Το κομμουνιστικό κίνημα και η αλλαγή συσχετισμών στη Λατινική Αμερική

Το κομμουνιστικό κίνημα και η αλλαγή συσχετισμών στη Λατινική Αμερική

Τελευταίο

Για το σύνθημα «ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ TOY 21OY ΑΙΩΝΑ»

Ενα βασικό στοιχείο της κρίσης του κομμουνιστικού κινήματος σήμερα είναι ότι επικρατεί σε μεγάλο βαθμό η θέση περί «εθνικών ιδιαιτεροτήτων» για τη σοσιαλιστική επανάσταση και σοσιαλιστική οικοδόμηση. Βεβαίως η σοσιαλιστική οικοδόμηση σε συνθήκες που υπάρχουν σημαντικές καθυστερήσεις στην καπιταλιστική ανάπτυξη θα έρθει αντιμέτωπη με μεγαλύτερες δυσκολίες, με πιο σύνθετα καθήκοντα, θα απαιτηθούν μεταβατικά μέτρα, θα χρειαστεί σκληρή πάλη με τις επιβιώσεις της παλιάς κοινωνίας. Η αξιοποίηση της πείρας από τη σοσιαλιστική οικοδόμηση του 20ού αιώνα και ο εμπλουτισμός με αυτήν της θεωρίας για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση μπορεί να συμβάλει στην ωριμότητα και ετοιμότητα του υποκειμενικού παράγοντα και πρώτα απ' όλα της πρωτοπορίας του, του ΚΚ, σε αυτό το καθήκον.

Οι δυσκολίες στην πολιτική συμμαχιών ΚΚ περιπλέκονται κι εξαιτίας του γεγονότος ότι κυβερνητικές πολιτικές δυνάμεις, όπως στη Βενεζουέλα και στη Βολιβία, ισχυρίζονται ότι δρομολογούν το «σοσιαλισμό του 21ου αιώνα», σε αντιπαράθεση μάλιστα με το σοσιαλισμό που οικοδομήθηκε τον 20ό αιώνα στην ΕΣΣΔ και σε άλλες χώρες της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης. Ο «σοσιαλισμός του 21ου αιώνα», σύμφωνα με τις απόψεις δύο ηγετικών στελεχών του Ενιαίου Σοσιαλιστικού Κόμματος της Βενεζουέλας (PSUV) Αλί Ροδρίγες Αράκε και Αλμπέρτο Μουγέρ Ρόχας, στηρίζεται στην αναδιανομή του πλούτου από το κράτος, δεν απαγορεύει την ίδρυση και δράση του ιδιωτικού κεφαλαίου, αφού «είναι μια διαδικασία που δεν περιορίζει τις οικονομικές ελευθερίες καθώς θεωρεί ότι ο ανταγωνισμός είναι δημοκρατικός υπό τον όρο να είναι σαφής και να μην οδηγεί στη δημιουργία ολιγοπωλίων ή μονοπωλίων», «δεν πέφτει στο λάθος να θεωρεί ότι μπορεί να επιβληθεί μέσω της δικτατορίας του προλεταριάτου», έχει ως σκοπό «τη διεύρυνση του δημόσιου χώρου», «ανάπτυξη του παραγωγικού μηχανισμού στο πλαίσιο μιας βιώσιμης οικονομίας μέσω της δημιουργίας νέων - δημόσιων, κοινοτικών και ιδιωτικών - επιχειρήσεων και την ενίσχυση των ήδη υπαρχουσών».¹³

Πρόκειται για τις κλασικές και δοκιμασμένες θέσεις της σοσιαλδημοκρατίας, οι οποίες όμως υιοθετούνται από οπορτουνιστικές δυνάμεις που ασκούν ανάλογη πίεση στη γραμμή κομμουνιστικών κομμάτων. Τέτοιες θεωρίες υιοθετούνται και από οπορτουνιστικές δυνάμεις στην Ελλάδα.

Στο ερώτημα «αν η διεύθυνση των αστικών θεσμών ιδίως της διακυβέρνησης του κράτους» είναι μέσο «για το ριζοσπαστικό μετασχηματισμό του σε σοσιαλιστική κατεύθυνση» απαντούν ότι «...υπάρχουν περιπτώσεις κινηματικών διαδικασιών που κατέκτησαν και την κυβέρνηση, όπως η περίπτωση Μοράλες στη Βολιβία, το "φαινόμενο" Τσάβες στη Βενεζουέλα...». Τέλος, καταλήγουν στο εξής συμπέρασμα: «...η επαναστατική στρατηγική σοσιαλιστικού μετασχηματισμού δεν μπορεί παρά να ταυτίζεται με το ριζοσπαστικό μετασχηματισμό του κράτους και της αγοράς στην κατεύθυνση κατάργησής τους (απονέκρωση: Λένιν) και ότι αυτή η διαδικασία δεν αρχίζει "μετά την κατάληψη της πολιτικής εξουσίας από την εργατική τάξη": (Μπορεί να) διεξάγεται ακόμα μέσα στο καθεστώς τυπικής καπιταλιστικής κυριαρχίας, με τον περιορισμό του χώρου της αγοράς, τη διεκδίκηση "δημόσιου χώρου" και "δωρεάν υπηρεσιών" και προπαντός με την προώθηση μορφών κοινωνικού και εργατικού ελέγχου και άμεσης δημοκρατίας σε λειτουργίες του κράτους και της οικονομίας».¹⁴

Από αυτή τη διαδικασία δεν πρόκειται ούτε να καταργηθεί ούτε να αμβλυνθεί η εκμετάλλευση του κεφαλαίου. Επομένως, παραμένει αναγκαία η αυτοτελής οργάνωση και η ιδεολογική και πολιτική δράση των ΚΚ για τη συγκέντρωση δυνάμεων στην προοπτική σύγκρουσης και ανατροπής της καπιταλιστικής εξουσίας και εκμετάλλευσης.

Είναι σίγουρο ότι ακόμα και στην προβαλλόμενη ως πιο ριζοσπαστική εκδοχή των λεγόμενων «αριστερών κυβερνήσεων» της Λατινικής Αμερικής, όπως αυτή της Βενεζουέλας, δε συντελείται μια μεταρρυθμιστική προσέγγιση του σοσιαλισμού. Αλλωστε, δεν υπάρχει συμφωνία ανάμεσα στις δυνάμεις που υποστηρίζουν την κυβέρνηση Τσάβες για το περιεχόμενο της έννοιας σοσιαλισμός, όπως επισήμανε και ο ΓΓ του ΚΚ Βενεζουέλας Οσκαρ Φιγκέρα: «Για άλλους σοσιαλισμός μπορεί να θεωρηθεί η προσφορά πρωινού στους μαθητές, τα προγράμματα. Αλλά, σοσιαλισμός σημαίνει βαθιά αλλαγή της συνείδησης, διαρκής συμμετοχή, βαθιά αλλαγή στις σχέσεις παραγωγής»¹⁵. Τα μέτρα που παίρνονται δε θίγουν τη βάση της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής ούτε βεβαίως τον αστικό χαρακτήρα της εξουσίας.

Ορισμένα μέτρα, όπως η δημιουργία κοινοτικών συμβουλίων, λαϊκών συνελεύσεων της γειτονιάς, συστήματος «αυτοδιοίκησης», είναι θεσμοί οι οποίοι εντάσσονται στον εκσυγχρονισμό του αστικού κράτους, όπως άλλωστε έχει συμβεί σε μια σειρά χώρες της Ευρώπης εδώ και δεκαετίες, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα και μια πιο διευρυμένη ενσωμάτωση των εργαζομένων.

Είναι βασική προϋπόθεση για το σοσιαλισμό η επαναστατική εγκαθίδρυση της εξουσίας της εργατικής τάξης που είναι ο φορέας των νέων σχέσεων παραγωγής, για να μπορέσει να προχωρήσει στην οικοδόμηση αυτών των σχέσεων, καθοδηγώντας σε αυτή τη διαδικασία όλη τη μάζα του πληθυσμού¹⁶. Είναι προϋπόθεση η διάλυση όλου του παλιού κρατικού μηχανισμού και διαμόρφωση νέων θεσμών της εργατικής εξουσίας.

Τα μέσα παραγωγής γίνονται κοινωνική ιδιοκτησία περνώντας όχι στον έλεγχο του κράτους γενικά, αλλά του εργατικού επαναστατικού κράτους. Ταυτόχρονα διαμορφώνονται οι προϋποθέσεις για τη συνένωση της μικρής εμπορευματικής παραγωγής σε συνεταιρισμούς με στόχο τη μετατροπή της σε άμεσα κοινωνική. Σοσιαλισμός σημαίνει κεντρικός σχεδιασμός της οικονομίας, δηλαδή συνειδητός προσδιορισμός στόχων, πλάνων, κινήτρων για την παραπέρα ανάπτυξη των κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής, για την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων με στόχο το πέρασμα στην ολοκληρωμένη κομμουνιστική κοινωνία κλπ.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η ανασύνταξη και ισχυροποίηση του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος είναι υπόθεση που αφορά το κάθε ΚΚ, τη στρατηγική του για την ταξική πάλη ενάντια στη διεθνή ενότητα του κεφαλαίου. Από αυτή την άποψη χρειάζεται προβληματισμός, συζήτηση των ζητημάτων στρατηγικής, χωρίς να αναιρείται η πρωταρχική ευθύνη του κάθε ΚΚ για τη διαμόρφωση της στρατηγικής του. Από την άποψη της ιστορικότητας, η καπιταλιστική ανάπτυξη στην Ελλάδα δίνει τη δυνατότητα γενικεύσεων από τη θετική και αρνητική πείρα της 90χρονης ιστορίας του ΚΚΕ.

Σημειώσεις:

13. Αλί Ροδρίγες Αράκε - Αλμπέρτο Μούγερ Ρόχας: «Ο σοσιαλισμός της Βενεζουέλας και το κόμμα που θα τον προωθήσει», (έκδοση του Ενιαίου Σοσιαλιστικού Κόμματος Βενεζουέλας - PSUV), εκδ. ΚΨΜ, Αθήνα. 2009, σελ. 48.

14. Γιάννη Μηλιού: «Ζητήματα Κομμουνιστικής Στρατηγικής», περιοδικό «Θέσεις», τεύχος 103, Απρίλης - Ιούνης 2008.

15. Συνέντευξη του Ο. Φιγκέρα με τίτλο: «Σοσιαλισμός σημαίνει αλλαγή των παραγωγικών σχέσεων», εφημερίδα «Ριζοσπάστης», Κυριακή 11 Μάη 2008.

16. Για περισσότερα βλέπε: «Η θεωρητική θεμελίωση της σοσιαλιστικής επανάστασης και της δικτατορίας του προλεταριάτου», διάλεξη της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ, ΚΟΜΕΠ 3/2008.

Του
Κύριλλου ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ*
* Ο Κύριλλος Παπασταύρου είναι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, υπεύθ