ΕΡΝΕΣΤΟ ΤΣΙΛΕΡ Ποιητής της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής

ΕΡΝΕΣΤΟ ΤΣΙΛΕΡ

Ποιητής της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής

Εθνική Βιβλιοθήκη

Με το έργο του σημάδεψε την αρχιτεκτονική της Αθήνας. Προεδρικό Μέγαρο, Εθνικό Θέατρο, «Ιλίου Μέλαθρον», μέγαρο Μελά, Σταθάτου, Πεσμαζόγλου... αλλά και το Δημαρχείο της Ερμούπολης, το θέατρο Απόλλων στην Πάτρα, ... είναι μερικά από τα αρχιτεκτονικά στολίδια που δημιούργησε στη χώρα μας. Ο λόγος για τον «ποιητή της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής», τον Σάξονα Ερνέστο Τσίλερ (1837-1923), στον οποίο είναι αφιερωμένη η μεγάλη έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη (Βασ. Κωνσταντίνου 50). Για πρώτη φορά παρουσιάζεται ολόκληρο το Αρχείο Τσίλερ - περίπου 430 σχέδια - που είχε αγοραστεί από την Εθνική Πινακοθήκη το 1961 επί διευθύνσεως Μαρίνου Καλλιγά, αντί 20.000 δρχ. Μέρος αυτού του υλικού παρουσιάστηκε το 1973 από τον τότε διευθυντή του Ιδρύματος, Δημήτρη Παπαστάμο.

Στην έκθεση, εκτός από το σύνολο των σχεδίων, εγγράφων, επιστολών, τεκμηρίων και φωτογραφιών από το αρχείο Τσίλερ της Πινακοθήκης, παρουσιάζονται επίσης σχέδια που ανήκουν σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές. Μέσα από αυτά, αποκαλύπτεται η σύνδεση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς τεσσάρων χωρών: της Γερμανίας (πατρίδας του Τσίλερ), της Δανίας (πατρίδας του δασκάλου του, Θεόφιλου Χάνσεν), της Αυστρίας (τόπου δράσης του δασκάλου του) και της Ελλάδας, όπου έδρασε, δημιούργησε και πέθανε ο Ερνέστος Τσίλερ, ο οποίος έκανε την Ελλάδα δεύτερη πατρίδα του.

Μέγαρο Μελά

Ο Γερμανός αρχιτέκτονας, ζωγράφος και λάτρης της αρχαιότητας, ήρθε στην Αθήνα σε ηλικία 24 ετών, με προτροπή του μεγάλου Δανού αρχιτέκτονα και δασκάλου του Θεόφιλου Χάνσεν, ως επόπτης για το χτίσιμο της Σιναίας Ακαδημίας. Ηταν το πρώτο μεγάλο δημόσιο αρχιτεκτονικό έργο των Αθηνών κτισμένο αποκλειστικά από Πεντελικό μάρμαρο και λειτουργούσε ως «μεταγραφή» του Ερεχθείου της Ακρόπολης. Το έργο ολοκληρώθηκε το 1890. Παράλληλα, ο Τσίλερ ανακαλύπτει τις ελληνικές αρχαιότητες: κάνει ανασκαφές και αποτυπώνει το Θέατρο του Διονύσου στη νότια πλευρά της Ακρόπολης. Μελετά την αρχιτεκτονική δομή του Παρθενώνα, σχεδιάζει τα λείψανα των αετωμάτων και είναι ανάμεσα στους πρώτους που καταγράφει την πολυχρωμία στα αγάλματα και στα αρχιτεκτονικά μέλη του Θησείου, του Ερεχθείου, του ναού της Αφαίας στην Αίγινα κ.ά. Ολα αυτά τα μεταφέρει ως διακοσμητικά στοιχεία στις κατοικίες του, εξελληνίζοντας την αρχιτεκτονική του και διαμορφώνοντας ένα «πλουραλιστικό - εκλεκτικιστικό ύφος, στο πλαίσιο του κλασικισμού», σύμφωνα με τη διευθύντρια της Πινακοθήκης, Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα. Το ύφος του, το οποίο εμπνέεται από την Αρχαιότητα, το Βυζάντιο, την Αναγέννηση, αλλά και από βορειοευρωπαϊκά στοιχεία, μπορεί να χαρακτηριστεί εκλεκτικό στο πλαίσιο του νεοκλασικισμού.

Στα πρώτα του έργα συγκαταλέγονται τα θέατρα: το Δημοτικό Θέατρο Αθηνών (στην πλατεία Εθνικής Αντίστασης, το οποίο γκρέμισε ο τραπεζίτης και δήμαρχος Αθήνας Κοτζιάς, το 1940), το Βασιλικό (Εθνικό Θέατρο), το Θέατρο Πατρών, το Θέατρο Ζακύνθου (καταστράφηκε από τους σεισμούς). Επέβλεψε στην εκτέλεση των έργων του Χάνσεν στο Ζάππειο, της Εθνικής Βιβλιοθήκης και του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Εκανε προτάσεις για τη δημιουργία ενός πάρκου αναψυχής στον Λυκαβηττό (η δενδροφύτευσή του οφείλεται στον Τσίλερ). Είναι ο αρχιτέκτονας του σημερινού Προεδρικού Μεγάρου, και πολλών ιδιωτικών μεγάρων: όπως το «Ιλίου Μέλαθρον» για τον Ερρίκο Σλήμαν (Νομισματικό Μουσείο), τα Μέγαρα Μελά, Σταθάτου, Δεληγιώργη (πρώην Ταινιοθήκη), Καλλιγά, Ψύχα, Πεσμαζόγλου. Εκτισε επίσης το Γερμανικό και το Αυστριακό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο και στον Πειραιά τη συνοικία Τσίλερ, τα ξενοδοχεία «Μπάγκειον» και «Αλέξανδρος» στην Ομόνοια, εκκλησίες σε Μαρκόπουλο, Αίγιο, Βέλο Κορινθίας, Βίλια Αττικής, Αγιο Αθανάσιο Πύργου, Αγιο Λουκά Πατησίων, Αγία Τριάδα οδού Πειραιώς, κατοικίες στην Κηφισιά, αγορές και σχολεία σε πολλές πόλεις της Ελλάδας. Ο αριθμός των έργων του ξεπερνά τα 500.

Πολλά από τα ιδιωτικά κτίρια, κατεδαφισμένα σήμερα ύστερα από τη λαίλαπα της αντιπαροχής του '60, αναγνωρίζονται σε πίνακες του Γιάννη Τσαρούχη εκείνης της εποχής. Εκτός από άριστος αρχιτέκτονας και σχεδιαστής, ο Ε. Τσίλερ υπήρξε και σπουδαίος μηχανικός και κατασκευαστής, αφού ήταν ο πρώτος που μεταχειρίστηκε τη σιδηροδοκό και τα σιδερένια υποστυλώματα στην οικοδομή. Ασχολήθηκε επίσης, με την αντισεισμικότητα των κτιρίων και χρησιμοποίησε τεχνητό εξαερισμό και κεντρική θέρμανση, αλλά και ρολά στα παράθυρα.

Ο Ε. Τσίλερ πέθανε πάμφτωχος μετά την απόλυσή του από το Πολυτεχνείο το 1883, επειδή αρνήθηκε να συγκαλύψει οικονομικές ατασθαλίες κατά την ανέγερση του Ζαππείου.

Την έκθεση επιμελήθηκε η Μαριλένα Κασιμάτη και η αρχιτεκτονική μελέτη είναι του Βασίλη Κολώνα.

Η. ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ

    

Ο μεγάλος θυμός

1. Ακούγοντας τον πρωθυπουργό, θαύμασα την περιαυτολογία του. Ούτε λίγο ούτε πολύ, εμφανίζεται ως εσταυρωμένος που σηκώνει τις αμαρτίες μας. Ο άδειος λόγος του υποχωρεί μπροστά σε όσους πράττουν τα αίσχιστα, στους πάσης φύσεως τοκογλύφους που είναι απαραίτητοι για την επιβίωσή του.

2. Χωρίς αυτοσυγκράτηση, ας μοιραστούμε το μεγάλο θυμό, το μόνο που μπορεί να απαντήσει στον παραλογισμό τους με το ίδιο νόμισμα. Ο μεγάλος θυμός δεν καταλαγιάζει, δεν αναχαιτίζεται. Βρίσκεται πάντοτε σε κίνηση. Είναι γνώρισμα των σοβαρών ανθρώπων που ποτέ δεν ξεπέφτουν στη λύπη. Το μεγάλο θυμό δεν τρομάζει ούτε ο ίδιος ο θάνατος, αφού υπηρετεί πιστά τα λόγια του Επίκτητου: «Ο θάνατος δεν είναι κάτι φοβερό, γιατί τότε θα ήταν και για τον Σωκράτη. Το θάνατο τον κάνει φοβερό η ιδέα ότι είναι φοβερός».

3. Ας μην κατηγορούμε μονίμως τους άλλους για την πτώση μας. Ολα είναι παιδεία και δικό μας μέλημα. Ο καθένας μπορεί να γίνει λαγωνικό, να μπει στις βιβλιοθήκες (έστω σ' αυτές τις λίγες που έχουμε) για να συναντήσει τον εαυτό του. Ο καθένας πρέπει να πάρει την υπόθεση της μόρφωσής του στα χέρια του, με υπομονή, γιατί μόνο έτσι θ' αποκτήσει το οπλοστάσιο για ν' αντιμετωπίσει τα δύσκολα.

4. Μας ζητάνε να παρακολουθήσουμε την κηδεία μας όσο πιο ψύχραιμα γίνεται. Γι' αυτό και στοχοποίησαν τους συντρόφους του ΠΑΜΕ. Ποιοι; Ο γνωστός Ριχάρδος Σωμερίτης, του οποίου τα σάλια τρέχουν μονίμως μπροστά στη θέα της εξουσίας, οι Ακροδεξιοί του ΛΑ.Ο.Σ., που ντρέπονται για τις ιδέες του, γι' αυτό κρύβονται ως δημοκράτες, οι δημοσιογράφοι προστάτες των τραπεζών και οι γνωστοί Αριστεροί που δεν μπορούν να καταλάβουν πότε είναι ξύπνιοι και πότε κοιμούνται.

5. Εχω βαρεθεί τη συστηματική κακοποίηση των αρχαίων φιλοσόφων μας από Ακροδεξιούς που προσπαθούν να τους φέρουν στα μέτρα τους. Τις προάλλες έβλεπα το γνωστό κοκοράκι να μιλά από την εκπομπή του εναντίον της ιδέας της ισότητας που εκδίδει. Οσα συμβαίνουν γύρω μας κάνουν επίκαιρη την κατάσταση της ισότητας όσο ποτέ. Ας θυμηθούμε: «Κανείς δεν γεννήθηκε ανώτερος από τον άλλο» (Σοφοκλής), «Το δίκαιο υπάρχει στην ισότητα και όχι στην ανισότητα» (Πλάτωνα, Γοργίας), «Καλύτερα θα ήτανε να συνηθίζει ο άνθρωπος να ζει ίσος με όλους» (Ευριπίδη, Μήδεια), «Κοινός είναι για όλους τους ανθρώπους ο ουρανός και η γη» (Ευριπίδη, Ελένη), «Το καλύτερο είναι να προτιμάς την ισότητα, η οποία δένει σφιχτά και για πάντα φίλους με φίλους, πόλεις με πόλεις και συμμάχους με συμμάχους» (Πλάτωνας).

Του
Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