Οταν η επιστήμη πάει για ... μπόουλινγκ

Οταν η επιστήμη πάει για ... μπόουλινγκ

Ή πώς τεράστια επιστημονικά κεφάλαια (σε ανθρώπινους και υλικούς πόρους) δαπανώνται για έρευνες, που εξυπηρετούν το καπιταλιστικό κέρδος και μόνο, όταν πολλοί ερευνητικοί τομείς μεγάλου κοινωνικού ενδιαφέροντος βρίσκονται μονίμως στην «ανέχεια»

Το ρομπότ που παίζει μπόουλινγκ και δίπλα ένας από τους πρωταθλητές που το μηχάνημα χρησιμοποιεί σαν πρότυπο (φωτ. από το περιοδικό «Discover»)

Καταρχήν δεν έχουμε τίποτα με το μπόουλινγκ, ούτε είμαστε γενικά αντίθετοι με τη λελογισμένη εφαρμογή επιστημονικών ανακαλύψεων και τεχνολογικών εφευρέσεων στον αθλητισμό. Για παράδειγμα, το ρεκόρ στο άλμα επί κοντώ, ωφελήθηκε πολύ την περασμένη δεκαετία από τη βελτίωση στο υλικό των κονταριών. Βέβαια, αν ο στόχος πρέπει να είναι το σώνει και καλά γρήγορο και εντυπωσιακό ανέβασμα των ρεκόρ, για να εξυπηρετηθεί η βιομηχανία του αθλητικού θεάματος, ή αντίθετα ο συναγωνισμός των αθλητών σε αγώνες με βάση το αθλητικό πνεύμα και την καλλιέργεια σώματος και πνεύματος που έχει προηγηθεί, είναι μια άλλη ιστορία. Θα χρησιμοποιήσουμε, λοιπόν, μόνο ως αφορμή το γεγονός που θα αναφερθεί στη συνέχεια.

Ρομπότ μπόουλερ!

Το πρώτο ρομπότ που παίζει μπόουλινγκ και μάλιστα σαν επαγγελματίας είναι γεγονός. Βρίσκεται στο Μίτσιγκαν των ΗΠΑ, έχει 3 μέτρα ύψος, 6,5 μήκος, ζυγίζει 8 τόνους και ελέγχεται από έναν μικροεπεξεργαστή Pentium. Μοιάζει πολύ με βιομηχανικό ρομπότ, έχει δηλαδή μορφή βραχίονα με μια ιδιόμορφη λαβή στο άκρο του, για να πιάνει την μπάλα του μπόουλινγκ, να την περιστρέφει και να την εκτοξεύει με απόλυτη ακρίβεια. Κατασκευάστηκε, ώστε, παραμερίζοντας την αστάθεια του παράγοντα άνθρωπος και προσφέροντας σχεδόν 100% επαναληψιμότητα στις βολές, να επιτρέψει τη βελτίωση της μπάλας του μπόουλινγκ στα όρια της σημερινής τεχνολογίας.

Ηδη έχουν κατασκευαστεί αρκετές μπάλες, με βάση τις μετρήσεις από τις βολές του ρομπότ αυτού. Κάθε νέα μπάλα που κατασκευάζεται από τα εργαστήρια έρευνας και ανάπτυξης υψηλής απόδοσης μπαλών μπόουλινγκ (!) της εταιρίας «Μπρούνσβαϊκ» δοκιμάζεται από το ρομπότ, για να διαπιστωθεί αν πράγματι προσφέρει πλεονεκτήματα.

Οσοι, βέβαια, ξέρουν καλά μπόουλινγκ, θα γνωρίζουν ότι όσο τέλεια κι αν είναι η μπάλα, όσο λείος και σωστά αλειμμένος με το κατάλληλο λιπαντικό ο διάδρομος, αρκεί ένα ανεπαίσθητο ανθρώπινο λάθος κατά τη ρίψη της μπάλας, για να κάνει μια βολή μερικώς ή πλήρως αποτυχημένη. Προς τι λοιπόν όλη η φασαρία; Οπωσδήποτε οι νέες ακριβές μπάλες που δημιουργήθηκαν με τη βοήθεια του ρομπότ θα κάνουν έναν επαγγελματία ακόμα πιο επαγγελματία και έναν πλούσιο απλό παίχτη ισοδύναμο ή και καλύτερο από έναν φτωχό ταλαντούχο απλό παίχτη.

