Για το ΚΚΕ αποτελεί θέση αρχής η αναγκαιότητα να εκφραστεί
ενιαία και διακριτά σε διεθνές επίπεδο η ιδεολογική, πολιτική
και οργανωτική πρωτοπορία της εργατικής τάξης. Θεωρητική
βάση αυτής της αρχής, θεµελιωµένη από τους Κ. Μαρξ - Φρ. Ενγκελς,
αποτελεί η διεθνής δραστηριότητα και διάσταση του κεφαλαίου, στην
οποία εν συντοµία θα ανατρέξουµε υπό το φως και των µέχρι σήµερα
εξελίξεων.
Το κεφάλαιο για ν’ αναπαραχθεί ως οικονοµική-κοινωνική σχέση έχει
ήδη υπερβεί τα «εθνικά-κρατικά» όρια, τα οποία έθεσε ως πολιτική
εξουσία προκειµένου να εδραιωθεί και να κυριαρχήσει πλήρως απέ-
ναντι στις φεουδαρχικές σχέσεις, να καταργήσει τη στενότητα της φυ-
σικής οικονοµίας και της τοπικής αγοράς, της βιοτεχνικής παραγωγής.
Το φαινόµενο του διεθνούς εµπορίου και της µετοχικής εταιρίας, τα
οποία είχε αναλύσει ο Μαρξ, πήραν νέες διαστάσεις και χαρακτηριστι-
κά από το τέλος του 19ου αιώνα και κυρίως στον 20ό αιώνα, µε την εκτε-
ταµένη εξαγωγή κεφαλαίων για άµεσες ξένες επενδύσεις, την εκτετα-
µένη διεθνική συγκρότηση των χρηµατιστηρίων και άλλων αγορών
χρηµατικού κεφαλαίου (π.χ. Παγκόσµια Τράπεζα, ∆ΝΤ κλπ.) και τη διε-
θνικότητα στη µετοχική σύνθεση επενδυτικών εταιριών.
Σε αυτή τη βάση, µετά το Β΄ Παγκόσµιο Πόλεµο και παρά τη συνεχι-
- 13 -
* Παρέµβαση της Ελένης Μπέλλου, µέλους του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, στο Συµπόσιο για
την 90χρονη επέτειο του Τουρκικού Κοµµουνιστικού Κόµµατος, που διοργανώνεται
από το Μαρξιστικό-Λενινιστικό Κέντρο Ερευνών στις 27-28 Νοέµβρη 2010, στην
Κωνσταντινούπολη.
διεθνές κομμουνιστικό κίνημα
03_BELLOU_SEL_13_24:Layout 1 11/10/10 3:29 PM Page 13ζόµενη οξύτητα στον καπιταλιστικό ανταγωνισµό (µεταξύ των επιχει-
ρήσεων και µεταξύ των κρατών), διαµορφώθηκαν πιο ισχυρά κέντρα
επεξεργασίας ενιαίας στρατηγικής του διεθνούς ιµπεριαλιστικού συ-
στήµατος ενάντια στην εργατική τάξη και στην επαναστατική οργάνω-
ση και δράση της ως κίνηµα µέσα στα καπιταλιστικά κράτη και πολύ πε-
ρισσότερο ενάντια στην εξουσία της στα κράτη της σοσιαλιστικής οι-
κοδόµησης. Τέτοια κέντρα παραγωγής ενιαίας στρατηγικής και δράσης
του διεθνούς κεφαλαίου αφορούσαν και το συντονισµό στη λήψη απο-
φάσεων (π.χ. G-7 που σήµερα έχει διευρυνθεί σε G-20) και σε όργανα
άµεσης οικονοµικής (∆ΝΤ, Παγκόσµια Τράπεζα, ΠΟΕ κλπ.) και στρα-
τιωτικής (ΝΑΤΟ, Ευρωστρατός κλπ.) επιβολής.
Βεβαίως, η καπιταλιστική ανισοµετρία και ο ανταγωνισµός, σύµφυ-
τα του συστήµατος, οδηγούν τόσο σε ουσιαστικές αλλαγές στο συσχε-
τισµό µέσα σε αυτά τα κέντρα, όσο και στην παράλληλη συγκρότηση
άλλων περιφερειακών (π.χ. ΕΕ, ALCA, ALBA, MERCOSUR, ASEAN,
Συµµαχία της Σαγκάης κλπ.). Σε όλα αυτά τα κέντρα, που εκφράζουν
την ενότητα της εξουσίας του κεφαλαίου απέναντι στην αντίπαλη ερ-
γατική τάξη πέρα από την εθνική της συγκρότηση, εξασφαλίζεται η συ-
νέχεια, ανεξάρτητα από την ιδεολογική-πολιτική απόχρωση των εκά-
στοτε κυβερνητικών σχηµάτων στο κάθε καπιταλιστικό κράτος.
Μια χαρακτηριστική αποτύπωση αυτής της πραγµατικότητας είναι η
σύνθεση της γνωστής ως «Λέσχης Μπίλντερµπεργκ», όπου «κεκλει-
σµένων των θυρών» διαβουλεύονται βιοµήχανοι, εφοπλιστές, τραπεζί-
τες, διπλωµάτες, στρατιωτικοί, οικονοµολόγοι, πολιτικοί, δηµοσιογρά-
φοι, διανοούµενοι όλων των αστικών ρευµάτων απ’ όλον τον κόσµο.
Παράλληλα, τόσο τα αστικά πολιτικά ρεύµατα όσο και οι φυσικοί φο-
ρείς του κεφαλαίου είναι οργανωµένοι σε διεθνείς και περιφερειακές
ενώσεις.
Ποια τάξη δεν έχει τη διεθνική της έκφραση απέναντι στην εθνοκρα-
τικά αλλά και διεθνικά οργανωµένη καπιταλιστική εξουσία; Η εργατι-
κή τάξη.
Πέραν λοιπόν της προφανούς αναγκαιότητας, το προς εξέταση ζήτη-
µα είναι οι αιτίες, τα προβλήµατα στην προώθηση της διεθνικής οργά-
νωσης της ιδεολογικής και πολιτικής πρωτοπορίας της εργατικής τάξης.
Κατά τη γνώµη του ΚΚΕ, το πρόβληµα δεν είναι πρωτίστως οργανω-
τικό, αλλά ιδεολογικό-θεωρητικό, το οποίο βεβαίως αντανακλά διά-
- 14 -
διεθνές κομμουνιστικό κίνημα
03_BELLOU_SEL_13_24:Layout 1 11/10/10 3:29 PM Page 14σπαση της εργατικής τάξης και σ’ εθνικό επίπεδο. Αυτό που έχει διασα-
λευθεί και προέχει ως ανάγκη ν’ αποκατασταθεί είναι η ιδεολογική ενό-
τητα για την ανασυγκρότηση του διεθνούς κοµµουνιστικού κινήµατος.
Προέχει ως καθήκον για όλα τα ΚΚ που -ανεξάρτητα από τον τίτλο
τους- έχουν την απαραίτητη εργατική σύνθεση, στη βάση και στα κα-
θοδηγητικά όργανα, που εξασφαλίζει τη θέληση της εργατικής πρωτο-
πορίας για οργανωµένη σύγκρουση και όχι συµβιβασµό µε την καπιτα-
λιστική εκµετάλλευση.
Η βαθιά ιδεολογική, πολιτική και οργανωτική κρίση του διεθνούς
κοµµουνιστικού κινήµατος, όπως εκδηλώθηκε περίπου τα τελευταία 25
χρόνια, έχει τις ρίζες της σε πολύ βαθύτερο παρελθόν, πολλών δεκαε-
τιών. Το ΚΚΕ εκτιµά ότι η διασάλευση της ιδεολογικής ενότητας επήλ-
θε από τη σταδιακή ενίσχυση και εξάπλωση του αναθεωρητισµού. Βε-
βαίως, αυτό που συντελέστηκε σε επίπεδο συνείδησης, ο αναθεωρητι-
σµός, ήταν αντανάκλαση των κοινωνικών-οικονοµικών εξελίξεων που
είχαν συντελεστεί: Τµήµατα της εργατικής τάξης στις πιο ανεπτυγµένες
καπιταλιστικά κοινωνίες γνώρισαν καλύτερους µισθούς και συνθήκες
ζωής εξαιτίας των υπερκερδών που εξασφάλιζε το κεφάλαιο στη χώρα
τους, έχοντας π.χ. το µονοπώλιο στο εξωτερικό εµπόριο (η Αγγλία µέ-
χρι τα µέσα του 19ου αιώνα), τη δυνατότητα εκµετάλλευσης πρώτων
υλών και φθηνής εργατικής δύναµης σε πιο καθυστερηµένες κοινωνίες.
Παιδιά εκτεταµένων τέτοιων τµηµάτων της εργατικής τάξης και µάλι-
στα της «εργατικής αριστοκρατίας» στο συνδικαλιστικό και πολιτικό
κίνηµα, αφοµοιώθηκαν από την αστική ιδεολογία µέσω του εκπαιδευ-
τικού συστήµατος, εντάχθηκαν στους διευρυµένους κρατικούς µηχανι-
σµούς: είτε στις αστικές κρατικές «υπηρεσίες» (παιδείας, υγείας, πρό-
νοιας) είτε στους καθαρά διοικητικούς µηχανισµούς (εφορίες, νοµαρ-
χίες, τοπικά όργανα του αστικού κράτους, οργανισµούς διαχείρισης δη-
µόσιας κινητής και ακίνητης περιουσίας κλπ.) είτε σε κρατικές ή ηµι-
κρατικές επιχειρήσεις (τραπεζών, «κοινής ωφέλειας» - ενέργειας,
ύδρευσης, τηλεπικοινωνιών-βιοµηχανικών, τουριστικών κι άλλων µο-
νάδων).
Η εξαγορά τµηµάτων της εργατικής τάξης και µάλιστα σε δυναµικούς
κλάδους της καπιταλιστικής βιοµηχανίας συντελέστηκε σε συνδυασµό
µε την εκτεταµένη εξαγορά επιστηµόνων, ταξικά προερχόµενων από
την εργατική τάξη, δηλαδή ήταν αλληλένδετα φαινόµενα η διεύρυνση
- 15 -
σκέψεις για μια νέα διεθνή - διεθνισμός στη μαρξιστική θεωρία
03_BELLOU_SEL_13_24:Layout 1 11/10/10 3:29 PM Page 15της κοινωνικής βάσης του οπορτουνισµού και η ισχυροποίηση του ανα-
θεωρητισµού. Η δυνατότητα της αστικής πολιτικής να εξαγοράσει δι-
ευρυµένα τµήµατα της εργατικής τάξης εξυπηρετούσε τον πολιτικό της
στόχο για διάβρωση του εργατικού κινήµατος, εκτροπή του από το
στρατηγικό στόχο της σοσιαλιστικής επανάστασης στην Ευρώπη, γενι-
κότερα στον ανεπτυγµένο καπιταλισµό και µάλιστα σε συνθήκες βελ-
τίωσης του διεθνούς συσχετισµού υπέρ των δυνάµεων του σοσιαλισµού
προς τη λήξη του Β΄ Παγκοσµίου Πολέµου.
