Η Παρισίνη Κομμούνα του 1871 και η Ελλάδα
Δήμος Παπαθανασίου: Ο μαχητικός υπερασπιστής της Κομμούνας μέσα από άρθρα του στην εφημερίδα του «ΜΕΛΛΟΝ», γραμμένα τα περισσότερα τον Ιούνη και τον Ιούλη του 1871, όπως τα κατέγραψε στη μελέτη του ο Μ. Μ. Παπαϊωάννου
Στην επέτειο των 136 χρόνων της
 |
Ο «Ριζοσπάστης» αναφέρθηκε διεξοδικά στο θέμα στο ένθετο του φύλλου της 18ης του Μάρτη 2007.
Σήμερα θέλουμε να αναφερθούμε στην απήχηση που είχε η Παρισινή Κομμούνα στην Ελλάδα του καιρού της, ποιος ο απόηχός της τότε στη χώρα μας και ποιος την υπεράσπισε ολόθερμα και άνευ όρων.
Αυτός ήταν ο αγωνιστής δημοσιογράφος Δήμος Παπαθανασίου και η εφημερίδα του «Μέλλον»,γεννημένος στην Πορταριά του Πηλίου το 1830. Πέθανε στην Αθήνα το 1878.
Και αυτός που διέσωσε και μας έδωσε τα άρθρα του και άλλα κείμενά του ήταν ο Μιχάλης Παπαϊωάννου, ο γνωστός αγωνιστής, δημοσιογράφος, λογοτέχνης και λόγιος, ο Μ. Μ. Παπαϊωάννου των Ελληνικών Γραμμάτων και του αριστερού κινήματος. Αυτός διέσωσε και αξιοποίησε το αρχείο του «Μέλλοντος» του Δήμου Παπαθανασίου.
Ο Μιχάλης Μ. Παπαϊωάννου γεννήθηκε στη Λάρισα το 1912 και πέθανε στην Αθήνα στις 16 του Οκτώβρη 1995 σε ηλικία 83 ετών.
Η συμβολή του και οι υπηρεσίες του στα Γράμματα είναι πολλές και μεγάλες. Ανάμεσά τους τα «Ιστορικά σημειώματα της μονής Σπαρμού στον Ολυμπο», «Η επανάσταση του 1821-1822», «Γόλος-Βόλος και τα συγγενή σλαβικά τοπωνύμια της Ελλάδας», «Αλ. Παπαδιαμάντης», «Φιλολογικές μελέτες», «Χριστόφορος Περραιβός», «Οι αρχές της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», «Ιω. Οικονόμου Λογιοτάτου, επιστολαί διαφόρων», «Ν. Καρβούνης, διηγήματα», «Η ελληνική ποίηση ανθολογημένη», μαζί με τους Μάρκο Αυγέρη, Βασίλη Ρώτα και Θρασύβουλο Σταύρου, «Φαναριώτες-Εφτανήσιοι» (Ανθολογία), «Κώστας Βάρναλης» (μελέτες), «Από τον Ψυχάρη στο Γληνό» (μελέτες),«Ιω. Οικονόμου-Λογιοτάτου, Ιστορική Τοπογραφία Θεσσαλονίκης» - «Αληθινή Ιστορία» Λουκιανού, μετάφραση στη δημοτική, «Κ. Βάρναλη "Προσκυνητής"», «Δημοτικό τραγούδι και λαϊκός πολιτισμός», «Συμβολή της Ρωσίας στην Ελληνική Επανάσταση (Π. Σοφιανόπουλος)», όπως και μελέτες του δημοσιευμένες μετά τη μεταπολίτευση στο «Ριζοσπάστη», «Ο πρώτος φεμινιστής (Π. Σοφιανόπουλος)», «Ο μαρξισμός στην Ελλάδα», «Δύο πρόδρομοι της πνευματικής αναγέννησης του 1880», «Οι πρώτες αναφορές στο Μαρξ», «Η πρώτη συζήτηση για το σοσιαλισμό στην Ελλάδα»και «Η Παρισινή Κομμούνα του 1871 και η Ελλάδα» (1992) ξανατυπωμένη από τη «Σύγχρονη Εποχή»το 1995. Τούτη η σύντομη εισαγωγική αναφορά στον άνθρωπο και στο έργο του, ας θεωρηθεί ως απότιση φόρου τιμής στη μνήμη του, στα 12 χρόνια από το θάνατό του.
Δύο άρθρα από την εφημερίδα «Μέλλον»
 |
Στο ίδιο τεύχος δημοσιεύονται και τρεις λιθογραφίες με θέμα την καταστολή της Κομμούνας, του Γάλλου επαναστάτη καλλιτέχνη Ονορέ Ντομιέ (DAUMIER), ζωγράφου, λιθογράφου και χαράκτη (1808-1879), κείμενα για τα οποία η «ET» στο σύντομο εισαγωγικό της σημείωμα έγραφε: «Θεωρεί εξαιρετική επιτυχία την παρουσίαση ενός πρωτοπόρου της γραφίδας στον τόπο μας, χάρη στο Μ. Μ. Παπαϊωάννου, που μας παραχώρησε από το προσωπικό του αρχείο τα δυο άρθρα του Δήμου Παπαθανασίου για την κοσμογονική επανάσταση της Κομμούνας».
Και αμέσως μετά διαβάζουμε στο κείμενο του άρθρου:
«Επιδοκιμάζω τας αρχάς, ουχί και τα πρόσωπα του Δήμου», είπεν ο Βίκτωρ Ουγκώ εν τη τελευταία εκ Βρυξελλών διακηρύξει του. Είχε δίκαιον καθ' εαυτόν ο έξοχος ούτος ποιητής και συγγραφεύς της Γαλλίας. Επισημότης αυτός ων, ήθελεν επισημότητας εν τοις πράγμασιν, ήθελε πάντως, Θιέρς, Γκιζώ, Γραμών, Ρουέ, Δουντανλού, Πελισιέ, Μακμαών, Ολιβιέ, Φάβρους, Σιμών, επί της σκηνής δρώντας. Οι δε εν τη επαναστάσει κατά πρώτον τε εμφανισθέντες και κατόπιν υπό του Δήμου προχειρισθέντες δεν ήσαν τοιούτοι· δεν ήσαν dignitaires ή hommes d' Etat, επισημότητες ή πολιτικοί άνδρες, ως λέγουσι και παρ' ημίν μεστώ στόματι σοβαρευόμενοι πολιτικοί ή βριθιόμενοι δημοσιογράφοι· ήσαν ποταποί τινές και χυδαίοι εργάται, τυχοδιώκται εξόριστοι ή μακρά έτη διανύσαντες εν φυλακαίς· ιδού η ασχήμια, το έγκλημα, η αναξιότης των. Δεν ήσαν στρατάρχαι, κόμητες, βαρώνοι, δούκες πεντακοσιομέδιμνοι, εκ των μυριάδας δηλονότι μεδίμνων συσσωρευόντων και σπαταλώντων από των του λαού ιδρώτων, εκ των μισθούς και συντάξεις, εις εκατομμύρια ανερχομένας νεμομένων, εκ των ανάκτορα και βαρωνίας και γαιών μυριόπλεθρα περιποιησαμένων δι' ας προσήνεγκαν τω δεσποτισμώ δουλικάς υπηρεσίας, ή δι' όσας έστησαν τω παμφάγω δαίμονι Πολέμω εκατομμυριόμβας θησαυρών και ευγενών του Θεού πλασμάτων. Δεν ήσαν τοιούτοι οι αναγορευθέντες άρχοντες του Παρισινού Δήμου. Αλλά... θήτες! ή ζευγίται!... Παλιανθρωπιά, βρωμολαός, ως λέγουσι και παρ' ημίν οι έξοχοι πολιτευόμενοι, οι σοβαροί δημοσιογράφοι, οι αριστοκράται, οι πεντακοσιομέδιμνοι ή προγεγραμμένοι τινές και έτη πολλά βιώσαντες εν τη αλλοδαπή. Οίον, ήτο ο πολίτης Δελεκλούζ, ο αδαμάντινος εκείνος δημοσιογράφος ο δεκαετηρίδας όλας του βίου του διανύσας εν φυλακαίς ή εν εξορίαις διά τα φρονήματά του, ο δυνάμενος έχειν αν και αυτός ανάκτορα και κομητείας και μεδίμνους δαψιλείς από του ταμείου, εάν ήθελε να προσκυνή τω Βάαλ, αλλά προτιμήσας την ένδειαν, τας φυλακάς, την υπερορίαν! Δυστυχή Δελεκλούζ! Εζησας ως μάρτυς, διά ν' αποθάνης ονομαζόμενος κακούργος, μιαρός, τέρας! Δέχθητι παρ' ημών εν θαλερόν δάκρυ επί του τάφου σου, επί των οδοφραγμάτων εκείνων, άτινα υπερασπίσθης μαχόμενος ηρωικώς, ως εν τη ζωή τας αρχάς σου, κακούργοι και τέρατα εισίν οι υβρισταί σου· συ έζησες και ετελεύτησες ως ήρως και μάρτυς.
Ησαν οι όμοιοι αυτώ Φήλιξ, Πιάτ και Γουρνέ, δημοσιογράφοι δηλονότι, επίσης έντιμοι, επίσης ευσταθείς, επίσης καρτερικοί»...
...«Ητο ο πολίτης Φλουράνς, ο γενναίος, ο ενθουσιώδης εκείνος νέος, ο τρέχων πανταχού όπου εθνική επανάστασις, ίνα προσφέρη το αίμα και την περιουσίαν του, ο φλεγόμενος εκ του ιεροτέρου πυρός της ελευθερίας και παλιγγενεσίας των λαών. Η Ελλάς οφείλει εν δάκρυ επί του γενναίου όσον ευγενούς τούτου φιλέλληνος, η δε Κρήτη μίαν νοεράν ανθοδέσμην επί του τάφου του ακραιφνούς όσον επιφανούς εθελοντού της, το "Μέλλον" ραίνει εκ μέρους της Ελλάδος και της Κρήτης και το δάκρυ και την ανθοδέσμην, οικτίρον τα ηλίθια ή πεπωρωμένα κύμβαλα, τα μη σεβασθέντα την αγιωτέραν και ευγενεστέραν φλόγα εν τω αδολωτέρω και τιμιωτέρω στήθει, αλλ' εξυβρίσαντα επί της θανής του!»...
Και σε αυτόν τον τόνο ο Δήμος Παπαθανασίου συνεχίζει τη μνημόνευση των επιφανών ηγετών της Κομμούνας, θυμάτων της άγριας καταστολής της τρομοκρατικής κυβέρνησης των Βερσαλλιών του αιμοσταγούς Θιέρσου και των συν αυτώ, για να καταλήξει:
«Τοιούτοι οι άρχοντες του Παρισινού Δήμου. Εικότως άρα το καθ' εαυτόν απεδοκίμασεν τούτους ο Ουγκώ, καίτοι επικροτών και παραδεχόμενος τας αρχάς των. "Προπίνω υπέρ των αρχών ουχί υπέρ των προσώπων!" είπε και μικράς τίνος χώρας μία επισημότης, ο πρόεδρος της Βουλής αυτής, εν εθνικώ τινι συμποσίω. "Τα πρόσωπα αναδεικνύουσι τας αρχάς, ανέκραξε πρεσβύτερος των κοινωνικών προλήψεων και διακρίσεων νεανίας εκ των συνδαιτυμόνων, μαχόμενα και θνήσκοντα υπέρ αυτών προπίνω και υπέρ των αρχών και υπέρ των προσώπων". Προπίνομεν και ημείς νοερώς ώδε υπέρ αμφοτέρων» (Σελίδες 147, 148 και 151 του βιβλίου).
Οι αντιδράσεις στην Ελλάδα
Ο πρόεδρος της ελληνικής Βουλής, που έκαμε την ταυτόσημη με τον Ουγκώ πρόποση, ήταν ο Ζακύνθιος Κων/νος Λομβαρδός, ο διώκτης και άσπονδος εχθρός του Ανδρέα Λασκαράτου, που ο Μ. Μ. Παπαϊωάννου στη σελίδα 27 του βιβλίου του «H παρισινή Κομμούνα και η Ελλάδα», τον χαρακτηρίζει ως τον πρώτο αντικομμουνιστή στη χώρα μας και παραθέτει προς απόδειξη επιστολή του προς τον Ιωσήφ Μομφεράτο, με την οποία τον ρωτάει, «πότε, φίλτατε Ιωσήφ, ο λαός της Επτανήσου συνταύτισε το ζήτημα της εθνικής αποκαταστάσεως μετά του ζητήματος της εφαρμογής της Δημοκρατίας εις το πολίτευμα και του κοινωνισμού ή κομμουνισμού εις την πολιτείαν;». Και στη σελίδα 81 της ίδιας εισαγωγής του ίδιου βιβλίου τον χαρακτηρίζει καιροσκόπο και μέγα τυχοδιώχτη της πολιτικής.
Επειδή ο χώρος δε μας επιτρέπει να επεκταθούμε, θα αναφέρουμε μόνο ότι στην εκτενέστατη από 91 σελίδες εισαγωγή του, ο Μ. Μ. Παπαϊωάννου αναφέρεται στην κατάσταση που επικρατούσε τότε, και πρωτύτερα, επί Οθωνα, στην Ελλάδα, στο ρόλο του Γεωργίου του Α΄, στην κοινωνική και δημογραφική κατάσταση της χώρας, στην κατάσταση στον αθηναϊκό Τύπο, στις αντιλήψεις του Δ. Παπαθανασίου, που εθεωρούσε την Ελλάδα μικρογραφία της Γαλλίας και την Κομμούνα του Παρισιού φερμένη από την Αμερική, στους διωγμούς που ο Δ. Παπαθανασίου είχε υποστεί επί Οθωνα και επί Γεωργίου του Α΄, αναλύει τα δημοσιευόμενα στο βιβλίο άρθρα του παραθέτοντας εκτενή αποσπάσματά τους, τις διαφοροποιήσεις από τις αρχικές των απόψεων του Δ. Παπαθανασίου για την Κομμούνα, όσο και για την Πρώτη Διεθνή (Διεθνής Ενωση των Εργατών), αναφέρεται και στον αντιδραστικό Τύπο, όπως στην «Παλιγγενεσία», που κατηγορούν την Κομμούνα και τους κομμουνάρους ως κτήνη, κακούργους, μιαρούς και τέρατα, αλλά στο τέλος κάποιες από αυτές τους εξυμνούν, πράγμα που δικαιώνει ηθικά τον Παπαθανασίου, ο οποίος στο μεταξύ είχε δεχτεί μέχρι και απόπειρα δολοφονίας στις 3 του Ιούνη 1871 στην πλατεία Ομόνοιας από τον αστυνομικό Ψαλτήρα «επικεφαλής κουστωδίας χαφιέδων», για να σχολιάσει ο αντιδραστικός «Αιών»: «...Ραπίζοντες τον την αποκέντρωσιν δογματίζοντα, ήθελον να δώσωσιν εν μάθημα κατά της ιδέας της αποκεντρώσεως και των πράξεων του Παρισινού δήμου...».
Ο Παπαϊωάννου αναφέρεται στη σοσιαλιστική κίνηση στην Ελλάδα μετά την Παρισινή Κομμούνα, στους Επτανήσιους Ριζοσπάστες και ιδιαίτερα στον Κεφαλονίτη Παναγιώτη Πανά (1832-1894), που «βάδιζε στα ίχνη του Ιωσήφ Μομφεράτου, που στην Εθνοσυνέλευση του 1863 ήταν ο μόνος που τάχτηκε εναντίον της κοινοβουλευτικής βασιλείας και ψήφισε προεδρική δημοκρατία» (σελ. 89), αγωνιστή με σοσιαλιστική δράση στην Ελλάδα και στη Ρουμανία και «εκδότη της πρώτης σοσιαλιστικής εφημερίδας "Εργάτης" της Κεφαλονιάς το 1874», στον επίσης Κεφαλονίτη σοσιαλιστή βουλευτή Ρόκο Χοϊδά, που τον έστειλε στη Βουλή ο «Εργάτης», και μαζί με το Φιλάρετο και το Φιλήμονα συγκροτήσανε την πρώτη αριστερή κοινοβουλευτική ομάδα.
