Ανάγκες της εργατικής τάξης και αξία της εργατικής δύναμης

Ανάγκες της εργατικής τάξης και αξία της εργατικής δύναμης

Η κατάσταση της εργατικής τάξης συνδέεται άμεσα με τις ανάγκες της. Αλλά και οι ανάγκες έχουν άμεση σχέση με την κοινωνική εξέλιξη. Για την εργατική τάξη μπορούμε να πούμε ότι οι ανάγκες καθορίζονται από όλα εκείνα τα υλικά και πνευματικά μέσα για την παραγωγή και αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης.

Οι ανάγκες της εργατικής τάξης δε μετριούνται μόνο με την ποσότητα των καταναλωτικών αγαθών, αλλά με την ποσότητα και την ποιότητα αυτών που στη δοσμένη χώρα είναι απαραίτητα για την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης. Δηλαδή με την αξία της εργατικής δύναμης. Η αξία της εργατικής δύναμης βεβαίως, αλλάζει στην πορεία της ιστορικής εξέλιξης. Οχι μόνο γιατί αλλάζει η αξία των απαραίτητων μέσων για την ύπαρξή της, αλλά και λόγω ανάπτυξης των κοινωνικών και πολιτιστικών αναγκών των ανθρώπων. Αλλωστε η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων γεννά καινούριες ανάγκες, ατομικές και κοινωνικές. Τόσο ως προς τα μέσα συντήρησης, όσο και ως προς τον πολιτισμό.

Οι παράγοντες, λοιπόν που επιδρούν στην αύξηση της αξίας της εργατικής δύναμης, είναι η διεύρυνση και η ανάπτυξη των αναγκών του εργάτη και της οικογένειάς του και η εντατικοποίηση της εργασίας. Γιατί με την εντατικοποίηση αυξάνεται η φυσική και πνευματική ενέργεια της εργατικής δύναμης στη διάρκεια που αυτή καταναλώνεται στη διαδικασία της καπιταλιστικής παραγωγής. Εδώ στον ίδιο χρόνο καταναλώνεται περισσότερη εργατική δύναμη. «Η αυξανόμενη εντατικότητα της εργασίας προϋποθέτει αυξημένη δαπάνη εργασίας στο ίδιο χρονικό διάστημα». (Κ. Μαρξ, «Το Κεφάλαιο, τ.1 σελ. 540). Οταν λοιπόν εντατικοποιείται η δουλιά, ο εργάτης, για να κρατηθεί στη ζωή και να διατηρήσει την κανονική ικανότητα για εργασία, έχει ανάγκη από μεγαλύτερη ποσότητα μέσων συντήρησης, χρόνου ανάπαυσης κλπ.

Ποιοι άλλοι παράγοντες επιδρούν στην αύξηση της αξίας της εργατικής δύναμης;

Στη «Μελέτη του Κέντρου Μαρξιστικών Ερευνών (ΚΜΕ) «Προσεγγίσεις στην κατάσταση της εργατικής τάξης στην Ελλάδα», έκδοση «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 47-49, σχετικά μ' αυτούς τους παράγοντες αναφέρονται τα εξής:

«Το οικονομικό επίπεδο ανάπτυξης, οι φυσικές, κλιματικές, κοινωνικές και πολιτιστικές συνθήκες διαμόρφωσης και ανάπτυξης της εργατικής τάξης.

Η μετατροπή της επιστήμης σε άμεση παραγωγική δύναμη, οι ποιοτικές αλλαγές στην υλικοτεχνική βάση του προτσές παραγωγής (αυτοματοποίηση, κομπιουτεροποίηση, χημικοποίηση, ρομποτοποίηση κλπ), που προκαλούν την άνοδο του μέσου επιπέδου ειδίκευσης της εργατικής δύναμης, δηλαδή διευρύνουν την γκάμα των νέων επαγγελμάτων και ειδικοτήτων, όπου αυξάνεται το ειδικό βάρος της πνευματικής εργασίας και των εργατών με υψηλή και μέση ειδίκευση.

Η ταξική πάλη, που είναι πολύ σπουδαίος παράγοντας στον αγώνα του προλεταριάτου για την αύξηση της αξίας της εργατικής δύναμης... Στο βαθμό, που η πλειοψηφία της εργατικής τάξης είναι καλύτερα οργανωμένη και σωστά ταξικά προσανατολισμένη, αγωνίζεται από καλύτερες θέσεις για τους όρους της αγοραπωλησίας της εργατικής της δύναμης και τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας. Εκτός αυτού, η ταξική πάλη είναι ο παράγοντας που μπορεί να βάλει κάποιο φραγμό στην απάνθρωπη καπιταλιστική εκμετάλλευση και στη φτώχεια του προλεταριάτου...».

Παράγοντες που αντιδρούν στην τάση αύξησης της αξίας της εργατικής δύναμης και που συντελούν στην τάση μείωσής της, είναι οι ακόλουθοι:

α. Η αύξηση της παραγωγικής δύναμης της εργασίας, ο κυριότερος. Με την αύξηση της παραγωγικότητας της κοινωνικής εργασίας παράγονται περισσότερα προϊόντα στη μονάδα του χρόνου και έτσι πέφτει η αξία της μονάδας του προϊόντος. Στην περίπτωση αυτή ο Μαρξ τονίζει ότι «για να πέσει η αξία της εργατικής δύναμης, πρέπει το ανέβασμα της παραγωγικής δύναμης εργασίας να αγκαλιάσει τους κλάδους παραγωγής που τα προϊόντα τους καθορίζουν την αξία της εργατικής δύναμης και επομένως είτε ανήκουν στον κύκλο των συνηθισμένων μέσων συντήρησης είτε μπορούν να τα αντικαταστήσουν... Την αξία της εργατικής δύναμης την κατεβάζουν επίσης και το ανέβασμα της παραγωγικής δύναμης, και η αντίστοιχη πτώση της τιμής των εμπορευμάτων στους κλάδους που προσφέρουν τα υλικά στοιχεία του σταθερού κεφαλαίου, τα μέσα εργασίας και το υλικό εργασίας για την παραγωγή αναγκαίων μέσων συντήρησης». (Κ. Μαρξ, «Το Κεφάλαιο, τ.1, σελ 330)...

β. Η γιγάντια ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων στο πλαίσιο της σύγχρονης επιστημονικοτεχνικής επανάστασης, που οδηγεί στη γοργή αύξηση του σταθερού κεφαλαίου και στη σχετική μείωση του μεταβλητού κεφαλαίου...

(σ.σ. Αυτό σημαίνει κίνηση των μέσων παραγωγής με λιγότερα εργατικά χέρια ή κίνηση της παραγωγής, με λιγότερη ζωντανή εργασία. Γεγονός που αυξάνει την ανεργία, άρα και μειώνει την αξία της εργατικής δύναμης παρμένη στο σύνολο της εργατικής τάξης. Αλλωστε την εργασία πρέπει να την αντιμετωπίζουμε στο σύνολό της, ως κοινωνική εργασία. Επίσης ασκεί πιέσεις για μείωση της τιμής της εργατικής δύναμης, πχ πτώση των μισθών, αφαίρεση άλλων μέσων που συνθέτουν την τιμή της, όπως κοινωνική ασφάλιση υγεία κλπ).

γ. Οι αλλαγές που παρατηρούνται στους τρόπους ένταξης και εκμετάλλευσης της εργασίας των γυναικών και των παιδιών στις σύγχρονες συνθήκες. Αν, στο παρελθόν, η αξία της εργατικής δύναμης καθοριζόταν από τον εργάσιμο χρόνο, που ήταν αναγκαίος για τη συντήρηση του εργάτη και της οικογένειάς του, τώρα ρίχνοντας όλα τα μέλη της εργατικής οικογένειας στην αγορά εργασίας ουσιαστικά κατανέμουν την αξία της εργατικής δύναμης του οικογενειάρχη σε όλα τα μέλη της οικογένειας. Ετσι το κεφάλαιο χτυπά την αξία της εργατικής δύναμης...

δ. Οι διακρατικές περιφερειακές καπιταλιστικές ενώσεις (EE, NAFTA,ASEAN κλπ).

Με την ανατροπή των σοσιαλιστικών καθεστώτων και την αλλαγή του συσχετισμού των δυνάμεων στον κόσμο του μονοπωλιακού κεφαλαίου και της «Νέας Τάξης πραγμάτων», το ευρωπαϊκό και ντόπιο χρηματιστικό κεφάλαιο πέρασε σε μια πρωτοφανή επίθεση - ρεβάνς ενάντια στα δικαιώματα, τις δημοκρατικές ελευθερίες και κατακτήσεις της εργατικής τάξης και των άλλων εργαζομένων. Στο στόχαστρο της οικονομικής πολιτικής της κυβέρνησης και της ΕΕ, δηλαδή αυτής της σύγχρονης «Μεγάλης ιδέας» βρίσκονται η κατάργηση του 8ωρου -5ήμερου - 40ωρου και η συλλογική διευθέτηση του χρόνου εργασίας, η κατάργηση των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας, μέσα από την εφαρμογή των Τοπικών Συμφώνων Απασχόλησης, η κατάργηση των εργοδοτικών ασφαλιστικών εισφορών και του κοινωνικού χαρακτήρα της ασφάλισης, της παιδείας και της υγείας...

Η ΕΕ με τη συλλογική της πολιτική, με το νομικό και θεσμικό της πλαίσιο, με τη Λευκή και Πράσινη Βίβλο και το στόχο της Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης, έχει αναδειχτεί σε καθοριστικό παράγοντα μείωσης της τιμής της εργατικής δύναμης και στην επιδείνωση της κατάστασης της εργατικής τάξης».