«Καταβόθρες» πόρων

Μήπως αυτή η έρευνα για τις μπάλες του μπόουλινγκ μπορεί να έχει σαν θετική παρενέργεια τη δημιουργία τεχνολογιών γενικότερης σημασίας και αξίας; Το επιχείρημα αυτό ακούγεται επανειλημμένα όποτε η επιστήμη χρησιμοποιείται για τον παραπέρα πλουτισμό των καπιταλιστών και συχνά δεν έχει βάση. Τις περισσότερες φορές είναι η βασική έρευνα που μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές αναπάντεχες χρήσιμες εφαρμογές. Βέβαια, κι η εφαρμοσμένη έρευνα μπορεί να έχει απρόσμενες εφαρμογές, όταν, στο πλαίσιο ενός συνήθως μεγάλου και συγκεκριμένου στόχου, (π.χ. η αποστολή ανθρώπων στο φεγγάρι) οδηγεί σε επιμέρους τεχνολογίες, που επιλύουν προβλήματα για τα οποία δεν είχαν διατεθεί μέχρι τότε ερευνητικοί πόροι. Ομως, ξαναγυρίζοντας στο παράδειγμα, οι καλύτερες μπάλες μπόουλινγκ απλώς συνδυάζουν αποτελέσματα της επιστήμης των υλικών και της επιστήμης των υπολογιστών, χωρίς να προσφέρουν τίποτα καινούριο.

Σε ανάλογης σημασίας για το κοινωνικό σύνολο δραστηριότητες ξοδεύονται καθημερινά εκατομμύρια δολάρια και αφιερώνονται σημαντικοί ανθρώπινοι πόροι. Και δε μιλάμε μόνο για πόρους εταιριών, που κι αυτοί, σε τελευταία ανάλυση, από το κοινωνικό σύνολο προέρχονται και σ' αυτό θα έπρεπε να επιστρέφουν, αλλά και για ακαδημαϊκούς πόρους, που τουλάχιστον σε χώρες όπως η δική μας υποτίθεται ότι ανήκουν σε όλους.

Ερευνα για ποιον;

Φυσικά, όλα αυτά τα εξεζητημένα δε συγκρίνονται σαν καταβόθρες πόρων με τα ερευνητικά προγράμματα για νέα όπλα και τη βιομηχανία κατασκευής τους. Και αν η έρευνα για καλύτερες μπάλες μπόουλινγκ είναι από μια μεριά ανώδυνη για την ανθρωπότητα, τα όπλα εξ ορισμού δεν είναι. Αλλά, η σχέση επιστήμης και εμπορίου όπλων είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο, που θα το θίξουμε με άλλη ευκαιρία στο μέλλον.

Ας μη γίνει παρανόηση. Δεν αρκεί η επιστήμη, για να λυθούν προβλήματα όπως η πείνα και η εξαθλίωση στον κόσμο, η ρύπανση του περιβάλλοντος, η αλλοτρίωση της ανθρώπινης ζωής. Ούτε καν και μικρότερα ή επιμέρους ανάλογα προβλήματα. Τα προβλήματα αυτά είναι πολιτικά και η επιστήμη θα μπορούσε να κατευθυνθεί έτσι ώστε να παίξει θετικό ρόλο στην αντιμετώπισή τους, αντί για αρνητικό, όπως συχνά συμβαίνει σήμερα. Αλλά και μόνο η στροφή της προς αυτή την κατεύθυνση προϋποθέτει και συμβαδίζει με αλλαγές σε πολιτικοκοινωνικό επίπεδο. Αλλαγές που τελικά θα γκρέμιζαν τον κυρίαρχο σήμερα -στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου- θεό του κέρδους και θα έβαζαν στο προσκήνιο σαν κίνητρο δράσης την πανανθρώπινη ευτυχία.

Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ

    

Το μεγαλείο του «Ερμιτάζ»

Αυτοί που ξέρουν το περίφημο μουσείο «Ερμιτάζ» στο Λένινγκραντ είναι πολύ περισσότεροι από όσους είχαν την αγαθή τύχη να το επισκεφτούν. Η φήμη του έχει ξεπεράσει εδώ και δεκαετίες τα σύνορα της πρώην ΕΣΣΔ και όσα και να πει κανείς είναι δύσκολο να παραθέσει όλους τους λόγους που - δικαίως - τη δημιούργησαν. Το μόνο, και γνωστό, που μπορούμε να πούμε εδώ είναι ότι το «Ερμιτάζ» συγκαταλέγεται στα κορυφαία μουσεία όλου του κόσμου.

Σχετικά πρόσφατα, το μουσείο, ανταποκρινόμενο στα κελεύσματα της εποχής, απέκτησε τη δική του ηλεκτρονική «σελίδα» στο διαδίκτυο. Ετσι δίνεται η ευκαιρία σε εκατομμύρια ανθρώπους από όλο τον κόσμο να πάρουν μια μικρή «γεύση» από το μεγαλείο του. «Γεύση» που όμως, όχι απλά δε «χορταίνει» τον «ηλεκτρονικό» επισκέπτη, αλλά αντίθετα, του ανοίγει περισσότερο την όρεξη και τη λαχτάρα να το επισκεφθεί «ζωντανά».

Ο επισκέπτης της ιστοσελίδας έχει τη δυνατότητα να πληροφορηθεί ό,τι τον ενδιαφέρει γύρω από το μουσείο, να μάθει την ιστορία του, τις συλλογές και τις εκθέσεις του, αλλά και να λύσει τις τυχόν απορίες του. Επίσης, μπορεί να πληροφορηθεί τα τελευταία νέα που αφορούν το μουσείο και να «ξεναγηθεί» εικονικά σε επιλεγμένα εκθέματα. Μπορεί επίσης να απολαύσει πανοραμικές εικόνες του μουσείου, αλλά και φωτογραφίες από το εσωτερικό του, καθώς και εικόνες της πόλης.

Ομως, η ιστοσελίδα δίνει τη δυνατότητα και για πιο στενές επαφές με το μουσείο, το οποίο φαίνεται ότι περνάει τραγικές οικονομικές στιγμές, θύμα κι αυτό της καπιταλιστικής παλινόρθωσης στην πρώην ΕΣΣΔ. Ετσι, δημιουργήθηκε ένας Σύλλογος Φίλων του «Ερμιτάζ», στον οποίο μπορεί να γίνει μέλος ο καθένας με διαφορετικές παροχές, ανάλογα με τα χρήματα που θα δώσει. Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι του μουσείου προσδοκούν με αυτόν τον τρόπο να περισώσουν ό,τι μπορεί να περισωθεί, προσπαθώντας να διατηρήσουν την αξιοπρέπειά τους και το μεγαλείο του μουσείου. Αναγκάζονται, λοιπόν, να βγάλουν «ταρίφες» 100, 200 και 500 δολαρίων συνοδευόμενες από μερικές παραχωρήσεις και εκπτώσεις προς τους επισκέπτες - «μέλη» του «συλλόγου». Ηδη, όπως προκύπτει από την ιστοσελίδα, το «Ερμιτάζ» φαίνεται πως διατηρείται χάρη σε μια ατέλειωτη λίστα «χορηγών», που την αποτελούν μεγάλες πολυεθνικές και ρώσικες εταιρίες. Γεγονός που μάλλον τρομάζει παρά καθησυχάζει για το μέλλον του. Η ηλεκτρονική διεύθυνση είναιhttp://www.hermitagemuseum.org.