Ολυμπιακά παραμύθια - 9. Η πολιτική εκμετάλλευση

Ολυμπιακά παραμύθια - 9. Η πολιτική εκμετάλλευση 
 Μετά από όσα αναφέραμε, γίνεται αντιληπτό πως ήταν μαθηματικώς βέβαιον ότι οι ολυμπιακοί αγώνες, συν τω χρόνω, θα υφίσταντο πολιτική εκμετάλλευση. Είδαμε ήδη πώς ο Αλκιβιάδης εκμεταλλεύθηκε την τριπλή ολυμπιακή του νίκη για να γίνει στρατηγός και να αναλάβει την διεξαγωγή τής σικελικής εκστρατείας ή πώς οι διάφοροι τύραννοι χρησιμοποιούσαν τους ολυμπιονίκες των πόλεών τους για να στερεωθούν στην εξουσία.

 Όμως, εκείνος ο οποίος φρόντισε να εκμεταλλευθεί τους ολυμπιακούς αγώνες με πρόγραμμα και συνέπεια ήταν ο Φίλιππος Β', ο πατέρας τού Αλέξανδρου. Έχοντας κατανοήσει πλήρως την δύναμη που αποκτούσαν οι ολυμπιονίκες, σκέφτηκε σωστά: αν ένας τύραννος ισχυροποιείται από έναν ολυμπιονίκη υπήκοό του, θα γινόταν πανίσχυρος αν αναδεικνυόταν ο ίδιος ολυμπιονίκης. Έτσι, με τα γνωστά τερτίπια, φρόντισε να στεφθεί 3 φορές ολυμπιονίκης, σε τρία διαφορετικά ιππικά αγωνίσματα (κέλης, τέθριππον, συνωρίς) τριών διαδοχικών ολυμπιάδων (356, 352 και 348 π.Χ. αντίστοιχα). Φυσικά, φρόντισε να απαθανατίσει τις νίκες του σε χρυσά και αργυρά νομίσματα, τα οποία κυκλοφορούσαν ευρύτατα. Επί πλέον, μερίμνησε να διαδώσει το όνομά του χτίζοντας στην Ολυμπία το Φιλίππειο, ένα μεγαλοπρεπές κυκλικό λατρευτικό κτήριο.

 Αργότερα, οι ρωμαίοι φρόντισαν να διαδώσουν τους αθλητικούς αγώνες, καταλαβαίνοντας ότι έτσι αποκτούσαν ένα θαυμάσιο τρόπο ελέγχου των διαφόρων λαών τής αχανούς αυτοκρατορίας τους. Έτσι, αν και το μόνο άθλημα που πραγματικά τους συγκινούσε ήταν η αρματοδρομία, οι ρωμαίοι φρόντισαν από τη μια να προσδώσουν περισσότερη αίγλη στους μεγάλους ελληνικούς αγώνες (ολυμπιακοί, νέμεα, παναθήναια κλπ) κι από την άλλη να ιδρύσουν πολλούς νέους αγώνες σε όλη την επικράτειά τους: άκτια, ισολύμπια σεβαστά, νερώνεια, καπιτώλεια κλπ. Μέχρι τον 3ο μ.Χ. αιώνα, οι ρωμαίοι είχαν ιδρύσει πάνω από 500 (!!) αγώνες σε ολόκληρη την αυτοκρατορία τους.

 Μέσω της διάδοσης του αθλητισμού, οι ρωμαίοι πέτυχαν πολλά οφέλη. Πρώτα-πρώτα, αύξησαν την δημοτικότητά τους (μη ξεχνάμε ότι δεν ήσαν παρά κατακτητές), αφού πρόσφεραν στον κόσμο θεάματα και διασκέδαση. Δεύτερο σημαντικώτατο όφελος ήταν η διάδοση της λατρείας τού αυτοκράτορα, αφού ο αυτοκράτορας ήταν εκείνος που φρόντιζε να καλοπερνούν οι υπήκοοί του. Ακόμη, σπουδαίο κέρδος για τον κατακτητή ήταν η διέξοδος που πρόσφεραν οι αγώνες σε όλες τις τοπικές αντιπαραθέσεις: π.χ. αν μια περιοχή τής Αιτωλίας είχε διαφορές με μια γειτονική περιοχή τής Ηπείρου, θα μπορούσε να βολευτεί με μια νίκη αιτωλού αθλητή επί ενός ηπειρώτη στα άκτια αντί να προσφύγει σε μαχητικές διεκδικήσεις.

 Αλλά ας επιστρέψουμε στους ολυμπιακούς αγώνες. Όση κι αν ήταν η φήμη των αγώνων, δεν έπαυε να είναι περιορισμένη εφ' όσον στους αγώνες συμμετείχαν αυστηρά μόνον έλληνες. Βέβαια, επί ρωμαιοκρατίας απέκτησαν δικαίωμα συμμετοχής και οι ρωμαίοι αλλά και πάλι η φήμη των αγώνων δεν γνώρισε μεγάλη αύξηση αφού, όπως είπαμε, οι ρωμαίοι ενδιαφέρονταν σχεδόν αποκλειστικά για τις αρματοδρομίες.

 Τα πράγματα άλλαξαν το 212 π.Χ, όταν παραχωρήθηκε το δικαίωμα του ρωμαίου πολίτη σε όλους τους κατοίκους της αυτοκρατορίας. Τότε απέκτησαν δικαίωμα συμμετοχής στους αγώνες ισπανοί, γαλάτες, αφρικανοί, ιουδαίοι, αρμένιοι κλπ. Έτσι ανέτειλε η εποχή τής μεγαλύτερης ακτινοβολίας των ολυμπιακών αγώνων, οι οποίοι αποκτούν πλέον οικουμενικό χαρακτήρα. Ταυτόχρονα αυξάνεται κατακόρυφα η πολιτική επιρροή των αθλητών, οι οποίοι οργανώνονται σε επαγγελματικές λέσχες και επηρεάζουν σημαντικά τα αθλητικά πράγματα. Μάλιστα δε, είναι αρκετά συχνά τα φαινόμενα απ' ευθείας επαφών τού αυτοκράτορα με εκπροσώπους αυτών των λεσχών.

 Κάπως έτσι, λοιπόν, ξέφτισαν τελείως όλα τα καλοστημένα παραμύθια που μίλαγαν για "αθλητικά ιδεώδη", που εξυμνούσαν την "ευγενή άμιλλα", που διαλαλούσαν πως "σημασία δεν έχει η νίκη αλλά η συμμετοχή" κλπ. Και, βέβαια, δεν είναι ούτε ο Φίλιππος ούτε οι ρωμαίοι που έκαναν τους ολυμπιακούς αγώνες να παρεκκλίνουν από τον "υψηλό σκοπό" τους. Εκείνοι απλώς εκμεταλλεύθηκαν με κραυγαλέο τρόπο όσα κάποιοι άλλοι εκμεταλλεύονταν με διακριτικότητα επί αιώνες πρωτύτερα...