Ο αναθεωρητισµός και ο οπορτουνισµός σε ΚΚ ισχυρών καπιταλι-
στικών κρατών άσκησε πίεση και στα ΚΚ εξουσίας, σε εξαιρετικά σύν-
θετες συνθήκες:
α) ∆ιεθνούς συγκυρίας (π.χ. πρωτοπορίας των ΗΠΑ στην κατασκευή
ατοµικής βόµβας, πολιτικής «ψυχρού πολέµου» ενάντια στην ΕΣΣ∆
αµέσως µετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσµίου Πολέµου), όπου οι απώλειες
του καπιταλισµού δεν συνεκτιµήθηκαν αντικειµενικά σε συνδυασµό µε
τις δυνατότητες ανάκτησης θέσεών του.
β) Αδυναµιών και ελλείψεων στη διαµόρφωση στρατηγικής του διε-
θνούς κοµµουνιστικού κινήµατος απέναντι στο διεθνές ιµπεριαλιστικό
σύστηµα, αφού σε αρκετές περιπτώσεις -και µάλιστα καθοριστικής ση-
µασίας- αυτονοµήθηκαν τα µέτωπα πάλης κατά της ξένης κατοχής και
του χιτλερικού άξονα από την πάλη για την εργατική εξουσία.
γ) Η ΕΣΣ∆ αντιµετώπιζε πρωτόγνωρα θεωρητικά και πρακτικά καθή-
κοντα (π.χ. στον περιορισµό και την εξάλειψη των εµπορευµατικών
σχέσεων, αλλά και της αντίθεσης µεταξύ πνευµατικής-χειρωνακτικής
εργασίας, στην ανάπτυξη της επιτελικότητας της εργασίας στα τµήµα-
τα παραγωγής της σοσιαλιστικής βιοµηχανίας, στην εκτεταµένη εργα-
τική συµµετοχή στις υποθέσεις οργάνωσης - διοίκησης παραγωγής,
υπηρεσιών, στον εργατικό έλεγχο της διεύθυνσης και γενικότερα των
ανώτερων οργάνων εξουσίας). Η ταξική πάλη για τη σοσιαλιστική ανά-
πτυξη έµπαινε σε νέα φάση.
Ο αναθεωρητισµός και ο οπορτουνισµός διάβρωσε ανεπίστρεπτα ΚΚ
εξουσίας, µε αποτέλεσµα να ηγηθούν αντεπαναστατικών ανατροπών,
βίαιης ή ελεγχόµενης καπιταλιστικής παλινόρθωσης, διαδικασία που
βρίσκεται σε εξέλιξη.
Αλλο ρεύµα αναθεωρητισµού και οπορτουνισµού, το γνωστό ως «ευ-
ρωκοµµουνισµός», διάβρωσε το εργατικό κίνηµα στις ανεπτυγµένες
- 16 -
διεθνές κομμουνιστικό κίνημα
03_BELLOU_SEL_13_24:Layout 1 11/10/10 3:29 PM Page 16καπιταλιστικές κοινωνίες και συνεχίζει να το διαβρώνει, αφενός διατη-
ρώντας τα κοµµουνιστικά σύµβολα, αφετέρου συγκροτώντας οπορ-
τουνιστική ευρωπαϊκή οργάνωση, το Κόµµα Ευρωπαϊκής Αριστεράς
(ΚΕΑ). Το ΚΕΑ αξιοποιεί και υποδαυλίζει υπαρκτές αδυναµίες και δυ-
σκολίες σε ΚΚ π.χ. της Λατινικής Αµερικής ή της Ασίας, δυσκολίες που
προέρχονται από τη συγκριτική καθυστέρηση στην ανάπτυξη του καπι-
ταλισµού σε αυτές τις χώρες. Το ΚΕΑ «σπρώχνει» σε γραµµή συµµα-
χίας ενάντια στον αµερικάνικο ιµπεριαλισµό µαζί µε αστικές πολιτικές
δυνάµεις άλλων ιµπεριαλιστικών κέντρων (π.χ. ΕΕ) ως δήθεν σύµµα-
χων δυνάµεων.
Στις σηµερινές συνθήκες, ΚΚ σε χώρες όπου η αστική εξουσία διεκ-
δικεί αναβάθµισή της στο συσχετισµό σ’ επίπεδο ηπείρου ή και παγκό-
σµια, βρίσκονται αντιµέτωπα µε την εξής πρόκληση: Να επεξεργα-
στούν τη στρατηγική τους συνειδητοποιώντας και υπερβαίνοντας τα
προβλήµατα στρατηγικής του διεθνούς κοµµουνιστικού κινήµατος µε
τα οποία αναπτύχθηκαν.
Μπροστά σε όλα τα ΚΚ µε διακηρυγµένη προσήλωση στην κοµµου-
νιστική ιδεολογία, το µαρξισµό-λενινισµό, δηλαδή στον ιστορικό ρόλο
της εργατικής τάξης για κοινωνική πρόοδο και στην αναγκαιότητα του
σοσιαλισµού, στην αναγκαιότητα της πολιτικής επανάστασης και της
επαναστατικής εργατικής εξουσίας (δικτατορία του προλεταριάτου),
προβάλλουν ως ιεραρχηµένα καθήκοντα:
1. Η βαθιά µελέτη και διάδοση της κοµµουνιστικής ιδεολογίας, µε εκ-
δόσεις των έργων των θεµελιωτών της σε όλες τις γλώσσες, µε κοµµα-
τικές σχολές για οργανωµένη µαρξιστική µόρφωση των στελεχών πρώ-
τα απ’ όλα, επέκταση στα µέλη, ανάλογη δουλειά µε τα στελέχη των
Κοµµουνιστικών Νεολαιών.
2. ∆ιαµόρφωση κοµµουνιστικής διανόησης, δηλαδή επιστηµόνων-
στελεχών του κόµµατος µε µαρξιστική παιδεία, αλλά και ανάλογη παι-
δεία και εκπαίδευση εργατικών στελεχών µε ικανότητες πνευµατικής
εργασίας. Μέσω της κοµµουνιστικής διανόησης το κάθε ΚΚ µελετά
επιστηµονικά κι όχι µόνο γνωρίζει εµπειρικά την κοινωνική-οικονοµι-
κή και πολιτική κατάσταση στη χώρα του, τη θέση της στο διεθνές ιµ-
περιαλιστικό σύστηµα, τις διεθνείς σχέσεις της, µελέτη που η επιστη-
µονικότητά της στηρίζεται στην κοµµουνιστική ιδεολογία, γι’ αυτό η
επιστηµονικότητα δε συγκρούεται µε την ταξικότητα.
- 17 -
σκέψεις για μια νέα διεθνή - διεθνισμός στη μαρξιστική θεωρία
03_BELLOU_SEL_13_24:Layout 1 11/10/10 3:29 PM Page 17Για να µην εξελιχθούν τα ΚΚ σε οµήρους της αστικής διανόησης,
οφείλουν να ξεπεράσουν µια ορισµένη έµπρακτη υποτίµηση της ιδεο-
λογικής και θεωρητικής δουλειάς, µια ροπή προς τον πρακτικισµό, µια
τάση να αναθέτουν τη θεωρητική εργασία σε καταµερισµό εκτός των
καθοδηγητικών οργάνων. Ο αναγκαίος καταµερισµός πρέπει να υπάρ-
χει στην ίδια την ΚΕ και τα αποτελέσµατα της θεωρητικής εργασίας να
είναι αντικείµενο συζήτησης και υιοθέτησής τους από την ΚΕ, µε τάση
να επεκτείνεται η συζήτηση και η ανάληψη ευθύνης σε όλα τα όργανα
και στις ΚΟΒ, αντίστοιχα και στην Κοµµουνιστική Νεολαία.
Η δηµιουργική αφοµοίωση της επαναστατικής κοµµουνιστικής θεω-
ρίας περιλαµβάνει τόσο την ανάγκη της αφοµοίωσής της όσο και της ανά-
πτυξής της, αφού εξελίσσεται η κοινωνική κίνηση και η ταξική πάλη.
Οσο αλήθεια είναι ότι ήταν πολύ µπροστά η επαναστατική θεωρία που
θεµελίωσαν οι Μαρξ-Ενγκελς, που ανέπτυξε ο Λένιν κυρίως ως προς τη
θεωρία για το κόµµα, την επανάσταση, το εργατικό κράτος, γι’ αυτό κι
έδωσε µεγάλη ώθηση στην επαναστατική πράξη, τόσο αλήθεια είναι και
ότι αντικειµενικά δεν περιλαµβάνει γενικεύσεις για εξελίξεις, φαινόµε-
να που δεν είχαν ολοκληρωθεί πριν ένα και ενάµιση αιώνα. Οµως τέτοια
φαινόµενα µπορούν σήµερα να ερµηνευτούν λαθεµένα και να συµπα-
ρασύρουν ένα ΚΚ σε γραµµή σύµπλευσης µε τµήµατα της αστικής τά-
ξης. ∆ηλαδή, το καθήκον ανάπτυξης της επαναστατικής θεωρίας είναι
αλληλένδετο µε το καθήκον επεξεργασίας επαναστατικής στρατηγικής.
Σήµερα υπάρχει η θεωρητική βάση για στρατηγική τοποθέτηση ΚΚ
απέναντι σε φαινόµενα, όπως οι οικονοµικές, στρατιωτικές, πολιτικές
ενώσεις καπιταλιστικών κρατών, όπως είναι η ΕΕ, το ΝΑΤΟ, το ∆ΝΤ
κλπ., σε άλλα φαινόµενα, όπως της εργατικής αριστοκρατίας. Υπάρχει
η θεωρητική βάση για να απορριφθούν αστικές θεωρητικές προσεγγί-
σεις περί «τέλους της εργατικής τάξης», «τέλους της ταξικής πάλης»,
περί «ξεπεράσµατος τόσο του καπιταλισµού, όσο και του σοσιαλισµού»
γιατί δήθεν «η νέα κοινωνία είναι η µεταβιοµηχανική» ή ιδεολογήµατα
για οικονοµική κρίση εξαιτίας του «καζινοκαπιταλισµού» ως παρέκ-
κλιση από το βιοµηχανικό καπιταλισµό κι άλλα.
Παρ’ όλα αυτά, επειδή δεν είναι αφοµοιωµένη αυτή η θεωρητική βά-
ση, βρίσκουν έδαφος παλιές αναθεωρητικές θέσεις ως δήθεν «σύγχρο-
νες», µε αποτέλεσµα να προκαλούν ιδεολογικές συγχύσεις και προβλή-
µατα στρατηγικής σε ΚΚ.
- 18 -
διεθνές κομμουνιστικό κίνημα
03_BELLOU_SEL_13_24:Layout 1 11/10/10 3:29 PM Page 18Ο σύγχρονος οπορτουνισµός προβάλλει ως γραµµή συσπείρωσης την
εναντίωση στο «υπερκέρδος», παρουσιάζοντάς το ως φαινόµενο πα-
ρέκκλισης από το βιοµηχανικό κέρδος, από την «υγιή» καπιταλιστική
ανάπτυξη. Αρκεί ν’ ανατρέξουµε σε έργα του Ενγκελς για τις οικονοµι-
κές κρίσεις στην Αγγλία στο πρώτο µισό του 19ου αιώνα, για να διαπι-
στώσουµε την παλαιότητα του φαινοµένου, αλλά και των αστικών αν-
τιλήψεων που σήµερα προβάλλονται ως «σύγχρονη αριστερή σκέψη
που αντανακλά νέα κοινωνική πραγµατικότητα».
Σε αυτή τη βάση προβάλλεται ως δήθεν «σύγχρονη στρατηγική» η αν-
τίληψη ότι «το ΚΚ ως ηγετική δύναµη της αριστεράς θα πρέπει να συ-
σπειρώσει τις διασπαρµένες δυνάµεις της σ’ έναν πόλο διεκδίκησης
µιας αριστερής διακυβέρνησης». Αυτή η προβληµατική στρατηγική
γραµµή είναι αρνητικά δοκιµασµένη τόσο στο βαθύτερο παρελθόν του
20ού αιώνα όσο και στο πιο πρόσφατο της τελευταίας 20ετίας. Αφετη-
ρία του έχει τη λαθεµένη αντίληψη των συµµαχιών, που δίνει προτε-
ραιότητα στη συµµαχία από τα πάνω, µε πολιτικές δυνάµεις που αντι-
προσωπεύουν τον οπορτουνισµό µέσα στο επαναστατικό εργατικό κί-
νηµα, γι’ αυτό ως στρατηγικό τους στόχο προσδιορίζουν την αλλαγή του
συσχετισµού στο αστικό κοινοβούλιο για την ανάδειξη µιας κυβέρνη-
σης που δεν µπορεί και δεν επιδιώκει τη σύγκρουση µε την καπιταλι-
στική κυριαρχία.
Η πολιτική συµµαχιών ενός ΚΚ, δηλαδή της εργατικής τάξης µε κα-
ταπιεζόµενα κοινωνικά στρώµατα, δεν µπορεί να στοχεύει στην ουτο-
πική πολιτική µεταρρύθµιση από το µονοπωλιακό στον προµονοπω-
λιακό καπιταλισµό. Μπορεί και πρέπει να είναι συµµαχία που κινεί τα
λαϊκά µεσαία στρώµατα στη συσπείρωση και πάλη για ρήξη µε τα µο-
νοπώλια, τις ιµπεριαλιστικές ενώσεις τους, να είναι γραµµή ωρίµανσης
του υποκειµενικού παράγοντα στην πάλη για το σοσιαλισµό, έστω κι αν
δε θέτει τη συνειδητοποίηση και πλέρια αποδοχή του από τις σύµµαχες
κοινωνικές δυνάµεις. Ακόµη και αν ο στόχος της εξουσίας, π.χ. «λαϊκή
εξουσία» και οι ανάλογες οικονοµικές σχέσεις, «λαϊκή οικονοµία», δί-
νονται πιο αδρά, όπως γίνεται στο Αντιµονοπωλιακό - Αντιιµπεριαλι-
στικό Μέτωπο πάλης του ΚΚΕ, δε δικαιολογούνται συγχύσεις για εν-
διάµεσο στάδιο εξουσίας.
Σε αυτό το ζήτηµα στρατηγικής υπάρχει αναγκαιότητα συναντίληψης
µεταξύ των ΚΚ που δρουν σε καπιταλιστικές κοινωνίες, ανεξάρτητα
- 19 -
σκέψεις για μια νέα διεθνή - διεθνισμός στη μαρξιστική θεωρία
03_BELLOU_SEL_13_24:Layout 1 11/10/10 3:29 PM Page 19από τη θέση τους στο διεθνές καπιταλιστικό σύστηµα. Αυτή η µεγάλη
αλήθεια έχει διατυπωθεί το 1887 από το Φρ. Ενγκελς, στον Πρόλογό
του για την αµερικανική έκδοση του έργου «Η κατάσταση της εργατι-
κής τάξης»: «Το τελικό πρόγραµµα του αµερικάνικου προλεταριάτου πρέ-
πει να είναι και θα είναι το ίδιο µε το πρόγραµµα που έχει υιοθετηθεί τώ-
ρα απ’ το συνολικό µαχητικό προλεταριάτο της Ευρώπης, το ίδιο µε το
πρόγραµµα του γερµανο-αµερικάνικου σοσιαλιστικού εργατικού κινήµα-
τος»
1
. Αυτή τη θέση διατύπωσε ενώ αναφερόταν στις ιστορικές διαφο-
ρές της καπιταλιστικής ανάπτυξης στις ΗΠΑ, στη Γερµανία, στην Αγ-
γλία, στη Γαλλία.
Βεβαίως υπάρχουν και φαινόµενα, η ιστορική διεύρυνση των οποίων
δεν έχει ακόµα οδηγήσει σε θεωρητικές γενικεύσεις από τη σκοπιά της
ενιαίας στρατηγικής ενάντια στο διεθνές ιµπεριαλιστικό σύστηµα. Από
αυτή την άποψη δυσκολεύουν περισσότερο τη στρατηγική επεξεργασία
ΚΚ. Ενα τέτοιο ζήτηµα αποτελεί η θέση ΚΚ απέναντι σε κίνηµα εθνότη-
τας ακόµα µη αφοµοιωµένης από την κυρίαρχη αστική τάξη ενός ενιαίου
κράτους ή αντίστροφα η θέση ΚΚ για κίνηµα αυτονόµησης εθνότητας.
Και ένα τέτοιο ζήτηµα απασχόλησε για πολλά χρόνια το ΚΚΕ σε σχέση
µε τον ελληνοκυπριακό πληθυσµό, ενώ απασχολεί το αδελφό και φιλο-
ξενούν κόµµα (το τουρκικό ΚΚ) σε σχέση µε τον κουρδικό πληθυσµό.
Η αναγκαιότητα και προώθηση της διεθνούς επαναστατικής κοµµου-
νιστικής στρατηγικής, της προοπτικής µιας νέας κοµµουνιστικής ∆ιε-
θνούς εξυπηρετείται, κατά την άποψη του ΚΚΕ, και από τέτοιου είδους
θεωρητικές και στρατηγικές αναζητήσεις, στις οποίες σύντοµα θα στα-
θώ:
Κυρίως κατά τους 18ο και 19ο αιώνες, µε τη συγκρότηση των καπι-
ταλιστικών κρατών διαµορφώθηκε όχι µόνο η εθνική έκφραση του φυ-
σικού φορέα της καπιταλιστικής σχέσης, δηλαδή η αντίστοιχη αστική
τάξη, π.χ. της Γαλλίας, της Γερµανίας, της Ελλάδας κλπ., αλλά και η αν-
τίστοιχη εργατική τάξη.
Ανάλογα µε την προκαπιταλιστική κληρονοµιά και τις ιστορικές ιδι-
αιτερότητες στην πορεία των αστικών επαναστάσεων και στη συγκρό-
τηση των καπιταλιστικών κρατών, τα αντίστοιχα κράτη συνέβαλαν
- 20 -
1. Marx Engels Werke,τ. 21, σελ. 335-343, Marx Engels Collected Works, τ. 26, σελ.
434-442.
διεθνές κομμουνιστικό κίνημα
03_BELLOU_SEL_13_24:Layout 1 11/10/10 3:29 PM Page 20στην περισσότερο ή λιγότερο «οµαλή» συγχώνευση εθνοτήτων, στη
διαµόρφωση µιας περισσότερο ή λιγότερο συµπαγούς εθνικής συνεί-
δησης. Οπου καθυστέρησε η καπιταλιστική οργάνωση της κοινωνίας µε
την αντίστοιχη συγκρότηση καπιταλιστικών κρατών, όπου επιβίωσαν
για µεγαλύτερη χρονική περίοδο αυτοκρατορίες που συνένωναν φεου-
δαρχικές εξουσίες, όπως η Οθωµανική Αυτοκρατορία, το πέρασµα στην
καπιταλιστική συγκρότηση δεν οδήγησε σε εξοµάλυνση των εθνικών
διαφορών από τη σκοπιά των ενιαίων συµφερόντων του κεφαλαίου. Σε
αυτή τη βάση αναπτύχθηκαν αποσχιστικά κινήµατα που βρήκαν τη στή-
ριξη κάποιων καπιταλιστικών κρατών ή δέχτηκαν την πολεµική άλλων,
ανάλογα µε το πώς διαµορφώνονταν οι αντιθέσεις και οι συµµαχίες τους
στη νοµοτελειακή τάση ανταγωνισµού για το µοίρασµα των αγορών.
Στην αντιδραστική εποχή του καπιταλισµού, µε σαφή πλέον στρατη-
γικό διαχωρισµό της εργατικής από την αντίστοιχη αστική τάξη κι ανε-
ξάρτητα από την εθνοτική της προέλευση, τη γλωσσική και άλλη πολι-
τιστική κληρονοµιά της, στη διαµόρφωση των θέσεων του ΚΚ θεω-
ρούµε ότι πρέπει να κυριαρχεί το ταξικό κριτήριο, η ενότητα της εργα-
τικής τάξης απέναντι στην αστική τάξη, ανεξάρτητα αν η δεύτερη πα-
ρουσιάζεται εθνικά διασπασµένη.
Θεωρούµε ισχύουσα και επίκαιρη την εξής θέση του Φρ. Ενγκελς:
«Οι κοµµουνιστές […] ∆εν έχουν συµφέροντα που ξεχωρίζουν από τα
συµφέροντα του προλεταριάτου ως συνόλου.
∆εν διακηρύσσουν ξεχωριστές αρχές, σύµφωνα µε τις οποίες θα ήθελαν
να φτιάξουν το εργατικό κίνηµα.
Οι κοµµουνιστές διαφέρουν από τα άλλα εργατικά κόµµατα µόνο κατά
τούτο: ότι από τη µία µεριά στους διάφορους εθνικούς αγώνες των προ-
λεταρίων τονίζουν και επιβάλλουν τα συµφέροντα που είναι κοινά σε όλο
το προλεταριάτο ανεξαρτήτως εθνικότητας. Από την άλλη µεριά ότι στις
διάφορες βαθµίδες ανάπτυξης του αγώνα ανάµεσα στο προλεταριάτο και
την αστική τάξη εκπροσωπούν πάντα τα συµφέροντα του κινήµατος στο
σύνολό του.
Στην πράξη λοιπόν οι κοµµουνιστές είναι το πιο αποφασιστικό τµήµα
των εργατικών κοµµάτων όλων των χωρών, το τµήµα που τα κινεί πάντα
προς τα µπροστά. Θεωρητικά προπορεύονται της υπόλοιπης µάζας του
προλεταριάτου λόγω της σωστής αντίληψης για τις συνθήκες, την πορεία
και τα γενικά αποτελέσµατα του προλεταριακού κινήµατος…
- 21 -
σκέψεις για μια νέα διεθνή - διεθνισμός στη μαρξιστική θεωρία
03_BELLOU_SEL_13_24:Layout 1 11/10/10 3:29 PM Page 21Παλεύουν λοιπόν για την επίτευξη των στόχων και των συµφερόντων
που άµεσα βρίσκονται µπροστά τους αλλά στο σηµερινό κίνηµα υπερα-
σπίζονται ταυτόχρονα το µέλλον του κινήµατος»
2
.
Με αυτό το κριτήριο τοποθετείται το ΚΚΕ π.χ. για τα συµφέροντα όχι
µόνο της ελληνοκυπριακής αλλά και της τουρκοκυπριακής εργατικής
τάξης, διαχωρίζοντάς τες από την ελληνοκυπριακή και την τουρκοκυ-
πριακή αστική τάξη. Με το ίδιο κριτήριο το ΚΚΕ εκπροσωπεί την αλ-
ληλεγγύη της ελληνικής εργατικής τάξης µε την τουρκική (αλλά και την
κουρδική, αρµενική ή όποιας άλλης εθνότητας) εργατική τάξη, πέραν
των διαφορών των αντίστοιχων αστικών τάξεων, είτε έχουν ολοκληρώ-
σει την εξουσία τους (ελληνική, τουρκική) είτε όχι (κουρδική). Αρα το
καθοριστικό είναι τα διαφορετικά τµήµατα της εργατικής τάξης που αν-
τικειµενικά είναι συγκροτηµένα στο πλαίσιο µιας καπιταλιστικής κρα-
τικής οντότητας να ενωθούν στη στρατηγική ανατροπής της, για την κα-
τάργηση τόσο της εθνοτικά κυρίαρχης αστικής τάξης όσο και αυτής που
υφίσταται ορισµένο περιορισµό. ∆ηλαδή, αν και η διαµόρφωση των
εθνικών αστικών κρατών, περίπου µέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, απο-
τέλεσε πρόοδο στην ιστορία της κοινωνικής ανάπτυξης, σήµερα, σε
συνθήκες καπιταλιστικής κυριαρχίας σε διεθνές επίπεδο, αποσχίσεις
εθνοτήτων και συγκρότηση νέων καπιταλιστικών κρατών δεν έχουν να
δώσουν τίποτα το θετικό στο εργατικό κίνηµα, παρά µόνο να φέρουν
αναδιάταξη στο συσχετισµό µεταξύ των καπιταλιστικών δυνάµεων.
Εποµένως, πολύ περισσότερο απ’ ό,τι στην εποχή του Λένιν, στην πο-
λυεθνική τσαρική αυτοκρατορία, αλλά και σε κάθε αστικό -περισσότε-
ρο ή λιγότερο εθνοτικά οµογενοποιηµένο- κράτος, σήµερα ισχύει ότι
και ο πατριωτισµός και ο διεθνισµός έχουν ταξικό χαρακτήρα, καπιτα-
λιστικό ή εργατικό, καθορισµένο δηλαδή από τις δύο βασικές τάξεις της
καπιταλιστικής κοινωνίας. Αυτό σηµαίνει ότι και για τα µεσαία στρώ-
µατα δεν µπορεί να υπάρξει πατριωτισµός που διαχωρίζεται µόνο από
το µονοπωλιακό κοσµοπολιτισµό (διεθνισµό). Τα µεσαία στρώµατα
υποχρεωτικά θα συντάσσονται είτε µε τον πατριωτισµό του κεφαλαίου
που εµπεριέχει την αντίφαση ανάµεσα στην υπεράσπιση της εθνοκρα-
τικής συγκρότησής του και του κοσµοπολιτισµού του είτε µε τον εργα-
- 22 -
2. Marx Engels Werke,τ. 21, σελ. 335-343, Marx Engels Collected Works, τ. 26, σελ.
434-442.
διεθνές κομμουνιστικό κίνημα
03_BELLOU_SEL_13_24:Layout 1 11/10/10 3:29 PM Page 22τικό πατριωτισµό που εµπεριέχει χωρίς αντιφάσεις τη διεθνιστική ερ-
γατική αλληλεγγύη (προλεταριακός διεθνισµός).
Ο αντικειµενικός ηγετικός ρόλος της εργατικής τάξης στην πάλη για
την κατάργηση της καπιταλιστικής εκµετάλλευσης -εποµένως και στην
κατάργηση των εθνικών αντιθέσεων- στην πράξη υλοποιείται στο βαθ-
µό που το επαναστατικό εργατικό κίνηµα, µετουσιωµένο σε ΚΚ, συ-
νειδητά οδηγεί τα λαϊκά τµήµατα των µεσαίων στρωµάτων σε κοινή
δράση µε την εργατική τάξη ενάντια στην καπιταλιστική εξουσία, στο
βαθµό που επίσης εξασφαλίζει κοινή δράση µε την εργατική τάξη όµο-
ρων κρατών, σ’ επίπεδο ηπείρου και διεθνώς. Σε αυτή τη βάση το κάθε
ΚΚ, προωθώντας την επαναστατική πάλη στη χώρα του, παίρνει πρω-
τοβουλίες και συµµετέχει σε πρωτοβουλίες άλλων ΚΚ που ωθούν την
ιδεολογική, πολιτική ενότητα. Μέσα σε αυτή τη δράση είναι και η αξιο-
ποίηση µορφών δοκιµασµένων στο παρελθόν, όπως κοινές διακηρύξεις
- τοποθετήσεις σε κοινά προβλήµατα της διεθνούς εργατικής τάξης, αλ-
λά και έµπρακτη αλληλεγγύη σε οξυµένα προβλήµατα της εργατικής
τάξης σε µια χώρα, κοινές ενέργειες διαφώτισης, αλλά και κινητοποί-
ησης, κοινές πρωτοβουλίες διάδοσης της κοµµουνιστικής ιδεολογίας,
ανάπτυξης της επαναστατικής θεωρίας µε ανάλογες κοµµατικές σχολές,
σεµινάρια, εκδόσεις κλπ. Πρόκειται για πράξεις ώθησης και της οργα-
νωτικής ενότητας.
Το οργανωτικό σχήµα µιας κοµµουνιστικής διεθνούς οργάνωσης δεν
µπορεί να είναι εγκεφαλικό γέννηµα σε συνθήκες που δεν έχει ωριµά-
σει η ιδεολογική και πολιτική ενότητα ανάµεσα σε ΚΚ ξεχωριστών χω-
ρών, µερικές φορές δεν έχει ωριµάσει και µέσα στην ίδια τη χώρα, όπου
υπάρχουν περισσότερα από ένα ΚΚ. Μια τέτοια ωριµότητα προϋποθέ-
τει την ενιαία αδιάλλακτη αντιµετώπιση του οπορτουνισµού ως εχθρού
µέσα στις γραµµές του κινήµατος κι όχι την ανοχή του ως πολιτικού φο-
ρέα συνεργασίας σε «µίνιµουµ πρόγραµµα».
Η βαθύτερη µελέτη των προηγούµενων ∆ιεθνών και ιδιαίτερα της Γ΄,
της Κοµµουνιστικής ∆ιεθνούς, αναµφίβολα θα δώσει συµπεράσµατα
αναγκαία για την ιδεολογική και στρατηγική ανασυγκρότηση και ανα-
ζωογόνηση του διεθνούς κοµµουνιστικού κινήµατος.
Το βέβαιο είναι ότι η νέα οργανωτική έκφραση αυτής της ενότητας θα
πρέπει να αντανακλά αυτή την ωρίµανση. Με αυτή την έννοια θα είναι
διαφορετική από την οργανωτική έκφραση της Γ΄ ∆ιεθνούς που στηρί-
- 23 -
σκέψεις για μια νέα διεθνή - διεθνισμός στη μαρξιστική θεωρία
03_BELLOU_SEL_13_24:Layout 1 11/10/10 3:29 PM Page 23χτηκε στην παγκόσµιας εµβέλειας επαναστατική νίκη του ΠΚΚ(µπ) στη
Ρωσία και στην άµεση επίδραση που άσκησε σε επαναστατικές δυνά-
µεις παλιών και υποταγµένων στο σύστηµα σοσιαλδηµοκρατικών κοµ-
µάτων, δυνάµεις που δε διαχωρίστηκαν πλέρια από τη «σοσιαλδηµο-
κρατία» και κυρίως που δεν µπόρεσαν να διαχωριστούν µε επιτυχία µέ-
σα στο εργατικό συνδικαλιστικό κίνηµα, ώστε να κερδίσουν τα πιο µα-
χόµενα τµήµατα της εργατικής τάξης. Αλλά αυτές και άλλες είναι πλευ-
ρές της ιστορικής έρευνας για τις οποίες επιφυλασσόµαστε σε µια πιο
εξειδικευµένη συζήτηση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου