηγούμενο πολιτισμό, όπως μαρτυρούν οι ανασκαφές στην Αγία Θέκλα Πανόρμου, ο γεωμετρικός τάφος στο ίδιο μέρος, τα θεμέλια οικοδομημάτων χρόνων στο Ξώμπουργκο, το περίφημο ιερό του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης στα Κίονια, το Ιερό του Διονύσου, στη θέση όπου σήμερα ο ναός της Ευαγγελίστριας, γλυπτά και κεραμικά διάφορα που βρίσκονται εκτεθειμένα ή φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης. Η μυθολογία αποδίδει την ονομασία του νησιού στον πρώτον οικιστή του που ονομαζόταν Τήνος. Κατά τον Στέφανο Βυζάντιο: «Τήνος Κυκλάς από οικιστού Τήνου. Γνωστά είναι επίσης και τα παλαιά ονόματα της Τήνου "Υδρούσα", που φανερώνει αφθονία πηγών και νερών - τραγική ειρωνεία για τη σημερινή λειψυδρία και ξηρότητα του νησιού-καθώς και "Οφιούσα", πράγμα που μαρτυρεί την αφθονία στο νησί, κατά τους παλαιούς εκείνους χρόνους, όφεων κάθε λογής φιδιών».

Κατά τους Μηδικούς πολέμους αποφασιστική υπήρξε η συμβολή των Τηνίων για τη διεξαγωγή της ναυμαχίας εναντίον των Περσών στα στενά της Σαλαμίνας, πράγμα που οδήγησε στη νίκη των Ελλήνων το 480 π.Χ. Στους βυζαντινούς χρόνους η Τήνος, όπως και τα περισσότερα νησιά των σημερινών Κυκλάδων, είχε υπαχθεί διοικητικά στο Θέμα Αιγαίου Πελάγους και πολύ συχνά υφίστατο τις συνέπειες των πειρατικών επιδρομών Αράβων και άλλων θαλασσοκουρσάρων. Οταν τον Απρίλη του 1204 η Βασιλεύουσα έπεσε στα χέρια των Λατίνων της Δ? Σταυροφορίας, οι Σταυροφόροι στη συνέχεια διένειμαν αναμεταξύ τους τις κτήσεις της άλλοτε κραταιάς Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Οι Βενετοί, με αρχηγό τον δόγη Δάνδολο, έλαβαν στο μερίδιό τους τα σημαντικότερα εμπορικά λιμάνια και τα κυριότερα νησιά του Ιονίου και Αιγαίου, ανάμεσα στα οποία και τις Κυκλάδες.

Η θέση του νησιού στο κέντρο του Αρχιπελάγους, σε μικρή απόσταση από τα γύρω νησιά, που όλα μαζί σχηματίζουν τη φυσική γέφυρα ανάμεσα στη Μικρά Ασία και στον κυρίως ελλαδικό χώρο, δικαιολογεί την ξεχωριστή σημασία, που αποκτά το νησί αυτό ως προκεχωρημένο φυλάκιο και παρατηρητήριο, της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας στο Αιγαίο, ιδιαίτερα κατά το μεγάλο Τουρκο - Βενετικό πόλεμο για την κατάκτηση της Κρήτης 1645-1669.

Γι' αυτό παρατηρείται εδώ έντονο το φαινόμενο της μετανάστευσης προς τα αστικά κέντρα των μικρασιατικών παραλίων. Θα μπορούσε να μιλάει κανείς ατέλειωτες ώρες για την Τήνο, μα καλύτερα ο αφηγητής να σταθεί στην αναγέννηση της νεοελληνικής τέχνης, της γλυπτικής περισσότερο, αλλά και της ζωγραφικής. Η δραστηριότητα των Τηνιακών μαρμαράδων και καλλιτεχνών, κατά την προεπαναστατική περίοδο, επεκτείνεται σε ολόκληρο τον ελληνικό, το μικρασιατικό και γενικότερα τον βαλκανικό χώρο. Η παλιά πόλη και τα πολλά χωριά της Τήνου, κατάλευκα και πεντακάθαρα, πανέμορφα και φιλόξενα, αποτελούν σήμερα μοναδικούς παραδοσιακούς οικισμούς, που ευτυχώς, με σεβασμό και με καλαισθησία διατηρούν άθικτα το τοπικό τους χρώμα. Καθώς ανεβαίνει κανείς, για να πάει στην Παναγία, στην άκρη δεξιά, στο τέλος του δρόμου στέκονται τα αγάλματα των Φιλιππότη, του Χαλεπά, του Γύζη, του Λύτρα, του Σώχου. Είναι οι καλλιτέχνες που γέννησε η θεία γη της Τήνου, είναι εκείνοι που τίμησαν την Ελλάδα σε ολόκληρο τον κόσμο. Πάμε, λοιπόν, στην Τήνο, χρόνο μη χάνουμε, πάμε να την ανακαλύψουμε.