Αναφέρεται στο Σύλλογο «Ρήγα» και στη Δημοκρατική Ανατολική Ομοσπονδία, που αγωνίζονται για την απελευθέρωση των βαλκανικών λαών από τον τουρκικό ζυγό, για την εθνική τους αποκατάσταση και την κοινωνική τους απελευθέρωση και υπερασπίζονται την Κομμούνα του Παρισιού.
Ο Δ. Παπαθανασίου καταγγέλλει
Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου (σελίδες 97-216), περιλαμβάνονται και τα 12 άρθρα του «Μέλλοντος» υπέρ της Κομμούνας με τους εξής τίτλους:
1. Οι αλιτήριοι και το νέον κακούργημα αυτών κατά της δημοκρατίας. Νο 740/16.4.1871.
2. Τα αίτια των συμφορών της Γαλλίας. Νο 744/30.4.1871
3. Η ευγενεστέρα πράξις του 19ου αιώνος. Νο 747/11.5.1871
Πρόκειται για την κατεδάφιση της στήλης της πλατείας Βανδώμης, σύμβολο των ιμπεριαλιστικών πολέμων.
«Και αν τα αριστουργήματα της αρχαίας καλλιτεχνίας ήσαν τα θραυόμενα τρόπαια, η εν τω ειρημένω πνεύματι κατεδάφισίς των θα ήτο η θειοτέρα, η περικαλλεστέρα πράξις των τότε χρόνων», γράφει στο πέμπτο, τελευταίο άρθρο, της σειράς «Η επανάστασις του Δήμου των Παρισίων», σελίδα 160.
4. (Η στήλη της Πλατείας Βανδώμης). 11.6.1871. Λείπει ο αριθμός του φύλλου.
5. Εν λιβελλογραφία ευδοκιμών συνάδελφος. Νο 761/28.6.1871
6. Αρθρον Α΄: Η επανάστασις του Δήμου των Παρισίων. Εισαγωγή. Νο 762/2.7.1871
7. Αρθρον Β΄: Αι αρχαί. Νο 764/9.7.1871
8. Στο άρθρο αυτό, ο Δ. Π. παραθέτει και το από 13 άρθρα νομοσχέδιο της Κομμούνας με τον τίτλο: «Παρίσιοι πόλις ελευθέρα», όπως και προκήρυξη του Δήμου από 19.4.1871 προς το γαλλικό έθνος.
8. Αρθρον Γ΄: Τα πρόσωπα. Νο 767/20.7.1871
9. Αρθρον Δ΄: Αι πράξεις. Νο 769/27.7.1871
10. Αρθρον Ε΄ Τελευταίον. (Χωρίς αριθμό, ημερομηνία και χρονολογία στο βιβλίο).
11. Μία διακήρυξις. Νο 778/27.8.1871
12. Τα πρώην τέρατα νυν θείοι μάρτυρες. Νο 805/10.12.1871
Αυτά είναι τα άρθρα του Δήμου Παπαθανασίου για την Παρισινή Κομμούνα και υπέρ της Κομμούνας.
Ο άνθρωπος αυτός διέθετε αφάνταστη ηθική δύναμη, για να κατορθώσει σ' εκείνους τους χαλεπούς καιρούς και μέσα σ' εκείνο το περιβάλλον, σ' αυτήν την περιρρέουσα ατμόσφαιρα και σ' εκείνο το κλίμα, να κρατήσει μια τόσο συνεπή και απαράμιλλη αγωνιστική στάση και κυρίως μετά την καταστολή, καταγγέλλοντας με τον πιο θαρραλέο τρόπο το μεγαλύτερο ιστορικό έγκλημα του 19ου αιώνα, που είναι η αιματηρή καταστολή της Παρισινής Κομμούνας.
Καταστολή που έγινε από την αστική δημοκρατική κυβέρνηση της Γ΄ Γαλλικής Δημοκρατίας του Θιέρσου και των συνενόχων του, που είχε διαδεχτεί την αυτοκρατορία και τη δικτατορία του Ναπολέοντα του 3ου. Κυβέρνηση με την οποία συνεργάστηκε και ο θεωρούμενος φιλέλληνας Λέων Γαμβέτας (1838-1882).
Αυτή η κυβέρνηση καθήμαξε το Παρίσι, με θύματα 40.000-50.000 νεκρούς, στο μέγιστο μέρος τους εκτελεσμένους.
Οι ειδήσεις της εποχής, και δημοσιεύονται πολλές στο βιβλίο, μιλάνε για μαζικές εκτελέσεις ακόμα και όλων των κατοίκων ολόκληρων συνοικιών, χωρίς διάκριση φύλου ή ηλικίας, γυναίκες, γέροι, παιδιά.
Η αδίστακτη αστική εξουσία
Το δίδαγμα της Κομμούνας, της πρώτης προλεταριακής εξουσίας στον κόσμο, που χάρη και στα λάθη και στις παραλείψεις της πλήρωσε με ποτάμια αίματα των δεκάδων χιλιάδων αγωνιστών της, διδάσκει εκτός από τ' άλλα, πως η αστική ταξική εξουσία, ανεξάρτητα από τη μορφή της, - κοινοβουλευτισμός ή ανοιχτή δικτατορία -, είναι το ίδιο σκληρή, αδίστακτη και άτεγκτη, ικανή να διαπράξει κάθε έγκλημα, όταν διακυβεύεται η ταξική κυριαρχία της.
Αλλά και το παράδειγμα της Γερμανικής Επανάστασης του 1918 είναι χαρακτηριστικό. Ποιος έπνιξε αυτήν την επανάσταση στο αίμα και ποιος δολοφόνησε τη Ρόζα Λούξεμπουργκ και τον Καρλ Λίμπκνεχτ;
Η πρώτη γερμανική αστική δημοκρατική, και μάλιστα σοσιαλδημοκρατική, κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, που προέκυψε μετά την πτώση της αυτοκρατορίας στο τέλος του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, καθορίζοντας αντιδραστικές εξελίξεις που οδηγούνε μέχρι και το Χίτλερ, με όλες τις παγκόσμιες συνέπειες.
Κι ακόμα, ο ελληνικός εμφύλιος, που προκλήθηκε εσκεμμένα από την κυρίαρχη και αφηνιασμένη ελληνική αντίδραση, που προγραμματισμένα, με βάση τα κελεύσματα των ξένων αφεντικών της, κτυπώντας το λαϊκό κίνημα, ταυτόσημο με το μεγάλο κίνημα της Εθνικής Αντίστασης, με την αχαλίνωτη τρομοκρατία των ορδών της άκρας δεξιάς που εξανάγκασαν τους αγωνιστές να ξαναπάρουνε τα βουνά, εμφύλιος με τόσες εκατόμβες θυμάτων, διεξάχθηκε από πλευράς της άρχουσας τάξης υπό κοινοβουλευτικό καθεστώς, φυσικά με τους έκτακτους νόμους του και τα έκτακτα ψηφίσματά του.
Οταν λοιπόν διακυβεύεται η ταξική κυριαρχία τους, οι άρχουσες τάξεις είναι αδίστακτες, ικανές για κάθε έγκλημα, ανεξάρτητα από την πολιτική μορφή της εξουσίας τους.
Τέλος, το τρίτο μέρος του βιβλίου του Μ. Μ. Παπαϊωάννου, με τα άρθρα του Δήμου Παπαθανασίου από το«Μέλλον» του, σελίδες 175-207, είναι εκλογή από σχετική ειδησεογραφία του «Μέλλοντος», οι σελίδες 209-210 βιβλιογραφία και οι σελίδες 211-213 ευρετήριο.
Υπήρξε μεγάλη η συμβολή του Δήμου Παπαθανασίου στη σωστή ενημέρωση του ελληνικού λαού για την Κομμούνα του Παρισιού του 1871, όπως και αυτή του αείμνηστου φίλου και συντρόφου, του χαλκέντερου και ακούραστου ερευνητή Μ. Μ. Παπαϊωάννου, για να φθάσουνε αυτά τα μοναδικά ιστορικά κείμενα ως εμάς.
Καισαριανή, 10 του Μάη 2007
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου