ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ
Καθοριστική η συμβολή της στην ανάπτυξη της προσωπικότητας
Μιλάει στον «Ρ» ο καθηγητής των ΤΕΦΑΑ Λ. Χατζηχαριστός, που επισημαίνει τη σκόπιμη υποβάθμισή της στα σχολεία από το σημερινό κυρίαρχο σύστημα
 |
Οι συχνά πυκνά επαναλαμβανόμενες αυτές φράσεις στα σχολεία δείχνουν την επικρατούσα άποψη και πραγματικότητα σχετικά με τη Φυσική Αγωγή στην εκπαίδευση. `Η, πιο σωστά, τη σωματική αγωγή, όπως μας επισημαίνει ο Δ. Χατζηχαριστός, καθηγητής στα ΤΕΦΑΑ Αθηνών.
Με το διακεκριμένο επιστήμονα συζητήσαμε αρκετά θέματα όπως ποια είναι η θέση της σωματικής αγωγής στο εκπαιδευτικό σύστημα και γιατί. Ποια θα έπρεπε να είναι, ποιος ο αληθινός της ρόλος, η αξία της για τον άνθρωπο, αναφορικά με την υγεία αλλά και τη συγκρότηση της προσωπικότητάς του.
Δεν είναι μάθημα, δημιουργεί στάση ζωής
«Η σωματική αγωγή είναι ένα μέρος της γενικότερης αγωγής του ανθρώπου που αφορά την καλλιέργεια του σώματός του. Χρησιμοποιούμε τα μέσα και τις μεθόδους για τη σωστή σωματική του ανάπτυξη», μας επισημαίνει ο καθηγητής.
«Οταν μιλάμε για σχολείο μιλάμε για Α-ΓΩ-ΓΗ. Δεν είναι μάθημα η σωματική αγωγή, είναι ένα μέρος της αγωγής των παιδιών. Το απλό μάθημα σημαίνει μεταδίδω κάποιες γνώσεις. Εδώ δημιουργούμε συμπεριφορές, στάση ζωής. Αυτό που δε θέλει το σύστημα να δημιουργήσουμε. Ενεργητικές προσωπικότητες. Πρώτα απέναντι στον ίδιο σου τον εαυτό και μετά απέναντι στους άλλους. Είναι αυτό που είπε ο Μπουκόφσκι πρέπει να αντιμετωπίζεις το παιδί, όχι όπως είναι, αλλά όπως θα γίνει.
Αυτό βρίσκει καθαρή έκφραση μέσα από τη σωματική αγωγή. Οταν το παιδί βάλει ένα στόχο, προσπαθεί και τον πετυχαίνει τότε το παιδί - μέσα από αυτήν τη διαδικασία - διαπαιδαγωγείται σε εντελώς διαφορετική κατεύθυνση από αυτήν που τα διαπαιδαγωγεί σήμερα το σύστημα. Η οποία είναι του παθητικού παρατηρητή. Που πρέπει μόνο να προσαρμόζεται σε δομές, μόνο να υπακούει σε καταστάσεις και όχι να διεκδικεί δικαιώματα στη ζωή τους.
Η σωματική αγωγή είναι ένα μέρος της γενικότερης αγωγής. Η αρμονική ανάπτυξη της σωματικής πλευράς του ανθρώπου θα είχε πιο σοβαρή αντιμετώπιση μόνο όταν το σχολείο ήταν προσανατολισμένο στην ολόπλευρη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας. Κάτι τέτοιο δε συμβαίνει. Γι' αυτό και η σωματική αγωγή στο σχολείο, ουσιαστικά, δεν πραγματοποιείται. Είναι περισσότερο μια ώρα εκτόνωσης από την καταπίεση που δέχονται τα παιδιά από τον κοινωνικό περίγυρο και στην ουσία δεν εκπληρώνει το ρόλο της. Είναι υποβαθμισμένη έως ανύπαρκτη».
Αντανάκλαση της κυρίαρχης ιδεολογίας
-- Γιατί συμβαίνει αυτό;
-- Οτι γίνεται στο σχολείο, είναι αντανάκλαση της αντίληψης που έχει η κοινωνία. Δηλαδή της κυρίαρχης ιδεολογίας. Η κυρίαρχη ιδεολογία αντιμετωπίζει τον άνθρωπο ως δυαρχική υπόσταση. Δηλαδή υπάρχει το σώμα, η ψυχή και το πνεύμα ως ξεχωριστές υποστάσεις. Και πάντα έδινε λιγότερη σημασία στη σωματική πλευράς της προσωπικότητας του ανθρώπου. Μέχρι το βαθμό του να θεωρεί ότι αυτή η πλευρά είναι η αμαρτωλή.
Παλιότερα δε με την επίδραση της χριστιανικής θρησκείας, οποιαδήποτε προσπάθεια φροντίδας του ανθρώπινου σώματος θεωρούνταν αμαρτία. Αυτές οι προκαταλήψεις σήμερα συνεχίζουν να υπάρχουν στην ελληνική κοινωνία, γι' αυτό και από τη βάση ακόμα και από τα κινήματα υπάρχει μια προκατάληψη ακόμα για το υποδεέστερο του ανθρωπίνου σώματος, για το δευτερεύον ως αξία και δε διεκδικείται μια ισότιμη αντιμετώπιση με τα υπόλοιπα μέρη της προσωπικότητας του ανθρώπου.
Ετσι εξηγείται - ως ένα βαθμό - η στάση της κοινωνίας, της κυρίαρχης αντίληψης για τη σωματική αγωγή των παιδιών. Αυτή η δυαρχική αντίληψη για τον άνθρωπο που βεβαίως περνούσε και στην αξία της ανθρώπινης εργασίας. Πάντα μέσα σε αυτό το σύστημα θεωρούνταν η διανοητική σαν ανώτερη από την σωματική εργασία. Ετσι εξηγούνται οι διαφορές στην αμοιβή τους κ.λπ.
Επειδή η σωματική αγωγή σχετίζεται και με τη χειρωνακτική εργασία και γι' αυτό το λόγο υποβαθμίζεται. Σκεφτείτε ότι μέχρι πριν μερικά χρόνια ο γυμναστής αμειβόταν λιγότερο από τους άλλους εκπαιδευτικούς. Περίπου πριν 20 χρόνια έγινε ισότιμη η εργασία του με τους υπόλοιπους. Αυτό - ως προκατάληψη - δεν έχει φύγει. Και αυτή η σημαντική πτυχή εξηγεί τη θέση της σωματικής αγωγής στο εκπαιδευτικό σύστημα.
-- Αρα ο ρόλος του σχολείου και στη σωστή διαπαιδαγώγηση αναφορικά με τη σωματική πλευρά του ανθρώπου δεν εκπληρώνεται;
-- Γενικά ο μορφωτικός χαρακτήρας του σχολείου δεν εκπληρώνεται. Ασχολείται περισσότερο με τη μετάδοση γνώσεων, πολλές φορές άχρηστων, και από 'κει και πέρα δε δίνει τίποτα περισσότερο. Είναι προσαρμοσμένο στις ανάγκες της λεγόμενη «αγοράς», δηλαδή του καπιταλιστικού κέρδους, και έχει ως αποστολή τη μετάδοση αποσπασματικών γνώσεων για να μην μπορεί ο άνθρωπος να βγάζει συμπεράσματα, να ανακαλύπτει τις αιτίες που προκαλούν τα προβλήματά του. Από κει και πέρα, είναι λογικό να μη δίνεται η δέουσα σημασία στην ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας του ανθρώπου.
Μέσα από τη σωματική αγωγή, ο στόχος είναι να διαμορφώσουμε έναν κινητικά δραστήριο άνθρωπο που θα απολαμβάνει τα οφέλη της άσκησης για όλη του τη ζωή. Κυρίως για όφελος της υγείας του και της σωστής σωματικής του ανάπτυξης. Ενας κινητικά δραστήριος άνθρωπος είναι πολύ πιθανό να είναι πνευματικά και κοινωνικά δραστήριος άνθρωπος. Και τέτοιους δε θέλει το πολιτικό και οικονομικό σύστημα που έχει σήμερα την εξουσία.
Επομένως, και έτσι πρέπει να το δούμε. Αν η φυσική αγωγή δεν εξυπηρετεί τους σκοπούς του καπιταλιστικού κέρδους, του ανθρώπου που θέλει ο καπιταλισμός να διαμορφώσει τότε σωστά και έχει αυτή την άποψη. Ετσι εξηγείται η θέση της φυσικής αγωγής στο σημερινό σχολείο.
Το σημερινό σχολείο δεν έχει κανένα σκοπό, καμιά πρόθεση ούτε μόρφωση να δώσει, ούτε επάγγελμα στον αυριανό πολίτη. Βασικά, οι πρώτες βαθμίδες είναι περισσότερο πάρκινγκ του παιδιού στο σχολείο, βεβαίως με παράλληλη προσπάθεια για χάραξη - όπως λένε κάποιοι αναλυτές και επιστήμονες των εκπαιδευτικών πραγμάτων - ενός ιδεολογικού μηνύματος, μέσω του οποίου αναπαράγεται το ίδιο. Παρά να παίξει κάποιον ρόλο μορφωτικό στο να αναπτύξει ολόπλευρα την προσωπικότητα του ανθρώπου, να κάνει έναν δραστήριο και διεκδικητικό πολίτη. Περισσότερο επιδιώκει το σχολείο να προσαρμόσει τον πολίτη πάνω στις υπάρχουσες δομές, παρά να τον μάθει να διεκδικεί, να ζει με πλήρη δικαιώματα. Επομένως, μέσα σε αυτό το κλίμα η σωματική αγωγή δεν έχει θέση.
Σκοπός της η καθοριστική συμβολή στην ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας
-- Ποια είναι ή ποια πρέπει να είναι η σχέση σωματικής αγωγής και αθλητισμού;
-- Για τη σωματική αγωγή τα αθλήματα είναι μέσα αγωγής. Δεν είναι αυτοσκοπός. Τα αθλήματα είναι - σχετικά βέβαια - αυτοσκοπός για τα σωματεία, τις αθλητικές ενώσεις και ομοσπονδίες. Το άθλημα, ο αγώνας δηλαδή, είναι μέσο σωματικής αγωγής για το σχολείο. Πρέπει λοιπόν να καταλάβουμε ότι δεν υπάρχει σχολικός αθλητισμός, υψηλός ή χαμηλός αθλητισμός. Υπάρχει σωματική αγωγή και ο αθλητισμός πρέπει να υπηρετεί τη σωματική αγωγή των παιδιών.
Και οι διακρίσεις των αθλητών πρέπει να είναι αποτέλεσμα της συστηματικής αγωγής, από τότε που είναι κύτταρο στη μήτρα της μάνας του μέχρι να ολοκληρώσει την ανάπτυξή του. Αυτός ο διαχωρισμός, ακόμα και η λεκτική διαφοροποίηση που έχουμε με τα είδη του αθλητισμού, η σύγχυση που δημιουργούμε δε μας βοηθάει να καταλάβουμε το νόημα, τη σημασία, αξία της σωματικής αγωγής.
Ολα πρέπει να υπηρετούν την ολόπλευρα αναπτυγμένη προσωπικότητα του ανθρώπου που η σωματική της διάσταση είναι αδιαίρετη από τις υπόλοιπες. Αρα μόνο όταν δούμε τον άνθρωπο ως αδιαίρετη ολότητα, αδιαίρετο σύνολο, το οποίο αλληλεπιδρά με το περιβάλλον και ανάλογα πώς αλλάζουν οι συνθήκες ζωής έχει διαφορετικές ανάγκες τότε τόσο η άσκηση που κάνουν τα παιδιά στο σχολείο, στο πλαίσιο της σωματικής αγωγής, όσο και η άσκηση που κάνουν στο σωματείο, για να διακριθούν τα ταλαντούχα παιδιά θα έχουν έναν και μοναδικό σκοπό. Την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους. Η οποία θα οδηγεί σε μια σωματική ευεξία, σωματική υγεία για όλον τον κόσμο. Και από κει και πέρα αυτοί που έχουν ειδικές κλήσεις αθλητικές θα προχωρήσουν παραπέρα. Μέσα όμως από μια ανάπτυξη του αθλητισμού, χωρίς παρεμβάσεις ούτε φαρμάκων, ούτε άλλων μέσων που σήμερα έχουν κυριεύσει το χώρο του λεγόμενου αθλητισμού.
Γιατί, στην ουσία έχει πάψει να είναι αθλητισμός και έχει γίνει βιομηχανία θεάματος. Μια διαδικασία αγοραπωλησίας ανθρώπων, χωρίς αξίες. Μόνο μέσα από τέτοιες διαδικασίες (σ.σ. αγωγή κ.λπ.) θα βρουν την πραγματική τους έκφραση η σωματική αγωγή στα σχολεία και ο αθλητισμός στα σωματεία.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
Γ. ΚΑΝΤΖΙΛΙΕΡΗΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου