Στον καπιταλισμό εμπόρευμα ... στο σοσιαλισμό αγαθό

AΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΣΣΔ

Στον καπιταλισμό εμπόρευμα ... στο σοσιαλισμό αγαθό

Ο λαός της ΕΣΣΔ είχε δωρεάν πρόσβαση σε όλα τα αθλήματα ακόμα και σε αυτά που στον καπιταλισμό είναι απαγορευτικά για τους περισσότερους (φώτο από εργατικούς αγώνες ιστιοπλοΐας)

«Δεν μπορεί να υπάρξει δημοκρατία και αθλητισμός χωρίς μεγάλες εταιρείες» (Ζαγκ Ρογκ, πρόεδρος της ΔΟΕ)... «Η εμπορευματοποίηση είναι ο εκδημοκρατισμός του αθλητισμού» (Χένρι Γιανκ, πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στον ΟΗΕ)... «Ο αθλητισμός είναι πλέον μια βιομηχανία, ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς πλούτου» (Ντέιβιντ Χάουμαν, γενικός διευθυντής WADA - Παγκόσμια Υπηρεσία Αντιντόπινγκ)...

Με αυτές τις δηλώσεις στο παρελθόν δύο παράγοντες του παγκόσμιου αθλητισμού αποτύπωσαν επί της ουσίας την οπτική του καπιταλισμού και των υπηρετών του (και) για τον αθλητισμό. Τον αντιμετωπίζουν σαν προϊόν, με την αγοραία «λογική» που αντιμετωπίζουν κάθε τι. Στο σύστημα της εκμετάλλευσης δεν υπάρχει δικαίωμα των πολλών, αλλά προϊόν προς πώληση (εκμετάλλευση των πολλών) για όφελος των λίγων.

Ο διαφορετικός δρόμος

Και ο αθλητισμός λοιπόν στο καπιταλισμό δεν είναι τίποτε άλλο από μια υπερκερδοφόρα βιομηχανία. Που λειτουργεί ταυτόχρονα και ως κεκαλυμμένος μηχανισμός προπαγάνδας, υπέρ του συστήματος. Γι' αυτό οι εκούσιοι ή και ακούσιοι υπερασπιστές του καπιταλισμού ισχυρίζονται πως δεν υπάρχει άλλη επιλογή. Προβάλλουν τη ζώσα πραγματικότητα σαν μονόδρομο, ώστε να αποπροσανατολίσουν το λαό. Να ξεχάσει ή να μη μάθει ότι υπάρχει άλλος δρόμος. Είναι ο σοσιαλισμός. Είναι η ιδεολογία, που έχει στο επίκεντρό της τον άνθρωπο και την εξυπηρέτηση των αναγκών του, όχι τα κέρδη. Που αντιμετωπίζει και τον αθλητισμό ως λαϊκό αγαθό, το οποίο συνδράμει στην ολόπλευρη ανάπτυξη του ανθρώπου, στη βελτίωση της υγείας και της ζωής του. Αυτά και όσα συνεπάγεται η συνειδητοποίησή τους, είναι που φοβούνται οι εκφραστές του στάτους κβο. Γι' αυτό αγωνιωδώς προσπαθούν να κρύψουν, να μειώσουν και να συκοφαντήσουν τα επιτεύγματα των σοσιαλιστικών χωρών. Και ιδιαίτερα του πρώτου σοσιαλιστικού κράτους στη Γη. Της Σοβιετικής Ενωσης. Η σύγκριση είναι καταλυτικά κατά του κόσμου τους.

Κομμάτι της κοινωνικής ζωής ο αθλητισμός

Η πρώτη επαφή με τον αθλητισμό στην ΕΣΣΔ γινόταν από τα παιδικά χρόνια και φυσικά ήταν δωρεάν

Η φυσική αγωγή και ο αθλητισμός συνδέθηκαν αναπόσπαστα με το σοβιετικό πολιτισμό και την κοινωνική ζωή. Οι κρατικές, κοινωνικές, γυμναστικές και αθλητικές οργανώσεις ανέπτυξαν πολύμορφη δραστηριότητα για την αρμονική ανάπτυξη των σωματικών και πνευματικών ικανοτήτων των ανθρώπων, το δυνάμωμα της υγείας τους, την παράταση της δημιουργικής τους δραστηριότητας και το ανέβασμα της αποδοτικότητας στην εργασία και την υπεράσπιση της πατρίδας. Η φυσική αγωγή και ο αθλητισμός αντιλαμβάνονταν από το σοβιετικό κράτος σαν παράγοντες που συντελούν στην καλλιέργεια δύναμης, ευελιξίας, αντοχής, επιμονής για την επιτυχία ενός σκοπού, αισθήματος συλλογικότητας και αυτοκυριαρχίας. Σαν παράγοντες που προωθούν την οργάνωση του ελεύθερου χρόνου σύμφωνα με τους κανόνες της υγιεινής και συμβάλλουν στην απόκτηση μόνιμων συνηθειών υγιεινής και καθαριότητας. Και ως τέτοιοι αντιμετωπίζονταν, πέρα από κάθε λογική εμπορευματοποιημένου και χρυσοπληρωμένου επαγγελματικού αθλητισμού.

Ελεύθερη πρόσβαση στην άθληση

Βασισμένη στη μαρξιστική - λενινιστική θεωρία και με την καθοδήγηση του Κομμουνιστικού Κόμματος, η εργατική τάξη της Σοβιετικής Ενωσης δημιούργησε τις συνθήκες, ώστε οι πολίτες της χώρας πραγματικά να απολαμβάνουν το δικαίωμά τους στην άθληση. Μέσω (και) της Φυσικής Αγωγής και του Αθλητισμού, το ΚΚΣΕ και τα πρωτοπόρα τμήματα της εργατικής τάξης υλοποιούσαν βασικά άρθρα του Συντάγματος της Σοβιετικής Ενωσης. Η εξασφάλιση, στην πλειοψηφία, του δικαιώματος στη Φυσική Αγωγή και τον Αθλητισμό, συντελούσε στην ικανοποίηση των υλικών και πνευματικών αναγκών του ανθρώπου (άρθρο 15), διεύρυνε τις υπαρκτές δυνατότητες να αξιοποιήσουν οι πολίτες τις δημιουργικές τους δυνάμεις, τις ικανότητες και τα χαρίσματά τους, για να αναπτύξουν ολόπλευρα την προσωπικότητά τους (άρθρο 20).

Η Φυσική Αγωγή και ο Αθλητισμός από υπόθεση των λίγων έγινε δικαίωμα των πολλών. Το 1916 υπήρχαν στη Ρωσία περίπου 60.000 αθλητές, που προέρχονταν βασικά από τις προνομιούχες τάξεις. Το 1959, και παρά τις δύσκολες συνθήκες που είχαν μεσολαβήσει από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τα χτυπήματα που είχε δεχτεί η ΕΣΣΔ, ο αριθμός των Σοβιετικών αθλητών είχε ανέβει σε 25 εκατομμύρια. Μέλος μιας αθλητικής λέσχης μπορούσε να γίνει οποιοσδήποτε, με ετήσια συνδρομή 30 καπίκια (το μέσο ετήσιο εισόδημα ήταν περίπου 216.000 καπίκια).

Μοναδικός χορηγός... η κρατική μέριμνα

Το Σύνταγμα της ΕΣΣΔ εξασφάλιζε την υλικοτεχνική βάση. Ανέφερε πως οι αθλητικές εγκαταστάσεις, η κινητή περιουσία των κρατικών και κοινωνικών οργανώσεων, των κολχόζ, αποτελούν σοσιαλιστική ιδιοκτησία (άρθρο 10). Αυτή δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την εκμετάλλευση ορισμένων στρωμάτων της κοινωνίας από άλλα. Η απόλυτη κυριαρχία της σοσιαλιστικής ιδιοκτησίας, οι παραπέρα βαθιοί κοινωνικοοικονομικοί μετασχηματισμοί, το πρόγραμμα των οποίων περιέχεται στα κομματικά και κρατικά ντοκουμέντα, αποτέλεσαν τη βάση της παραπέρα ανάπτυξης της Φυσικής Αγωγής και του Αθλητισμού και της εξασφάλισής τους με εγκαταστάσεις και κινητή περιουσία. Η Φυσική Αγωγή και ο Αθλητισμός χρηματοδοτούνταν αποκλειστικά από τους προϋπολογισμούς του κράτους και των συνδικάτων, από τα κονδύλια των συνεταιρισμών και από τα ειδικά έσοδα των αθλητικών οργανώσεων και των αθλητικών παραστάσεων, τα οποία δε φορολογούνταν από το κράτος. Τα κέρδη από τους αγώνες δεν πήγαιναν σε επιχειρηματίες, αλλά στους αθλητικούς συλλόγους, που τα χρησιμοποιούσαν για την ανάπτυξη και μαζικοποίηση του αθλητισμού, την αγορά εξοπλισμού κλπ.

Υλικοτεχνική υποδομή

Το 1976, στην ΕΣΣΔ υπήρχαν πάνω από 3.200 στάδια και 61.000 αθλητικές αίθουσες (γυμναστήρια). Πάνω από 1.200 κολυμβητήρια, 446.000 αθλητικά γήπεδα, 98.000 γήπεδα ποδοσφαίρου, 60 αυτοκινητοδρόμια, πάνω από 19.000 σκοπευτήρια, 6.600 βάσεις για σκι, 1.300 στάδια για παγοδρομίες κ.ά.

Οι σταθερές βάσεις για την ανάπτυξη ενός πλατιού αθλητικού κινήματος ήταν οι αθλητικές λέσχες, που σχηματίζονταν στο εργοστάσιο, στο γήπεδο, στο γραφείο, στο εκπαιδευτικό ίδρυμα, στον αγροτικό συνεταιρισμό, στο κρατικό αγρόκτημα. Το 1982 στα συνδικάτα αθλούνταν πάνω από 42 εκατ. άτομα, σε 29 χιλ. εθελοντικούς αθλητικούς συλλόγους και σε πάνω από 126 χιλ. ομάδες σωματικής αγωγής και αθλητικές λέσχες. Ο αριθμός των αθλητών την περίοδο ανάμεσα στο 16ο (1979) και το 17ο (1982) συνέδριο των συνδικάτων αυξήθηκε κατά 9,2 εκατ. Δημιουργήθηκαν πάνω από 10 χιλ. νέες ομάδες Σωματικής Αγωγής και Αθλητισμού. Τα συνδικάτα είχαν στη διάθεσή τους 35 χιλ. πολυποίκιλες αθλητικές εγκαταστάσεις και πάνω από 200 χιλ. στάδια, γήπεδα και αθλητικούς χώρους.

Επιστημονική παρακολούθηση

Ενας τομέας που αναπτύχθηκε παράλληλα με το όλο σύστημα του αθλητισμού ήταν αυτός της Αθλητιατρικής. Μια σειρά κομμουνιστών επιστημόνων, όπως οι Σεμάσκο, Γκορονέφσκι, Σαρκίζοφ, Κριτσιάκοφ, Λετούνοφ κ.ά., έθεσαν τις επιστημονικές και οργανωτικές βάσεις της Αθλητιατρικής και την έκαναν συστατικό τμήμα του σοβιετικού συστήματος Υγείας. Το 1920 ιδρύθηκε η έδρα της Αθλητιατρικής σε εκπαιδευτικά ινστιτούτα επιστημονικών ερευνών γυμναστικής, που αποτελούνταν από εργαστήρια και ανάλογα τμήματα. Από το 1940 αθλητιατρικά εξειδικευμένα ιατρεία και κοινά ιατρεία έκαναν ελέγχους σε όλες τις ειδικότητες που ασχολούνταν με τον αθλητισμό και τη γυμναστική.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στη δεκαετία του 1970 υπήρχαν πάνω από 300 εξειδικευμένα ιατρεία και πάνω από 500 απλά, που όμως είχαν τη δυνατότητα να πραγματοποιούν αθλητιατρικές εξετάσεις. Αθλούμενος σε οποιοδήποτε χώρο (εκπαιδευτικό ίδρυμα, εργοστάσιο, σωματείο κλπ.) παρακολουθούνταν ιατρικά. Ενδεικτικά να αναφέρουμε πως στα σχολεία οι μαθητές περνούσαν υποχρεωτική ιατρική εξέταση ανά δίμηνο, συνοδεία των γυμναστών τους.

    

Στην υπηρεσία του ανθρώπου όχι του κέρδους

Οι επιτυχίες της ΕΣΣΔ ήταν πολλές και σε όλα τα αθλήματα

«Η ουσία του σοβιετικού αθλητισμού βρίσκεται στο ότι είναι αθλητισμός των πλατιών μαζών, έτσι ώστε να έχουν καλή υγεία για να μπορούν να συμμετέχουν πιο θετικά στην αύξηση της παραγωγής. Φέρνω για παράδειγμα την αθλητική νόρμα. Αντίθετα, στις καπιταλιστικές χώρες ο αθλητισμόςαποτελεί ένα ακόμη μέσο κερδοσκοπίας. Είναι ένας τρόπος προσωπικής διαφήμισης για κοινωνική προβολή και χρηματικά οφέλη». Αυτά είχε δηλώσει ο σπουδαίος Σοβιετικός αθλητής του στίβου Βαλερί Μπορζόφ σε συνέντευξή του στον «Ρ» στις 4/4/76, περιγράφοντας την κατάσταση στη χώρα του όσον αφορά τον τομέα του Αθλητισμού.

«Το "μυστικό"; Δεν υπάρχει κανένα μυστικό. Οι επιτυχίες και οι διακρίσεις μας οφείλονται στο χαρακτήρα του αθλητικού μας κινήματος. Στη μαζικότητα, την οργάνωση και την υποστήριξη με όλα τα μέσα από το κράτος. Για κάθε νέο από κάθε γωνιά της χώρας μας είναι προσιτή η συμμετοχή του σε όποιο άθλημα τον ενδιαφέρει. Μπορεί να προσπαθήσει, ν' αποδείξει τις ξεχωριστές αρετές, τις ικανότητές του. Κανείς δεν τον εμποδίζει. Επειτα από τη σχολική περίοδο κάθε νέος ασχολείται μεθοδικά με τον αθλητισμό», ήταν οι δηλώσεις του αθλητή του επί κοντώ και κατόχου του παγκόσμιου ρεκόρ στο άθλημα Σεργκέι Μπούμκα, στο περιοδικό «ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ» το 1986.

Τον Αύγουστο του 1980, στο κύριο άρθρο της, η «ΠΡΑΒΝΤΑ» επισήμαινε: «...Ο δημιουργός παιδικών σχολών Φυσικής Αγωγής στο Λένινγκραντ, Β. Ι. Αλεξέεφ, σε 40 χρόνια ακούραστης παιδαγωγικής δουλειάς, προετοίμασε πάνω από 15.000 αθλητές. Από αυτούς καταχτήθηκαν 250 πανενωσιακά ρεκόρ, 49 φορές ξεπέρασαν παγκόσμιες επιδόσεις. Κέρδισαν 28 μετάλλια σε ευρωπαϊκές διοργανώσεις, 8 χρυσά σε Ολυμπιακούς. Αλλά, ίσως, το πιο σημαντικό είναι ότι σ' αυτό το σχολείο αναπτύσσονται αρμονικοί άνθρωποι. Περίπου 50 μαθητές του Αλεξέεφ έγιναν δόκτορες και αντεπιστέλλοντα μέλη επιστημών».

Αψογες ήταν οι αθλητικές εγκαταστάσεις που υπήρχαν στα εκπαιδευτικά ιδρύματα της ΕΣΣΔ (φωτ. από αίθουσα γυμναστικής του Πανεπιστημίου της Μόσχας)

    

ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

Ακριβή πολυτέλεια η σωματική άσκηση

Υπόθεση των χορηγών είναι ο αθλητισμός στον καπιταλισμό, αφού οι εταιρείες είναι που κάνουν το «παιχνίδι» (φωτ. από εμπορικές εκδηλώσεις στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004)

Σήμερα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, περισσότερο από ποτέ, η σωματική άσκηση αποτελεί προσιτή πολυτέλεια για λίγους και όχι δικαίωμα για όλους. Οι πολιτικές της ΕΕ διαμορφώνουν πολύ χειρότερες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες για τους εργαζόμενους, την πλειοψηφία των λαών. Ετσι ο ελεύθερος χρόνος εξανεμίζεται, το βιοτικό επίπεδο πέφτει, η ανεργία καλπάζει, τα εμπόδια για τα παιδιά των λαϊκών οικογενειών μεγαλώνουν.

Σύμφωνα με παλιότερη έρευνα, πριν ένα χρόνο, το 40% των πολιτών της ΕΕ αθλούνται τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα και το 65% κάνουν κάποιο είδος φυσικής άσκησης. Αξιοπρόσεχτο πάντως είναι πως για την ΕΕ αρκετά τακτική άσκηση θεωρείται μία φορά την εβδομάδα ή - γενικά και αόριστα - συχνότερα. Θα μπορούσε δηλαδή να είναι και δύο...

Επίσης σημαντικό είναι ότι «το 14% των Ευρωπαίων πολιτών αναφέρουν ότι δεν ασκούν "ποτέ" κάποια φυσική δραστηριότητα, ενώ ένα άλλο 20% αθλούνται "μόνο σπάνια"». Γεγονός που δείχνει την έλλειψη αγωγής στην εκπαίδευση, τη διαμόρφωση λανθασμένων προτύπων και συμπεριφορών.

Πιο αναλυτικά τα στοιχεία εμφανίζουν: «Το 23% των Ιρλανδών πολιτών ασχολούνται με ένα άθλημα 5 φορές την εβδομάδα ή συχνότερα. Αντιθέτως, μόνο το 3% των πολιτών στη Βουλγαρία, την Ελλάδα και την Ιταλία αναφέρουν ότι αθλούνται τακτικά. Το 61% των ατόμων που απάντησαν στη Γερμανία και το 57% στην Αυστρία είναι μέλη αθλητικών σωματείων ή άλλων σωματείων στα οποία πραγματοποιούνται μεταξύ άλλων και φυσικές δραστηριότητες, ενώ τα ποσοστά αυτά είναι πολύ χαμηλότερα στην Ουγγαρία (8%), την Ελλάδα και τη Λιθουανία (12%)».

Αντίστοιχα φετινά στοιχεία, για την κατάσταση που επικρατεί στον ευαίσθητο τομέα των παιδικών ηλικιών και τα προβλήματα που προκύπτουν από την έλλειψη σωματικής άσκησης, πραγματικά σοκάρουν.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στην πρόσφατη ημερίδα του Τμήματος Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού της ΚΕ του ΚΚΕ, σήμερα:

-- Το ποσοστό των παχύσαρκων παιδιών αυξήθηκε μέσα σε μια δεκαετία περισσότερο από 50% σε όλη τη χώρα (7,7% το 1997 - 11,8% το 2009). Το ποσοστό αυτό είναι ανάμεσα στα υψηλότερα στην Ευρώπη.

-- Περίπου 4 στα 10 Ελληνόπουλα είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα.

-- Η αερόβια αντοχή (φυσική κατάσταση) των μαθητών Δημοτικού την τελευταία δεκαετία μειώθηκε περισσότερο από 5%. Η μείωση αυτή αυξάνει τον κίνδυνο για ανάπτυξη καρδιαγγειακών παθήσεων κατά 150% περίπου.

-- Μόνο το 45% των παιδιών παίζει εκτός σπιτιού, έστω και λίγο κάθε μέρα, ενώ το 90% αυτών βλέπει τηλεόραση συχνά ή κάθε μέρα κατά τη διάρκεια της εβδομάδας.

-- Μόνο το 72% των αγοριών και το 56% των κοριτσιών εκπληρούν τις διεθνείς συστάσεις για σωματική δραστηριότητα (60 λεπτά ημερησίως).

-- Αντίθετα, άνω του 90% των μαθητών που συμμετέχουν στα Ολοήμερα Σχολεία εκπληρούν τις συστάσεις για σωματική δραστηριότητα.

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η οποιαδήποτε σωματική άσκηση μπορεί να αποδειχτεί σωτήρια για τα παιδιά, η υγεία των οποίων εξαρτάται από αυτή. Είναι προφανές ότι η σωματική άσκηση βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με την υγεία και την ολοκληρωμένη ψυχοσωματική ανάπτυξη του ανθρώπου. Οι αντιλαϊκές πολιτικές λοιπόν της ΕΕ δεν είναι απλά «ανήθικες». Είναι επικίνδυνες! Και αυτό δεν μπορεί να κρυφτεί παρά τις προσπάθειες του κεφαλαίου και των υπαλλήλων του...